عادت‌های بزرگسالی بازتابی از تجارب دوران کودکی است. تغییر این رفتارها در بزرگسالی سخت‌تر از دوران کودکی است، پس باید از همان ابتدا عادت‌های صحیح را به آنها آموزش دهیم. کودکان از همان سالهای ابتدایی با مسائل و مشکلات مالی آشنا می‌شوند و نحوه مدیریت مالی آنها در بزرگسالی به آموزشهای والدین در کودکی بستگی دارد. آموزش سواد مالی به کودکان به افزایش مهارت‌های اقتصادیشان در بزرگسالی کمک میکند، اما از چه سنی و چگونه با فرزندانمان درباره پول حرف بزنیم؟ با ما همراه باشید تا روشهای جذاب و ساده‌ای را به شما معرفی کنیم.
اهمیت سواد مالی در کودکان
هر چه فرزندتان زودتر با پول آشنا شود، دانش و مهارت لازم برای مدیریت آن را بهتر یاد می‌گیرد. کودکان موفق در مدیریت مالی، احتمالا دوره سواد مالی را با حمایت والدین گذرانده‌اند و مسئولیت خرج و پس انداز پول را به‌خوبی آموخته‌اند. راستی به رفتارهای مالی خودتان فکر کرده‌اید؟
- آیا هیچ کدام از آنها به روشهای مدیریت مالی والدینتان شباهت دارد؟
- کدام یک از عادت‌های خوبتان به یادگیریهای دوران کودکی و روشهای والدینتان شباهت دارد؟
- کدام یک از عادت‌های بدتان به یادگیریهای دوران کودکی و روشهای والدینتان شبیه است؟
هدف از طرح سوالات بالا این بود: «هر چه زودتر به فرزندتان در مورد مهارت‌های اقتصادی توضیح دهید، آنها زودتر به تسلط و استفاده درست از آن مهارت‌ها خواهند رسید». آموزش مدیریت پول در سالهای اول زندگی، آینده فرزندتان را تا حدود زیادی بیمه میکند.
چرا باید با فرزندانمان درباره پول حرف بزنیم
کودکان مهارت‌های تجزیه و تحلیل بزرگسالان را ندارند و از طریق گفت و گو یاد می‌گیرند. آموزش تکنیکهای مالی باعث افزایش اعتماد به نفس و تقویت هوش مالی در کودکان میشود. مدیریت سرمایه از طریق تجربه حاصل میشود و ما مسئول انتقال تجربیاتمان به کودکانمان هستیم.
آموزش سواد مالی به دانش آموزان
متأسفانه در مدارس به کودکان در مورد سواد مالی آموزش داده نمی‌شود. انگار اول باید این موضوع را خودمان بزرگترها یاد بگیریم!. هر چند بعضی از مدارس شروع به تحقیق و آموزش در زمینه مهارت‌های اقتصادی کرده‌اند، اما تا فراگیر شدن این موضوع، راه درازی در پیش داریم. با توجه به حساسیت این موضوع، سواد مالی باید در برنامههای درسی دانش آموزان قرار داده شود.
آموزش سواد مالی به کودکان سنین مختلف
هرچند که تفاوتهای فردی زیادی بین بچه‌ها وجود دارد اما بر اساس تحقیقات روانشناختی، کودکان در سنین مختلف آماده یادگیری مهارت‌های خاصی هستند:
آموزش سواد مالی به کودکان 3و4 ساله
با رشد مهارت‌های کلامی در سال پیش دبستانی، فرصت خوبی برای آموزش سواد مالی به کودکان فراهم میشود. آنها در این سن از قدرت تخیل ویژه‌ای برخوردارند و مثالهای درستی مانند خرید باتری برای قطار شارژی باعث درک اولیه ای از پول در ذهنشان میشود و از رفتارهای ناسازگارانه‌ای مانند خسیس بودن کودک جلوگیری میکند
آموزش سواد مالی به کودکان 5و6 ساله
درک عمیقی نسبت به اعداد دارند و تمرکزشان نسبت به سالهای قبل بسیار بیشتر شده است. حالا دیگر زمان آن رسیده که به‌جای بازی، مدیریت پول را آموزش دهیم. آموزشها از طریق ترکیب بازی با مهارت‌های اقتصادی در زندگی روزمره ارائه شود. پسانداز برای خرید اسباببازی جدید، استفاده از تکنیکهای روانشناسی و تفسیر نقاشی کودکان و تبدیل خرید به تجربه‌ای برای یادگیری از روشهای مناسب در این سن است.
آموزش سواد مالی به کودکان 7و8 ساله
در این سن توانایی به تأخیر انداختن نیازها و صبوری برای رسیدن به خواسته‌هایشان را کسب می‌کنند. به همین دلیل، سنی ایدئال برای صحبت درباره شیوه‌های درآمدزایی، پسانداز و سپس خرید علایقشان است. مثلا برای آشنایی با فرهنگ صرفهجویی، مبلغی را بهصورت ماهانه در اختیارشان بگذارید تا از پسانداز خودشان اسباب بازی یا چیزهای دیگر بخرند.
آموزش سواد مالی به کودکان 9تا11 ساله
استقلالطلبی از این سن شروع میشود؛ حالا دیگر می‌توان مسئولیت انتخاب‌ها و سود و زیان حاصل از خرید را به آنها واگذار کرد. آرامش شما با آموزش مسئولیت پذیری مالی به فرزندتان بیشتر خواهد شد، زیرا باعث بلوغ فکری آنها می‌شوید.
آموزش سواد مالی به نوجوانان
خواسته‌های نوجوانان به یکباره افزایش پیدا میکند و آنها به چیزهای زیادی از لباس گرفته تا رانندگی و خرید ماشین فکر می‌کنند. مهارت اقتصادی و البته مدیریت هیجانات در نوجوانان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. روشهای زیر باعث افزایش مهارت‌های اقتصادی در نوجوانان میشود:
- دادن مسئولیت‌های مالی به آنها
- توضیح دادن با استفاده از مثالهای مناسب
- کمک به مدیریت اولین حقوقشان
آموزش سواد مالی به فرزندان بزرگسال
گفت و گو درباره مسائل مالی را در بزرگسالی با فرزندتان ادامه دهید. چه در خانه شما یا خودشان باشند، حتما برای پس انداز و خریدهای مختلف به کمک شما نیاز پیدا خواهند کرد. موضوعاتی مانند پس انداز برای خرید خانه حتما برایشان سخت خواهد بود و مدیریت سرمایه به همفکری و مشورت با افراد کاردان نیاز دارد.
آموزش مدیریت مالی در کودکان سنین مختلف را بررسی کردیم اما بچه‌ها همزمان با یکدیگر رشد نمی‌کنند و تجربیاتشان با یکدیگر متفاوت است. یکی از تجربیات رایج دوران کودکی، دوست خیالی است. مطالعه نکاتی که باید درباره دوست خیالی کودکان بدانید، در زمینه صحبت با آنها درباره پول به شما کمک میکند. اگر احساس کردید موضوعی را باید زودتر یا دیرتر با فرزندتان مطرح کنید، حتما اینکار را انجام دهید.
6 روش جذاب آموزش سواد مالی به کودکان
چگونه با کودکان راجع به پول صحبت کنیم؟ کارهای سرگرم کننده و جالب زیادی برای آموزش در مورد پول وجود دارد. در ادامه 6 تکنیک جالب به همراه مثالهای کاربردی برایتان آماده کرده‌ایم. از روشهای زیر برای شروع صحبت و جلب توجه کودک به مسائل مالی استفاده کنید.
1. بهرهمندی از شرایط مناسبِ یادگیری عادت‌های مالی
بر اساس تحقیقات، نحوه برخورد ما با پول در بزرگسالی ناشی از مشاهدات و یادگیریهای ما از جهان اطراف در دوران کودکی است. برای آموزش سواد مالی از خریدهای شخصی، برنامههای تلویزیونی و تجارب حاصل از دوستیها استفاده کنید.
یادگیری از طریق مشاهده
کودکان را برای کارهایی مانند خرید مواد غذایی همراه خودتان به فروشگاه ببرید و:
- در مورد تصمیمات مربوط به خرید و پرداخت پول با صدای بلند صحبت کنید تا کودک بشنود. برای مثال، دلیل اینکه چرا یک برند جدید را به برندی معروف ترجیح دادید.
- مقایسه قیمت‌ها را با صدای بلند انجام دهید یا از کودک بخواهید تفاوت قیمت محصولات را به شما بگوید.
- دریافت کالاهای خریداری شده و پرداخت پول را به عهده آنها بگذارید.
- فاکتور خرید را با همکاری آنها بررسی کنید.
- در مورد شیوه خرید و بهبود آن از کودکان نظرخواهی کنید. برای مثال، آیا نیاز است که خریدها قبل از خروج چک شوند؟
خرید تحت تأثیر همسالان
- لوازمی که چند سال پیش با اصرار زیاد برایشان خریده‌اید را از کمد بیرون بیاورید.
- برای هر وسیله، در مورد چرایی خرید و میزان استفاده از آن جویا شوید.
- این روش، تفاوت بین خریدهای تحت تأثیر دوستان و خریدهای مورد علاقه را به کودک نشان میدهد.
2. آشنا کردن کودکان با پول
آشنایی با پول باعث مدیریت بهتر آن میشود. پول کاغذی و کارتهای اعتباری را در دسترس فرزندان قرار دهید تا با آنها آشنا شوند.
پس انداز شخصی
- برای پولهای نقدشان یک قلک یا صندوق تهیه کنید.
- چرایی پس انداز پول را توضیح دهید.
- ایده پس انداز سرمایه برای خرید لوازم موردعلاقه را به کودک توضیح دهید.
- بهصورت منظم، میزان پس انداز را با یکدیگر محاسبه کنید.
تمرین شمارش اسکناس
- تعداد زیادی هزاری و تعداد کمتری 2 هزاری تا چک پول 100 هزاری روی میز ردیف کنید.
- هزاریها را طوری مرتب کنید که هر کدام از ردیف هزاریها برابر با یک اسکناس 2 هزاری تا 100 هزاری شود.
- سپس ترتیب اسکناس‌ها را برهم بزنید و از کودک بخواهید کار شما را تکرار کند.
3. آموزش شیوه خرج پول
به‌مرور که بچه‌ها بزرگتر و بزرگتر می‌شوند، آشنایی بیشتری با پول، نحوه استفاده از آن و روشهای مختلف پرداخت پیدا می‌کنند. حالا دیگر زمان آن رسیده که آموزش خرج کردن پول به کودک را شروع کنید.
اولویت بندی هزینهها
- هزینه‌هایی مانند خرید بستنی و حمل و نقل عمومی مربوط به چند روز آینده را لیست کنید.
- مبلغی برابر با این هزینهها در یک کیف پول قرار دهید و از فرزندتان بخواهید که هزینه هر خرید را با استفاده پول موجود در کیف پرداخت کند.
- با آموزش مهارت نه گفتن به کودکان آشنا شوید و محدودیت منابع مالی را به آنها یادآوری کنید.
تنظیم محدودیت بودجه
- برای خرید ناهار مدرسه بودجه محدودی در اختیارشان قرار دهید.
- چند نوع ناهار که به میزان بودجه نزدیک است را به آنها پیشنهاد کنید.
- محاسبه هزینه مواد مورد نیاز برای تهیه غذا را به کمک کودک انجام دهید.
- ناهاری که فرزندتان در آن روز با خود به مدرسه می‌برد، حتما باید در محدوده بودجه تعیین شده باشد.
4. در اختیار گذاشتن پول
برای افزایش اعتماد به نفس کودکان در مدیریت مالی، ابتدا باید اعتماد خود را به آنها نشان دهید. دادن پول توجیبی و کمک به پس انداز کردن آن باعث افزایش اعتماد به نفس آنها خواهد شد. با استفاده از تمرین‌های زیر، این پیام مهم را به آنها منتقل کنید: «پس انداز، خرید، دوباره پس انداز».
پول توجیبی
- دادن پول‌توجیبی به کودک را شروع کنید تا در کیف پول یا حساب بانکی پس انداز کند. میزان پول زیاد نباشد، زیرا هدف شما نشان دادن اعتمادتان به توانایی مدیریت مالی اوست.
- فرصت‌هایی مانند تمیز کردن خانه را برای افزایش مبلغ هفتگی در اختیارشان قرار دهید.
- احساسشان در مورد پولهای دریافتی و برنامه‌شان برای خرج کردن آن را جویا شوید.
- به‌تدریج و با بزرگتر شدن کودک، پول توجیبی او را افزایش دهید. این کار به آنها کمک میکند برای خرید لباس، فعالیت‌های اجتماعی و لوازم دیگر بودجه بندی کنند.
- میزان هزینه‌ی یک‌ساله مواردی مانند خرید لباس را به 12 قسمت تقسیم کنید و به‌عنوان هزینه خرید لباس، بهصورت ماهانه پرداخت کنید.
- بعد از مهارت در مواردی مانند لباس، چیزهای دیگری مثل دوره‌های آموزشی را اضافه کنید تا توانایی مدیریت تمام هزینه‌های شخصی را کسب کند.
پس انداز برای چیزی بزرگتر
- درباره هزینه‌های گران‌تر از پول توجیبی‌شان با آنها صحبت کنید.
- به آنها نشان دهید که اگر هر هفته تمام، نیم یا یک چهارم پول توجیبی خود را پس انداز کنند، چقدر طول می‌کشد تا پول موردنیاز را تهیه کنند.
- در مورد بهترین روش پس انداز به آنها کمک کنید و نمودار افزایش دارایی را ترسیم کنید تا انگیزهشان افزایش پیدا کند.
- یادتان باشد که بعد از موفقیت، حتما آنها را تحسین کنید.
5. آشنایی با پول الکترونیکی (دیجیتال)
استفاده از گوشی همراه و دیگر تکنولوژی‌ها بخشی از زندگی روزانه ما شده است و کودکان دیر یا زود درگیر استفاده از پول مجازی می‌شوند. اگر پول دیجیتال بخشی از زندگی‌تان است، فراموش نکنید که به کودک نیز این بخش از مدیریت مالی را آموزش دهید.
پرینت حساب بانکی
- موجودی حساب بانکی را از طریق دستگاه عابر یا همراه بانک گوشی دریافت کنید و به کودک نشان دهید.
- از کارت بانکی برای خرید غذا استفاده کنید، سپس دوباره موجودی بگیرید و به آنها مبلغ برداشتی از حساب را نشان دهید.
- همین کار را قبل و بعد از خرید آنلاین دوباره انجام دهید.
استفاده از قدرت بازی
- گذر از یک مرحله به مرحله بعد در بسیاری از بازیهای دیجیتال بر اساس جمع آوری پول و خرید گزینه‌های جدید صورت می‌گیرد.
- بازیهای مشابه در دنیای واقعی قابل طراحی است: «در ازای انجام وظایف به آنها کارت خرید (ژتون) بدهید؛ ژتون‌ها را با پول، خوراک، لباس، شهر بازی و علایق دیگر کودکان مبادله کنید».
- این روش باعث کاهش فراموشکاری کودکان و آشنایی شغل و کار در زندگی بزرگسالی میشود.
6. آموزش تخصیص بودجه
حالا زمان آن رسیده که برنامه ریزی برای بودجه بندی نیازها را به فرزندان آموزش دهید. با برنامه ریزی برای میزان دخل و خرج، کودکان به‌مرور راههایی برای افزایش میزان پس انداز پیدا می‌کنند. هنگامی که کودکان بودجه بندی را با استفاده از تجارب واقعی یاد بگیرند، آماده زندگی بزرگسالی خواهند شد.
بررسی هزینه کل
- هزینه یک روز گردش مانند رفتن به پارک را برآورد کنید.
- هزینه تمام فعالیت‌ها و همچنین خدمات رایگان پارک را یادداشت کنید.
- در مورد چگونگی صرفه جویی در هزینه‌های گردش از فرزندتان سوال و راههایی برای کاهش هزینه پیدا کنید.
- میزان پول حاصل از صرفه جویی را محاسبه و کارهای قابل انجام با آن را بررسی کنید.
برنامه ریزی برای رسیدن به هدف
- بودجه ماهیانه بعضی کودکان خیلی زودتر از موعد تمام میشود. با کمک آنها میزان مبلغ ماهیانه را بین چهار هفته تقسیم و برای کل هفته برنامه ریزی کنید.
- اگر لباس‌های زیادی دارند اما از ناتوانی در پرداخت هزینه کلاس‌های فوق برنامه شاکی هستند، در برنامه ریزی برای پس انداز طولانی مدت به آنها کمک کنید.
- اگر میزان بودجه بیشتر از مخارج شخصی کودک است، کنارگذاشتن پول برای خریدهایی مانند بازی یا مجله را به او آموزش دهید.
سخن پایانی
یک دوره کوتاه سواد مالی کودکان و رفتار حسابگرانه را با همدیگر گذراندیم. ابتدا اهمیت آموزش سواد مالی و صحبت با کودکان را بررسی کردیم و نگاهی گذرا به آموزش مدیریت مالی در مدارس داشتیم. سپس بهصورت دقیق‌تر سواد مالی در کودکان و روشهای جذاب گفت و گو و آموزش آنها را توضیح دادیم. مثال‌هایی را برای فهم بیشتر شما ارائه دادیم؛ این مثال‌ها را می‌توانید بسته به شرایط تغییر دهید و حتی روشهای جدیدتر و موثرتری برای آموزش کودکان خلق کنید.
سوالات متداول
- چرا آموزش سواد مالی به کودکان اهمیت دارد؟
زیرا برای مدیریت مالی در بزرگسالی به کودکان کمک میکند و اعتماد به نفس و حسابگری آنها را افزایش میدهد. - چگونه با کودکان راجع به پول صحبت کنیم؟
از روشهایی مثل تمرین شمارش اسکناس، اولویت بندی هزینهها و قلک پول استفاده کنید. در متن مقاله روشهای بسیار بیشتری معرفی شده است. - آیا آموزش مدیریت پول در کودکان سنین مختلف متفاوت است؟
بله، کودکان سنین مختلف توانایی های متفاوتی دارند و آموزشها نیز باید متناسب با سن و درک آنها باشد. در متن مقاله بهصورت کامل توضیح دادهایم. - آیا آموزش سواد مالی به دانش آموزان در مدارس انجام میشود؟
خیر، در حال حاضر آموزش سواد مالی در برنامههای مدارس تعریف نشده است.
