یکی از مهم‌ترین مسائلی که می‌تواند کودکان را در بزرگسالی به موفقیت برساند تقویت هوش مالی در آنها است. متاسفانه در مدارس ایران درسی با عنوان تقویت هوش مالی در کودکان وجود ندارد و هیچ آموزشی نیز مبنی بر این عنوان انجام نمی‌شود به همین دلیل بسیاری از پدر و مادرهای آینده‌نگر در پی آموزش‌هایی برای تقویت هوش مالی در کودکان خود هستند. امروزه با توجه به اهمیت هوش مالی در کودکان، روشهای زیادی برای تقویت هوش مالی در کودکان وجود دارد که در این مقاله قصد داریم با آنها بیشتر آشنا شویم؛ پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
هوش مالی چیست؟
هوش مالی یاFinancial IQ را نمیتوان با یک جمله تعریف کرد زیرا از تعریف مشخص و واحد برخوردار نیست. اما به طور کلی هوش مالی یا سواد مالی را میتوان شیوه‌های به دست آوردن درآمد از طریق ابداع روشهای مختلف و در زمان کم دانست. در واقع میتوان گفت رفتاری که فرد در بحران‌های مالی نشان می‌دهد و دانش و اطلاعاتی که راجع به آن دارد را شم اقتصادی یا همان هوش مالی می‌گویند. تقویت هوش مالی در کودکان اهمیت بالایی دارد و والدین باید بتوانند با تخلیه انرژی کودک در خانه از طریق بازیهای خلاقانه هوش مالی او را تقویت کرده و کودک را با مسائل مهم در این زمینه آشنا کنند.
اهمیت تقویت هوش مالی کودکان
یکی از دغدغه‌های والدین امروزی تأمین فرزندان از نظر مالی است. اما مطمئنا هیچ پدر و مادری نمی‌تواند تا انتهای مسیر زندگی در کنار فرزند خود باقی بماند و او را تامین کند. از طرفی چه بسیار فرزندانی که تمام سرمایه والدین را از بین برده‌اند. به همین دلیل تقویت هوش مالی در کودکان اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. مضامین سواد مالی نه فقط در دنیای پول و اقتصاد، بلکه در داشتن تفکر تحلیل‌گرانه و تفکر سیستمی و تقویت ذهن منطقی به کمک کودک می‌آید.
اگر کودکی در همان ابتدای زندگی خود بتواند مسائل مالی را درک و آنها را مدیریت کند در تمام طول زندگی و در شرایط مختلف نیز موفق خواهد بود. بازیهایی برای افزایش خلاقیت کودکان وجود دارند که به آنها کمک خواهند کرد هوش مالی خود را تقویت کرده و زندگی خوبی را برای خود رقم بزنند.
از چه سنی آموزش هوش مالی را به کودکان آغاز کنیم
از زمانی که کودکان مفاهیم انتزاعی، مفهوم زمان و اعداد را یاد می‌گیرند، میتوان با آنها راجع به پول صحبت کرد. کودکان معمولا از ۲ یا ۳ سالگی به مرور با دیدن عملکرد والدین مثل شمردن پول یا پرداخت هزینه با کارت، آماده درک مفاهیم مالی می‌شوند. از ۴ سالگی میتوان ابتدا به صورت نمادین و کلی کودک را با مباحثی مانند مبادله کردن، پرداخت هزینه یا بلیت برای خرید کالا و خدمات، ارزان یا گران بودن کالاها آشنا کرد که کلی و قابل درک تر هستند. به مرور از روش‌هایی که در ادامه این مطلب گفته‌ایم، سواد مالی کودک پیشرفت می‌کند.
مهارتهای پولی مورد نیاز کودکان
مفهوم Money Skills یا مهارت های پولی در مراکز آموزشی و متدهای مختلف، حوزه‌های متفاوتی را شامل می‌شوند. اما به طور کلی میتوان گفت مولفه های هوش مالی برای کودکان ۴ تا ۱۰ سال شامل موارد زیر است:
- مفهوم پول
- مفهوم داد و ستد (خرید و فروش)
- درخواست و دریافت پول
- مهارت هزینه کردن
- درک مفهوم سرمایهگذاری
- درک پول تو جیبی و مهارت استفاده از آن
- مهارت پس انداز کردن
- مهارت برنامه ریزی برای خرج کردن
- مهارت حرف زدن درباره پول
- اولویت بندی برای هزینه کردن و خرید
روش های تقویت هوش مالی کودکان
امروزه که مسائل مالی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای در جامعه می‌باشند باید هوش مالی را از ابتدای زندگی به کودکان خود بیاموزیم. روشهای زیادی برای تقویت هوش مالی در کودکان وجود دارد که اگر درست و اصولی اجرا شوند میتوانند تأثیر بسیار مثبتی بر آنها بگذارد. در ادامه چند مورد از روشهای تقویت هوش مالی در کودکان را بررسی خواهیم کرد تا شما نیز بتوانید با استفاده از این روش‌ها موفقیت فرزندان خود را در مسائل مالی تضمین کنید.
والدینی که با اهمیت هوش مالی در کودک خود آشنا هستند، به دنبال راهکاری برای تقویت هوش مالی او می‌گردند. راهکارهای زیادی در این زمینه وجود دارند، اما باید بدانید استمرار این روش‌ها دارای اهمیت بیشتری دارد و نباید فقط به امتحان آنها برای یک یا دو بار اکتفا کرد. از مهم‌ترین راه‌های تقویت هوش مالی کودکان میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
توضیح نحوه به دست آمدن پول
یکی از روش‌هایی بسیار کاربردی در تقویت هوش مالی کودکان توضیح این است که پول از کجا می‌آید. بهتر است کودک شما بداند پول در ازای انجام کار به فرد تعلق می‌گیرد و باید برای آن زحمت کشید. این توضیحات می‌تواند برای کودک شما ارزش پول را روشن کند. در این مورد بهتر است باید از بازیها، داستان‌ها، کتاب و فیلم‌های مرتبط هم کمک بگیرید که در ادامه همین مقاله معرفی کرده‌ایم. بد نیست سری هم به مطلب حرف زدن با کودکان درباره پول بزنید.
هدیه دادن پول به کودکان در مناسبت های مختلف
در اغلب مناسبت‌ها، هدیه‌های مختلفی به کودکان داده می‌شود که آنها را خوشحال می‌کند اما شما می‌توانید این بار به جای هدیه‌های مختلف، پول را به عنوان کادو انتخاب کنید تا توانایی حساب و کتاب را به کودک بیاموزید. هنگامی که به یک کودک پول هدیه می‌دهیم به او می‌آموزیم نیازهای او چه هزینه‌ای دارد و باید برای آن مبلغی پرداخت کند.
دخالت کودک در بودجه بندی مالی
از دیگر روشهای تقویت هوش مالی در کودکان، دخالت او در امور روزانه همچون پرداخت اقساط و صورت‌حساب‌ها است. این کار به کودک این امکان را خواهد بخشید که بتواند به مسائل با دید جدی‌تری نگاه کرده و هزینه‌های خود را کم کند. البته توجه داشته باشید این کار را به صورت بسیار خودمانی و بدون تنش انجام دهید تا کودک دچار استرس نشود و بتواند با مسائل کنار بیاید.
توضیح چگونه خرج کردن پول توجیبی کودک
باید برای کودک مبلغی را به عنوان پول توجیبی اختصاص دهیم تا بتواند برخی هزینه‌ها را خودش بپردازد. اما باید به کودک خود یاد بدهید چگونه هزینه‌های خود را مدیریت کرده و پول توجیبی‌ها را طوری خرج کند که تا مدت معینی بتواند از آن پول‌ها استفاده کند. با استفاده از این روش کودک شما یاد خواهد گرفت هزینه‌های خود را تقسیم کرده و در صورت نیاز هزینه‌های اضافی را حذف کند.
از خودتان شروع کنید
برای اینکه بتوانید هوش مالی را در کودکان خود تقویت کنید باید از خودتان شروع کرده و روشهای مدیریت مالی خود را تغییر دهید. کودکان بیشتر از هر کس دیگری از پدر و مادر خود می‌آموزند و اگر والدین رفتار درستی داشته و برای پولهای خود مدیریت اصولی داشته باشند کودکان نیز از آنها یاد گرفته و سعی میکنند مانند آنها رفتار کنند. پس اگر دوست دارید فرزندتان هوش مالی بالایی داشته باشد خودتان نیز این ویژگی را در خود به وجود آورید.
مدیریت پول تو جیبی کودکان
همه والدین وظیفه دارند برای اینکه کودک آنها یاد بگیرد چطور هزینه‌های خود را مدیریت کند به آنها پول توجیبی بدهند اما برای اینکه بتوانیم هوش مالی کودکان خود را تقویت کنیم باید این پول توجیبی ها را با حساب و کتاب به آنها بدهیم. به عنوان مثال به آنها بگویید پولهای خود را دسته‌بندی کنند و مقداری از آن را نیز برای پس‌انداز آخر ماه نگهداری کنند. این حساب کتاب می‌تواند به کودک شما برنامه‌ریزی برای پولهای خود را آموزش دهد.
صحبت از تأثیرات تورم برای کودک
یکی از درس‌هایی که والدین میتوانند به کودک خود داده و او را در راه موفقیت‌های مالی بسیار کمک کنند، صحبت کردن راجع به تورم است. امروزه با شرایط حال جامعه کودکان خود به خود میتوانند تورم را درک کرده و آن را لمس کنند اما صحبت کردن راجع به آن از طریق والدین می‌تواند موضوع را برای آنها روشن کرده و در برنامه‌ریزی برای مسائل مالی به آنها کمک کند. صحبت راجع به تورم می‌تواند به آنها بیاموزد پول خود را بدون استفاده نگذارند و از آن استفاده‌های بهینه بکنند.
معرفی بازی برای تقویت هوش مالی در کودکان
یکی از راه های برای تقویت هوش مالی کودکان انجام بازیهای مختلف است. بچه‌ها عاشق بازی هستند و بسیاری از مهارتهای زندگی را از طریق بازی به دست می‌آورند. والدین نیز میتوانند از طریق بازی هوش مالی کودکان خود را تقویت کرده و به آنها مهارت سرمایهگذاری را خواهد آموخت. در ادامه به چند مورد از بازیهایی که میتوانند هوش مالی و شم اقتصادی را در کودکان تقویت کنند خواهیم پرداخت تا بیشتر با آنها آشنا شویم. برای تقویت خلاقیت کودکان از این طریق هم می‌توانید مطلب بازی هایی برای افزایش خلاقیت کودکان را مطالعه کنید.
استفاده از قلک
یکی دیگر از بازیهایی که می‌تواند هوش مالی را در کودکان بسیار تقویت کند استفاده از بطری میباشد. به عبارت دیگر شما می‌توانید دو بطری را انتخاب کرده و روی یکی از آنها تصویر عروسکی که کودک به آن علاقه دارد را نصب کرده و دیگری را برای جمع‌کردن پول‌ها اختصاص دهید. به کودک بگویید باید مقداری از پول توجیبی خود را برای خرید عروسک و مقداری دیگر را برای جمع کردن اختصاص دهد در این صورت کودک متوجه پروسه زمانی برای سرمایهگذاری خواهد شد و سعی می‌کند میان هزینه‌های خود تعادل را رعایت کند.
راه انداختن یک فروشگاه در خانه
یکی از بازیهایی که می‌توانید در خانه با فرزندان خود انجام دهید و به آنها مدیریت مالی را بیاموزید راه انداختن یک فروشگاه در خانه است. این بازی نیاز به هزینه اضافی نداشته و میتوان از طریق فروش چند مورد از عروسک‌های فرزند خود اقدام کنید و به او بیاموزید که باید برای خرید هر عروسک مقدار معینی پول بپردازد. اگر به کودک خود بگویید که می‌تواند یک کاردستی با دستان خود درست کند و سپس با توجه به زحمتی که برای آن کشیده نقاشی را قیمت گذاری کند، می‌توانید به راحتی به او بیاموزید که پول چقدر اهمیت داشته و باید با برنامه‌ریزی درست آن را خرج کرد.
بازی رومیزی منوپولی یا ایروپولی برای کودکان
یکی دیگر از بازیهایی که می‌تواند به کودکان در تقویت هوش مالی آنها کمک کند استفاده از منوپولی است. این بازی که سال‌های زیادی است از آن استفاده می‌شود می‌تواند سرمایهگذاری را به کودکان آموزش داده و به آنها کمک کند بتوانند مسائلی همون پس‌انداز را یاد بگیرند و در بازی لمس کنند.
معرفی کتاب برای آموزش هوش مالی به کودکان
کتاب‌ه منابع خوب و امنی برای آموزش به کودکان هستند. خوشبختانه کتاب‌های مختلفی برای آموزش سواد مالی به کودکان وجود دارند که میتوان با توجه به درک، توانایی ذهنی و سن کودک از آنها استفاده کرد. جبهه‌گیری یا بی‌توجهی کودکان نسبت به کتاب کمتر از بیان و آموزش مستقیم والدین است. کودک کتاب را مانند یک گوینده بی‌طرف می‌بیند و همین موضوع به علاقه‌مندی او کمک می‌کند. در ادامه دو نمونه از بهترین و کاملترین کتاب‌های آموزش هوش مالی به کودکان را معرفی کرده‌ایم.
مجموعه کتاب آموزش سواد مالی به کودکان
مجموعه کتاب ۲۲ جلدی سواد مالی کودکان توسط گروهی از نویسندگان برای کودکان پیش‌دبستانی و دبستان نوشته شده است. این کتاب را مجوعه‌ای از بهترین مترجمان در انتشارات قدیانی ترجمه کرده‌اند. در هریک از جلدهای این کتاب، یکی از مفاهیم سواد مالی با استفاده از داستانی جذاب و ساده برای کودکان بیان شده است. کودک با خواندن این کتاب‌ها یاد می‌گیرد که:
- پول چگونه و از کجا می‌آید؟
- چگونه می‌توانم پول به دست بیاورم؟
- چگونه از داشته هایم مراقبت کنم و چرا؟
- تفاوت بین خواسته و نیاز چیست؟
- پول تو جیبی چیست و چطور باید از آن استفاده کرد؟
- چگونه با پس انداز کردن آنچه می‌خواهم بخرم؟
- چطور باید با تبلیغات مختلف و متنوع روبرو شد؟
- چطور میتوان در کنار زندگی ساده، خوب زندگی کرد؟
- چگونه برای دیگران هدیه متناسب با شرایط مالی انتخاب کنیم؟
مجموعه کتاب آموزش هوش مالی به کودکان
مجموعه کتاب هوش مالی نوشته بن هوبارد که توسط رضا ابراهیمی ترجمه و در موسسه فرهنگی فاطمی منتشر شده، شامل ۴ جلد است. کودکان با این ۴ جلد کتاب، طی داستان‌ها . اتفاقاتی که برای شخصیت‌ها رخ می‌دهد یاد می‌گیرند که:
- پول چیست؟
- پس انداز پول چگونه است؟
- خرج کردن پول چه قواعدی دارد؟
- پول چگونه به دست می‌آید؟
سخن پایانی
با کودکان از سن ۳ سالگی راجع به مفاهیم مالی ساده و ابتدایی صحبت کنید. هرچه ذهن انتزاعی کودک رشد می‌کند میتوان مفاهیم پیچیده‌تری را با او از طریق داستان، بازی و فیلم‌های آموزشی تمرین کرد. آموزش مسائل مالی به کودکان کمک می‌کند تا در درک دنیا و ساز و کارهای آن موفق‌تر باشند. کودکانی که مفهوم پول، چرخه مالی، سرمایهگذاری و پس‌انداز را به خوبی درک کنند، در آینده آگاهانه‌تر در مسیر تحصیل، مهارت‌آموزی و بالندگی قدم بر می‌دارند. چنین کودکانی نگاهی منطقی و روشن‌گرانه به مقوله اقتصاد و نقش آن در زندگی شخصی خود و جامعه دارند. به این ترتیب علاوه بر اینکه در زندگی مالی خود دستاوردهای بیشتری خواهند داشت، به ارتقای اقتصاد جامعه نیز کمک میکنند.
سوالات متداول
- آیا میتوان هوش مالی کودکان را تقویت کرد؟
بله زیرا کودکان آموزش پذیر بوده و میتوانند در کودکی به خوبی همه مسائل را بیاموزند. - چه عواملی در تقویت هوش مالی کودکان تاثیرگذار است؟
هوش مالی در کودکان اکتسابی بوده و نمیتوان آن را به عواملی همچون وراثت ربط داد اما والدین میتوانند با استفاده از روشهای مختلف این هوش مالی را در کودکان خود تقویت کنند. البته یکی از تأثیرگذار ترین عوامل قبل از استفاده از هر روشی، رفتار خود والدین است و آنها باید قبل از تقویت هوش مالی فرزند هوش مالی خودشان را تقویت کنند. - آیا با بازی هم امکان تقویت هوش مالی در کودکان وجود دارد؟
بله زیرا کودکان عاشق بازی کردن هستند و بسیاری از مهارتهای دوران بزرگسالی خود را از بازیهای کودکی دریافت میکنند. میتوان با استفاده از بازیها به کودک خود آموخت چگونه سرمایهگذاری کرده و یا چگونه پولهای خود را خرج کند. از بازیهایی که میتوان در این مورد به کار گرفت منوپولی میباشد که بازی ساده اما بسیار کاربردی است.
