یک انتخاب رشته موفق چه ویژگی‌هایی دارد؟ چگونه علاقه خود را در انتخاب رشته پیدا کنیم؟ آیا معیار بیشتر بر اساس علاقه و استعداد است یا بازار کار و درآمد؟ از کجا بفهمیم در این چند راهی، کدام مسیر ما را به مقصد می‌رساند؟ دانش‌آموزان در ابتدای این تصمیم با کوهی از سوالات برخورد میکنند؛ از کجا علاقه‌ام را تشخیص بدهم؟ چگونه رشته دبیرستان مورد علاقه خود را پیدا کنیم؟ تصمیم من احساسی است یا منطقی؟
و هزاران سوال دیگر. در این مقاله زیر و بم انتخاب این مسیر را برایتان تشریح می‌کنیم تا خودتان جواب سوال‌هایتان را پیدا کنید و با در نظر گرفتن تمام عوامل، یک انتخاب رشته موفق داشته باشید.
چگونه علاقه خود را در انتخاب رشته پیدا کنیم
در بین سال‌های تحصیلی مدرسه، پایه نهم به دلیل انتخاب رشته، یکی از مهم‌ترین سال‌ها است. اگر سال‌های مدرسه را یک راه عریض در نظر بگیریم، این راه در سال نهم به چند راهی میرسد و دانش‌آموزان هریک به سمت علاقه و استعدادشان می‌روند و از هم جدا می‌شوند. شناسایی توانایی و علاقه حقیقی دانش آموز در انتخاب رشته نهم، کلید انتخاب راه درست بین این چند راهی است. انتخابی که میتواند یکی از مهم‌ترین انتخاب‌های زندگی اجتماعی هر کسی باشد. انتخاب رشته نهم، به معنای انتخاب مسیر تحصیلی است. ابتدای شروع تحصیلات تخصصی در رشته‌ای معین که تا مقاطع بالای دانشگاه ادامه دارد؛ تصمیمی مهم، جدی و تاثیرگذار.
پله اول، افزایش اطلاعات درباره رشته های مختلف
اولین پله برای یک انتخاب مناسب، شناختن راه‌های پیش‌رو است. با شناخت ویژگی‌ها، دست‌اندازها و میان‌برهای هر رشته، به‌خوبی می‌دانید کدام مسیر باب میلتان است و از کدام راه بیشتر لذت می‌برید و کدام مسیر با وجود داشتن منظره‌های زیبا، مناسب شما نیست. در کل، مسیر تحصیلی، در انتخاب رشته نهم، به سه راه اصلی میرسد: نظری، فنی و حرفه‌ای و کار و دانش. هر کدام از این راه‌ها، خود به مسیرهای مختلفی منتهی می‌شوند که در زیر مشاهده می‌کنید.
انتخاب رشته نظری
شاخه نظری شامل ۴ رشته ریاضی، تجربی، انسانی و معارف است.
ریاضی فیزیک
ریاضی فیزیک، همان‌طور که اسمش فریاد می‌زند، مسیری است که از بین دروس ریاضی و فیزیک عبور می‌کند و به انواع رشته‌های مهندسی و رشته‌های مرتبط با ریاضی میرسد. البته در این مسیر متنوع، با دروس دیگری مانند شیمی و هندسه هم روبه‌رو می‌شوید. روش مطالعه دروس ریاضی، یاد گرفتن مفهومی است. ورودی این مسیر، نمره‌های قابل قبول در دروس ریاضی و فیزیک است و از شما قدرت درک، تحلیل و استدلال می‌خواهد.در مطلب دیگری توضیح داده‌ایم که برای رشته ریاضی معدل باید چند باشد.
علوم تجربی
علوم تجربی، یکی از محبوب‌ترین رشته‌هاست که بسیاری با هدف رسیدن به پزشکی و رشته‌های مرتبط به آن راهی این مسیر می‌شوند و از این‌رو اکثر اوقات ترافیک است. درس‌های رشته علوم تجربی، زیست‌شناسی، شیمی و ریاضی غالب هستند و برای علاقه‌مندان به رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی، انتخاب مناسبی است. ورودی این درس نیز نمرات خوب در دروس ریاضی و علوم است. شرایط انتخاب رشته تجربی را هم مطالعه کنید.
علوم انسانی
علوم انسانی، رشته‌ای پیرامون مسائل انسانی و اجتماعی است. درس‌های رشته انسانی شامل زبان، جامعه‌شناسی و حقوق است. این مسیر بیشتر بر دروس ادبیات و عربی تکیه دارد و ورودی‌اش حافظه خوب، علاقه به مسائل اجتماعی و انسانی و نمرات قابل قبول در درس ادبیات، عربی و مطالعات اجتماعی است. برای بررسی شرط نمره این رشته میتوانید مطلب برای رشته انسانی معدل باید چند باشد را مطالعه کنید.
علوم و معارف اسلامی
رشته علوم و معارف انسانی، مسیر مطالعه دین و مباحث مربوط به آن، تفسیر قرآن و زبان عربی است. دانش‌آموزان این رشته می‌توانند در رشته‌های مربوط به علوم انسانی و یا رشته‌های اختصاصی در دانشگاه‌های مرتبط مانند علوم و حدیث، ادامه تحصیل دهند. ورودی این رشته نمره‌های قابل قبول در درس‌های معارف، ادبیات فارسی و زبان عربی است.
انتخاب رشته فنی و حرفه‌ای
گروه فنی و حرفه‌ای، همان‌طور که از ظاهرش پیداست، بیشتر بر مهارت‌ها تکیه دارند و مسیرهایی را در زمینه هنر، صنعت، کشاورزی و خدمات پوشش می‌دهند. این گروه، برخلاف گروه علوم پایه که بیشتر با مباحث تئوری سروکار دارد، شامل دروس عملی است. ورود به رشته‌های این گروه، نیازمند نمره‌های قابل قبول در درس‌های ریاضی، حرفه‌وفن و علوم تجربی است.
انتخاب رشته هنر
هنر شامل رشته‌هایی مانند سینما، گرافیک، طراحی دوخت، قلم‌زنی، نقاشی، هنرهای تجسمی و سایر چهره‌های هنر است که میتواند برای علاقه‌مندان به این رشته‌ها، کارگشا باشد.
انتخاب رشته خدمات
کامپیوتر، نقشه‌کشی، حسابداری، تربیت‌بدنی و بازرگانی از مسیرهای فرعی رشته خدمات هستند.
انتخاب رشته کشاورزی
کشاورزی همان‌طور که از ظاهرش پیداست، شامل رشته‌هایی مربوط به کشاورزی مانند تکنولوژی گیاه‌پزشکی، صنایع غذایی، امور زراعی و دامی و ماشین‌های کشاورزی است.
انتخاب رشته صنعت
رشته‌هایی مانند الکترونیک، الکتروتکنیک، صنایع فلزی، صنایع چوب و مکانیک خودرو در دل گروه صنعت هستند.
انتخاب رشته کار و دانش
این گروه، شباهت بسیاری با گروه فنی و حرفه‌ای دارد و بیشتر بر درس‌های عملی و مهارتی تکیه دارد. این گروه نسبت به فنی و حرفه‌ای، دروس عملی بیشتری دارد و بعد از اتمام، مدرکی برای ورود به بازار کار اعطا میشود.
پله دوم؛ انتخاب رشته و دام های در کمین
انتخاب مسیر تحصیلی در سال نهم، به دلیل تنوع مسیرها، یکی از سردرگم‌کننده‌ترین تصمیم‌ها برای دانش‌آموزان و والدین است. والدین و دانش‌آموزان، در این دوره سرشار از آرزوها و برنامه‌های مختلف برای آینده هستند و سوال میکنند بازار کار کدام رشته بهتر است که تا این‌جا مشکلی وجود ندارد، اما یک خطر همیشه در کمین است! خطر تصمیم هیجانی و احساسی!
انتخاب بر اساس موقعیت شغلی
در سال‌های قبل، بعضی از رشته‌ها، به دلایل مختلف شهرت زیادی کسب کردند و تبدیل به رشته‌های محبوب شدند و رشته‌های کم‌سروصداتر و مظلوم‌تر را به حاشیه راندند. رشته‌هایی مانند پزشکی و مهندسی که پایشان به ضرب‌المثل‌ها هم رسید و گاهی اوقات برای نشان دادن اوج استعداد و توانمندی می‌گفتند: «درس بخونه و دکتر مهندس بشه!». اما ماجرا به این‌جا ختم نشد؛ این تصورات ادامه پیدا کرد و حتی هنوز هم بسیاری از والدین، تمایل دارند فرزندشان تنها در رشته‌های پرطرفدار تحصیل کنند. یکی از اشتباهات احتمالی پدر و مادر در انتخاب رشته، سوق دادن دانش‌آموز به سمت رشته پرطرفداری است که علاقه‌ای به آن ندارد.
انتخاب صرفا بر اساس درآمد
این اتفاق ممکن است در اثر باورهای منسوخ، چشم و هم‌چشمی و در نظر گرفتن صرف معیار موقعیت شغلی بیفتند؛ در هر حالت، توصیه می‌کنیم چه والدین هستید که خود دانش‌آموز پایه نهم، چند پا قرض بگیرید و از این طرز فکر فرار کنید. اگرچه بعضی رشته‌ها، موقعیت‌های بهتری دارند و از نظر درآمد مچ بقیه رشته‌ها را می‌خوابانند، ولی هر گلی بوی خودش را دارد و هر رشته‌ای در جایگاه خودش مفید و کاربردی است و در ضمن فراموش نکنید این مسیر تنها برای رسیدن به موفقیت شغلی و درآمد خوب نیست، بلکه بخشی از زندگی شماست و باید از آن لذت ببرید. پس بهترین اقدام والدین و یا مشاور، کمک به داشتن نگاهی واقع‌بینانه به علائق، استعدادها و توانایی‌های دانش‌آموز است. شناسایی توانایی و علاقه حقیقی دانش‌آموز در انتخاب رشته نهم راه موفقیت در این تصمیم است.
پله سوم؛ از کجا بفهمیم به چه رشته ای علاقه داریم؟
هیچ‌کس نمی‌تواند مانند خود دانش‌آموز علائق و ویژگی‌های فردی‌اش را بشناسد و تحلیل کند. شناخت حیطه علاقه و در کنار آن در نظر گرفتن استعدادها، بهترین راهنما برای انتخاب رشته است. ویژگی‌های فردی و شخصیتی تاثیرگذار در انتخاب رشته مورد علاقه عواملی مانند نوع مهارت‌ها، قدرت بیان، قدرت تحلیل و مهارت برقراری ارتباط هستند. بعضی رشته‌ها، نیاز به توانایی تحلیل دارند و بعضی دیگر حافظه قوی‌تری می‌طلبند و تعدادی هم مهارت کارهای عملی را می‌خواهند.
شناخت ویژگی های شخصیتی
شناخت ویژگی‌های شخصیتی، نقاط قوت و ضعف در دوران تحصیل و تطبیق دادن آن با درس‌های اساسی هر رشته، مطالعه در مورد روند پیش رفتن رشته مدنظر هریک میتواند تاثیر مهمی در انتخاب رشته داشته باشد. بهترین رشته‌ها هم اگر در راستای توانایی و علائق شما نباشند، می‌توانند تبدیل به مسیری آزاردهنده شوند و علاوه بر گرفتن فرصت‌های شغلی آینده، شادابی و سرزندگی‌تان را نیز بگیرند.
مشاوره انتخاب رشته
تنوع رشته‌ها، حساسیت موضوع، حساسیت والدین و بودن دانش‌آموز در سن هیجان و بلوغ، ممکن است تصمیم‌گیری و نگاه واقع‌بینانه را مشکل کند. در این مواقع، حضور مشاور مشکل‌گشاست؛ تستهای مختلف شخصیتی، تست استعدادیابی و تستهای متنوع در زمینه روانشناسی و خودشناسی، جلسات مشاوره با دانش‌آموز و والدین، از کمک‌های مشاور انتخاب رشته نهم هستند که میتواند انتخاب را تا حد زیادی برایتان ساده‌تر کند. در بعضی موارد، دانش‌آموز هنوز تصویر روشنی از علاقه‌اش ندارد و ممکن است تصمیم هیجانی بگیرد، در این مواقع تستهای استعدادیابی و استفاده از مشاوره انتخاب رشته نهم و تحلیل ویژگی‌های فردی به کمک یک روان‌شناس متبحر، میتواند شانس گرفتن بهترین تصمیم را تا حد قابل توجهی افزایش دهد.
تحقیق و بررسی
با چشم باز تصمیم بگیرید؛ تصوراتتان از هر رشته را دور بریزید و طوری در مورد رشته‌ها تحقیق کنید که انگار اولین آشنایی‌تان با آن‌هاست. تحقیق و پژوهش در مورد هر رشته، دروس اصلی و رشته‌های دانشگاهی تطبیق دادن آن با علاقه‌ها و نقاط و ضعف، میزان داوطلبان هر رشته در کنکور و آینده شغلی میتواند بسیاری از رشته‌ها از لیست خط بزند و انتخاب را آسان‌تر سازد. پس دست به کار شوید و حسابی در مورد رشته‌های موردعلاقه و مدنظرتان پژوهش کنید و انتخاب‌ها را محدوتر کنید.
اولویت بندی معیارها
لیستی از معیارها تهیه کنید و ببینید هر در رشته، در هر معیاری چه نمره‌ای می‌گیرد. معیارهایی مانند علاقه، سوابق تحصیلی و بازار شغلی بین معیارها، علاقه از همه اهمیت بیشتری دارد، با این وجود نگاهی به وضعیت شغلی رشته موردنظر، میتواند در گرفتن تصمیم کمکتان کند. البته در نظر داشته باشید که تمامی رشته‌ها، به شما فرصت شکوفایی می‌دهند و همچنین بسیاری از رشته‌های پرطرفدار، در طول این سال‌ها اشباع می‌شوند.
پله آخر؛ چگونه بفهمیم در چه رشته ای استعداد داریم؟
روانشناسان و کارشناسان حوزه آموزش، با استفاده از تستهای مختلف و بررسی وضعیت تحصیلی شما می‌توانند پی ببرند که احتمال در چه زمینه درسی، دانشگاهی یا شغلی استعداد بیشتری دارید. داشتن استعداد کمک می‌کند که برای یادگیری کارها زمان و انرژی کمتری صرف کنید. هر فرد قطعا در یک یا چند زمینه استعداد دارد بنابراین این تصور که ممکن است در هیچ چیز استعداد نداشته باشید را کنار بگذارید. کافی است استعداد و توانمندی خود را کشف کنید. انتخاب رشته مورد علاقه بر اساس استعداد و توانمندی‌ها باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- شناسایی توانایی و علاقه حقیقی دانش آموز در انتخاب رشته نهم با تفکر و مشورت با معلمان و مشاوران و متخصصان انجام شده است و ویژگی‌های موردنیاز رشته مدرنظر، با توانایی‌ها، علائق و سوابق تحصیلی دانش‌آموز تطبیق داده شده است.
- با معیارهای مختلفی مثل علاقه، سوابق تحصیلی، رشته‌های دانشگاهی و آینده شغلی بررسی شده است.
- براساس واقعیت‌ها و ویژگی‌های خاص دانش‌آموز انجام شده نه باورهای رایج مانند اینکه پزشکی همیشه بهترین رشته است یا مهندسی بازارکار خوبی دارد.
- از عوامل انتخاب رشته نادرست مانند تصمیم تحت‌تاثیر والدین، تصمیم صرفا براساس بازار کار، در نظر نگرفتن ویژگی‌های شخصیتی دانش‌آموز پرهیز شده است.
سخن پایانی
در این مقاله از سلام، با بعضی راه‌ها، چاه‌ها و فوت‌وفن‌های انتخاب رشته تا حدودی آشنا شدید. تصمیم حیاتی و تاثیرگذاری که اگرچه یک غول نیست و هرگز نباید از آن بترسید، اما تصمیم مهمی است و روی چند سال از زندگی‌تان سایه می‌اندازد و مسیر آینده‌تان را مشخص می‌کند. یک انتخاب رشته نادرست، تنها انتخاب مسیر اشتباه نیست، بلکه با توجه به سنین حساس دانش‌آموزان در سال نهم، میتواند روی وضعیت روحی، اعتماد به نفس و توانایی‌های دانش‌آموز هم چنبره بزند و نابودشان کند. بهتر است هرگز در این مسیر از نسخه‌های دیگران استفاده نکنید؛ هر انسان منحصربه‌فرد است و نمی‌تواند در انتخاب‌های سرنوشت‌ساز، از روی دست دیگران تصمیم بگیرد. بنابراین بهتر است با شناسایی توانایی و علاقه حقیقی دانش‌آموز در انتخاب رشته نهم به کمک والدین و مشاورها، واقع‌بینانه‌ترین تصمیم گرفته شود تا این مسیر به موفقیت برسد.
سوالات متداول
- چگونه بفهمیم چه رشته ای را دوست داریم؟
تستهای روانشناسی متعددی برای کشف علایق شما وجود دارند اما خودتان هم میتوانید با نکات و راهکارهایی که در این مطلب گفته شد و تجربیات شخصیتان به علایق خود پی ببرید. - اهمیت تناسب استعداد و رشته تحصیلی چیست؟
برخی تصور میکنند پشتکار میتواند جای استعداد را بگیرد، اما هیچ توانمندی یا امتیازی جای امتیاز دیگر را نمیگیرد، داشتن استعداد و توانایی در هر زمینه خاص باعث میشود نیاز به صرف زمان و زحمت کمتری برای به نتیجه رسیدن داشته باشید و از طرفی خلاقانهتر کار کنید. از طرف دیگر قطعا از کاری که در آن استعداد دارید، لذت بیشتری خواهید برد. - از چه سنی باید کشف علاقه و استعدادیابی برای انتخاب رشته را انجام دهیم؟
کشف استعداد و علاقه برای رشته تحصیلی و شغل از کودکی هم قابل انجام است و هرچه در سن کمتری بتوان استعداد فرد را شناسایی کرد امکان جهتدهی علایق و تلاش در جهت همان استعداد نیز بیشتر خواهد شد.
