اگر شما هم جزو عاشقان درس شیمی هستید، پس حداقل یک بار به شرکت در المپیاد شیمی فکر کردید. شیمی یکی از درس‌های شیرین دوران دبیرستان است که دانش‌آموزان زیادی را جذب خودش می‌کند. از آنجایی که درس شیمی در زندگی روزمره مثل هوایی که نفس می‌کشیم و نفت و گاز موجود در مواد مختلف کاربرد دارد، برای همین طرفداران زیادی هم بین دانش‌آموزان دارد.دانش‌آموزان مشتاق درس شیمی معمولا وقت زیادی را برای این رشته می‌گذارند و عاشقانه شیمی را دوست دارند. عاشقان رشته‌ی شیمی معمولا دو مسیر را انتخاب می‌کنند: یاد در رشته‌های دانشگاهی شیمی تحصیل می‌کنند یا تصمیم می‌گیرند در المپیاد شیمی شرکت کنند. در این مقاله قصد داریم درباره‌ی مسیر دوم یعنی موفقیت در المپیاد شیمی صحبت کنیم.
این مقاله را نیز مطالعه کنید: المپیاد نانو، المپیاد نجوم، المپیاد علوم کامپیوتر، باشگاه المپیاد سلام
المپیاد شیمی چیست؟
اولین کشوری که المپیاد شیمی را برگزار کرد، کشور چک اسلواکی بود که سال 1968 این المپیاد را برگزار کرد. در ایران هم المپیاد شیمی سال 1370 برگزار شد. آن سال المپیاد شیمی یک مرحله‌ای بود و 15 تا سوال تشریحی داشت. المپیاد شیمی از زمان برگزاری‌اش تا الان تغییرات زیادی داشته است. ولی الان مثل تمام المپیادهای دانش آموزی در 3 مرحله انجام می‌شود.
به طور کلی المپیادهای علمی، آزمون‌هایی سه مرحله‌‌ایی هستند. یعنی دانش‌آموزان در هر مرحله سوال‌های مخصوص به آن مرحله را پاسخ می‌دهند و در صورت قبولی به مرحلهی بعد می‌روند.
در مرحلهی سوم هم بعد از شرکت در دوره‌های تابستانی با توجه به امتیازهایی که در آزمون نهایی می‌گیرند، مدال‌های طلا، نقره و برنز را به خانه می‌برند. المپیاد شیمی هم از همین روند پیروی می‌کند.
در مرحلهی اول به 50 تا سوال تستی و در مرحلهی دوم به 40 تا سوال تستی و 7 سوال تشریحی باید جواب بدهید. مرحلهی سوم هم مجموعه‌ای از دوره‌های آموزشی و آزمون‌های تئوری و عملی است.
8 نفر برتر مدال طلا و بقیه با توجه به نمره‌های‌شان مدل نقره و برنز می‌گیرند. کسانی که موفق به کسب مدال طلا شدند، بعد از یک سال آموزش در باشگاه دانش‌پژوهان جوان در آزمون انتخابی المپیاد شیمی جهانی شرکت می‌کنند و چهار نفر از آنها برای شرکت در المپیاد جهانی اعزام می‌شوند.
این مقاله را نیز مطالعه کنید: المپیاد فیزیک ، المپیاد ریاضی ، المپیاد شیمی
با منابع المپیاد شیمی آشنا شوید
معمولا باشگاه دانش‌پژوهان جوان منابع و کتاب‌های مورد نیاز برای موفقیت در المپیاد شیمی را معرفی می‌کند. هر مرحله منابع مخصوص به خودش را دارد. اگر بدون تحقیق و مشاوره‌ی تحصیلی، منابع را انتخاب کنیم، با حجم زیادی از کتاب مواجه می‌شویم که برنامه‌ریزی درسی برای مطالعه‌ی این همه کتاب ممکن نیست.
به علاوه، برخی از کتاب‌ها سطح علمی‌شان حتی از سطح المپیاد هم بالاتر است و مطالعه‌شان برای مراحل اول المپیاد شیمی درست نیست. توصیه‌ی ما این است که برای صرفه‌جویی در هزینه و زمان و همین‌طور مطالعه‌ی موثر حتما منابع گزیده‌ای را برای مطالعه انتخاب کنید. ما این کار را به جای شما انجام داده‌ایم و منابع هر مرحله را معرفی کرده‌ایم.
منابع مرحلهی اول المپیاد شیمی چیست؟
منابع مرحلهی اول المپیاد شیمی، منابع عمومی هستند. با استفاده از این منابع اطلاعات پایه را راجع به علم شیمی یاد می‌گیرید. به طور کلی مباحثی که برای مرحلهی اول المپیاد باید مطالعه کنید، ساختار اتم و خواص تناوبی، پیوندهای یونی و کووالانسی، شیمی آلی، استوکیومتری و محلول‌ها، ترمودینامیک، تعادل، اسید و باز و الکتروشیمی هستند که در کتاب‌های زیر کاملا با این موضوعات آشنا می‌شوید.
- شیمی عمومی چارلز مورتیمر
- شیمی عمومی مارتین استوارت سیلبربرگ
- الفبای ساختار اتم، ترکیبات یونی و مولکولی از علی اکبری، انتشارات دانش‌پژوهان
- روش فرمول‌نویسی در شیمی، نوشته‌ی فروغ طوفان از انتشارات دانش‌پژوهان جوان
- ساختار اتم و مولکول‌ها، نوشته‌ی منصور عابدینی از انتشارات فاطمی
- ساختار اتم‌ها و پیوندهای شیمیایی، مهین جبل عاملی، محبوبه صادقی
- شیمی آلی، بهروز بهنام، انتشارات خوشخوان
- شیمی آلی ناب، علی سیدی
منابع مرحلهی دوم المپیاد شیمی چیست؟
منابع مرحلهی دوم المپیاد شیمی تخصصی‌تر هستند. بنابراین باید در انتخاب منابع مرحلهی دوم دقت بیشتری به خرج بدهید. وقت کافی برای خواندن همه‌ی منابع را ندارید و باید از بین منابع تخصصی موجود در بازار بهترین منابع را انتخاب کنید.
به علاوه در این مرحله باید مسئله حل کنید و تکنیک‌های مسئله حل‌کردن را هم یاد بگیرید. مباحث مرحلهی دوم المپیاد علاوه بر مباحث مرحلهی اول، مطالب شیمی عمومی پتروچی، زومدال و سیلزبرگ هستند. منابع مرحلهی دوم المپیاد شیمی به شرح زیر هستند.
- مسائل برگزیده‌ی شیمی، نوشته‌ی مهدی شیردل و محمد نجم‌زاده، انتشارات خوشخوان
- 2000 مسئله‌ی شیمی، بهروز بهنام، انتشارات خوشخوان
- چگونه مسائل شیمی را حل کنیم، رابرت اس، بویکس، انتشارات فاطمی
- المپیادهای شیمی آمریکا، علیرضا شاکری، انتشارات خوشخوان
- ساعت‌ها با المپیاد شیمی، جلد 1، فرشید عفتی، حیدر مروج، پیام افتخار جهرمی، مرتضی خلینا
- المپیادهای شیمی ایران، مرحلهی اول، جلد اول، مرتضی خلینا، دانش‌پژوهان جوان
- المپیادهای شیمی ایران، مرحله اول، جلد دوم، محمد نجم‌زاده، دانش‌پژوهان جوان
- المپیادهای شیمی ایران، مرحله دوم، مرتضی خلینا، فرشید عفتی، پیام افتخارجهرمی
- کارگاه حل مسئله المپیاد شیمی، محمد اسداللهی
- کارگاه شیمی آلی، سیاوش متقی، محمد زرگرپور
- مسائل پیشرفته برای المپیاد شیمی، امیرحسین ناصری، محمدرضا امیرمشیری
- المپیاد شیمی، اصول مبانی و کاربردها، محمد نجم‌زاده، دانش‌پژوهان جوان
منابع مرحلهی سوم المپیاد شیمی چیست؟
مطالعه در مرحلهی سوم المپیاد شیمی به پشتکار و مطالعه‌ی جدی‌تری احتیاج دارد. منابع و مباحث این مرحله پیشرفته‌تر هستند. در مرحلهی سوم، مباحث شیمی فیزیک (ترمودینامیک و سینتیک)، کوآنتوم، شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی معدنی 1 و 2 و شیمی عمومی را باید مطالعه کنید. منابع مرحله سوم به شرح زیر هستند:
- شیمی فیزیک اتکینز
- شیمی فیزیک لواین
- شیمی فیزیک آلبرتی
- شیمی فیزیک بارو
- مسائل برگزیده‌ی شیمی فیزیک
- شیمی عمومی مک کواری
- شیمی کوآنتومی لوین
- شیمی آلی سولومونز
- شیمی آلی موریسون بوید
- استریو شیمی و مکانیسم کالسی
- شیمی آلی بروس
- شیمی آلی جونز
- تئوری و مسائل شیمی تجزیه شومر
- شیمی تجزیه لیتینن
منابع پیشرفته برای موفقیت در المپیاد شیمی کدامند؟
علاوه بر منابع ذکر شده، منابعی هم هستند که به قدرت حل مسئله شما کمک می‌کنند. مثلا کتاب شیمی آلی مک موری و ولهارد، شیمی تجزیه اسکوگ و هریس، شیمی فیزیک اتکینز پائولا، شیمی معدنی میسلز و هیویی از این نوع کتاب‌ها هستند. با استفاده از این کتاب‌ها می‌توانید توانایی خودتان را در درک و حل مسائل شیمی بالا ببرید و نتیجه‌ی بهتری کسب کنید.
نحوه‌ی برنامه‌ریزی و مطالعه برای المپیاد چگونه است؟
اول از همه برای شرکت در المپیاد باید قاطعانه تصمیم بگیرید و به خودتان باور داشته باشید. برای موفقیت در المپیاد شیمی مثل هر کار دیگری به برنامه‌ریزی احتیاج دارید. باید منابع را تقسیم‌بندی کنید و با توجه به زمانی که برای هر مرحله دارید، منابع آن مرحله را مطالعه کنید. برای زمان‌بندی باید به این نکته توجه کنید که از چه سالی برای مطالعه‌ی المپیاد شیمی برنامه‌ریزی می‌کنید.
افتخارات دانش آموزان مدارس سلام در المپیاد را اینجا مشاهده کنید.
مثلا اگر دانش‌آموز سال نهم هستید، نیم ساعت در روز مطالعه کافی است. در سال دهم و یازدهم میزان مطالعه‌تان را بیشتر کنید. به علاوه، هدف‌تان از شرکت در المپیاد را هم در نظر بگیرید. اگر فقط می‌خواهید شیمی کنکور را تقویت کنید، با روزی 3 الی 5 ساعت می‌توانید در مرحلهی اول المپیاد قبول شوید. اما برای کسب مدال و قبولی در مراحل بالاتر به برنامه‌ی جدی‌تری احتیاج دارید و بیشتر از 5 ساعت در روز باید مطالعه کنید.
خیلی از استادان و مشاورین المپیاد شیمی توصیه می‌کنند برای قدم گذاشتن در این مسیر حتما در گروه‌های دو یا سه نفره مطالعه و برنامه‌ریزی را شروع کنید. در هنگام مطالعه دفترچه‌ی یادداشت‌برداری و خلاصه نویسی را فراموش نکنید. یادداشت برداری به شما کمک می‌کند که نکات مهم و خلاصه‌ی دروس را مرور کنید.
تکرار و یادداشت برداری دو نکته‌ی مهم در روند مطالعه هستند. پس حتما برای مرور مطالب مطالعه شده زمان بگذارید. مفاهیم پایه و عمومی را برای مرحلهی اول مطالعه کنید و مطالب پیچیده و حل مسئله را برای مرحلهی دوم بگذارید. عمومی‌ترین کتاب شیمی، کتاب شیمی مورتیمر است. مطالب را به ترتیب کتاب شیمی عمومی مورتیمر مطالعه کنید.
در مرحلهی دوم و سوم المپیاد شیمی با سوالات تشریحی مواجه می‌شوید، بنابراین برای تسلط کامل بر این مراحل باید مسئله حل کنید. در طول حل مسئله جزوه یا پاسخ سوال را نگاه نکنید و فقط با توجه به دانش‌تان مسئله را حل کنید. مشاهده‌ی پاسخ سوال‌ها یا مراجعه به کتاب باعث می‌شود که مطالب به خوبی در ذهن‌تان نمانند.
این مقاله را نیز مطالعه کنید: المپیاد ریاضی ساسمو ، المپیاد زیست شناسی و مسابقه رباتیک
در آخر اینکه
ما در این مقاله، منابع لازم برای موفقیت در المپیاد شیمی را معرفی کردیم و سعی کردیم از بین منابع زیادی که در بازار هست، بهترین منابع را برای موفقیت در المپیاد شیمی انتخاب کنیم. از این جا به بعد با شما است.
برای موفقیت در المپیاد شیمی باید برنامه‌ریزی کنید و منابع را به درستی مطالعه کنید. در مرحلهی اول بیشتر وقت‌تان را صرف مطالعه‌ی مفاهیم کنید و برای مرحلهی دوم و سوم مسئله حل کنید و قدرت تحلیل و حل مسئله‌تان را تقویت کنید. امیدواریم با استفاده از منابع معرفی شده در این مقاله و تلاش خودتان بهترین نتایج را در المپیاد شیمی بگیرید.
