المپیاد سلولهای بنیادی و پزشکی بازشناختی یکی از رشته‌های جدید و نوآورانه است که هر سال داوطلبان بسیاری را جذب می‌کند و ۶ سال از برگزاری آن در ایران می‌گذرد. در ادامه این مطلب درباره چگونگی برگزاری و ثبت نام المپیاد سلولهای بنیادی، مزایای کسب رتبه و مدال این المپیاد و مراحل و منابع مختلف آن صحبت کنیم. با کمک این اطلاعات می‌توانید برنامه‌ریزی دقیقتری برای شرکت در المپیاد سلولهای بنیادی و موفقیت در آن داشته باشید.
المپیاد سلولهای بنیادی چیست؟
یکی از اهداف اصلی برگزاری المپیاد دانش آموزی در رشته سلولهای بنیادی، ایجاد انگیزه و تشویق دانش‌آموزان به علوم روز دنیا و کاربردهای مختلف آن در پزشکی و سلامت است. برترین دانش‌آموزان در این رقابت علمی شرکت می‌کنند که وجه مشترک آن‌ها داشتن علاقه و دانش در زمینه علوم سلولهای بنیادی است. المپیاد سلولهای بنیادی اولین بار در سال تحصیلی ۱۳۹۴ – ۱۳۹۵ در ایران برگزار شد.
اگر به دنیای زیست‌شناسی علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنیم درباره منابع المپیاد زیست نیز مطالعه کنید.
اهداف برگزاری المپیاد سلول های بنیادی
- ترویج مرزهای دانش سلولی‌های بنیادی و پزشکی بازشناختی
- توجه به حوزه سلامت و توسعه درمان‌های نوین در جامعه
- ایجاد خلاقیت و نوآوری و انگیزه در دانش‌آموزان برای انجام کارهای پژوهشی
- آموزش و بهبود انجام کارهای گروهی بین دانش‌آموزان و دانشمندان آینده کشور
- گسترش ارتباط ملی، منطقه‌ای و جهانی در حوزه سلول های بنیادی
- فراهم کردن امکانات و تسهیلات پژوهشی و آموزشی لازم برای محققین و دانش‌آموزان
- جمایت از خلاقیت، نوآوری و پژوهش
- برقراری ارتباط هرچه بیشتر بین مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقانی
مراحل المپیاد سلولهای بنیادی
این المپیاد مانند سایر رشته‌ها، در سه مرحله برگزار می‌شود و در نهایت برگزیدگان مرحله سوم یا اردوی تابستانی، برای حضور در المپیاد جهانی سلول های بنیادی به عنوان اعضای تیم ملی ایران انتخاب میشوند.
مرحله اول المپیاد سلول های بنیادی
در مرحله اول قرار است دانش پایه و بنیادی داوطلبان در مورد مباحث سلول بنیادی و پزشکی بازشناختی و دروس مهم و مرتبط بررسی شوند. بنابراین منبع این مرحله همانطور که در بخش‌های بعدی به آن می‌پردازیم، بیشتر کتابهای درسی هستند. سوالات مرحله اول به شکل چهارگزینه‌ای طراحی میشوند. از مرحله اول به صورت دو برابر ظرفیت، حدود نفر به مرحله دوم راه پیدا می‌کنند.
محله دوم المپیاد سلول های بنیادی
در این مرحله نیز سوالات چهار گزینه‌ای هستند اما به صورت مفوهی و تلفیقی، از مباحث زیر طراحی میشوند:
- سلولهای بنیادی بافتی
- تمایز سلولهای بنیادی
- سلولهای بنیادی پرتوان
- مهندسی بافت
- زیست‌شناسی دهم و یازدهم
- شیمی دهم و یازدهم تجربی
- فیزیک دهم و یازدهم
- آمار یازدهم رشته ریاضی
در نهایت ۴۰ نفر از افراد برگزیده این مرحله (دوبرابر ظرفیت) به دوره تابستانی راه پیدا می‌کنند. توجه داشته باشید که اگر دانش‌آموز دهمی باشید حتی در صورتی که نمره لازم را کسب کرده باشید، نمی‌توانید وارد دوره تابستانی شوید.
دوره تابستانی المپیاد سلول های بنیادی
انتخاب داوطلبان در دوره تابستانی یا همان مرحله سوم المپیاد، بر خلاف دو مرحله دیگر که یک آزمون چهارگزینه‌ای داشتند، بر اساس آزمون‌های دوره‌ای و پروژه است که طی اردوی تابستان انجام می‌دهند. در نهایت ۸ نفر در این دوره انتخاب میشوند و مدال طلا کسب می‌کنند. این مرحله با رویکرد از ایده تا محصول برگزار می‌شود و داوطلبان باید پس از پرورش ایده‌های خود، آموزش‌های لازم را در زمینه کسب و کار و فرآیند تجاری‌سازی فرا بگیرند. در این دوره داوطلبان از مراکز تولیدی محصولات حوزه سلولهای بنیادی کشور بازدید می‌کنند. برگزیدگان این دوره با حمایت‌های بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، برای گذراندن دوره‌های تکمیلی وارد مراکز تکمیلی میشوند تا ایده‌های خود را تجاری‌سازی کنند. داوطلبانی که در این مرحله برگزیده میشوند، در صورت تداوم تلاش، دانشمندان و افرد تأثیرگذار در آینده کشور خواهند بود.
شرایط ثبت نام در المپیاد سلولهای بنیادی
- داوطلبان باید در پایه دهم یا یازدهم به صورت بدون وقفه و مردودی در حال تحصیل باشند.
- المپیاد سلولهای بنیادی برای دانش‌آموزان پایه نهم به صورت آزمایشی است، یعنی حتی در صورت قبولی در مرحله اول و دوم نمی‌توانند وارد دوره تابستانی شوند.
- داوطلبان می‌توانند علاوه بر المپیاد سلولهای بنیادی، در رشته‌های دیگر نیز شرکت کنند.
- همه رشته‌های تحصیلی مجاز به شرکت در المپیاد هستند.
- برای آزمون ورودی و مرحله اول این المپیاد هیچگونه شرط معدل و نمره‌ای وجود ندارد.
- اگر سال قبل در المپیاد این رشته شرکت کرده‌اید و حتی تا مراحل بعدی نیز پیش رفته‌اید، برای شرکت مجدد در المپیاد، باید دوباره مراحل ثبت نام را طی کنید.
چگونه در المپیاد سلولهای بنیادی شرکت کنیم؟
برای شرکت در این المپیاد باید در زمان مقرر، وارد سایت المپیاد دانش‌آموزی به آدرس oly.medu.ir شوید و ثبت نام خود را طبق مراحل زیر انجام دهید:
- در صفحه اول سایت، روی کلید ورود دانش‌آموزان کلیک کنید.
- شماره ملی و رمز همگام خود را وارد کرده و بر روی ورود کلیک کنید.
- نقش و عنوان سازمان (در صورت ثبت نام گروهی داوطلبان) را انتخاب کنید.
- بر روی رشته مورد نظر خود و سپس گزینه «ثبت نام نشده» در مقابل آن، کلیک کنید.
- صفحه جدیدی باز می‌شود که شامل یک فرم است، اطلاعات خواسته شده را وارد کرده و عکس خود را بارگذاری کنید.
- بر روی دکمه ذخیره کلیک کنید.
- هزینه ثبت نام را از گزینه بالا سمت راست انجام دهید.
- در نهایت یک کد رهگیری برای شما صادر می‌شود که باید آن را نزد خود نگه دارید.
توجه داشته باشید که اگر جزو برگزیدان هر مرحله باشید، برای مرحله بعد نیازی به ثبت نام مجدد ندارید.
زمان برگزاری المپیاد سلول های بنیادی
تاریخ برگزاری ۳ مرحله المپیاد دانش اموزی سلولهای بنیادی در سال ۱۴۰۱ طبق جدول زیر است:
| مراحل | تاریخ برگزاری | تاریخ اعلام نتایج |
| مرحله اول | ۵ بهمن | اسفند ۱۴۰۱ |
| مرحله دوم | ۱۴ اردیبهشت | خرداد ۱۴۰۱ |
| دوره تابستانی | ۲۰ مرداد | شهریور ۱۴۰۱ |
منابع آزمون المپیاد سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی
منابع این آزمون توسط سایت المپیاد ملی سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی به آدرس isro.isti.ir اعلام میشوند و هر سال تغییرات اندکی دارند.
منابع مرحله اول آزمون المپیاد سلول های بنیادی
در مرحله اول دانش‌آموزان باید بر کتابهای درسی که ذکر می‌شود تسلط کامل داشته باشند و علاوه بر آن برخی منابع مرتبط با سلول شناسی و سلولهای بنیادی را مطالعه کنند:
- زیست شناسی دهم و یازدهم
- فیزیک دهم و یازدهم رشته ریاضی
- شیمی دهم و یازدهم رشته تجربی
- آمار یازدهم رشته ریاضی
- کتاب سلولهای بنیادی، نویسنده دکتر حسین بهاروند، انتشارات خانه زیست‌شناسی
- سلول های بنیادی بافتی، دکتر حسین بهاروند و محمدرضا باغبان اسلامی نژاد، انتشارات خانه زیست‌شناسی
- مهندسی بافت و روش های آزمایشگاهی، دکتر حسین بهاروند، انتشارات خانه زیست‌شناسی
- تمایز سلولهای بنیادی، دکتر حسین بهاروند و یاسر تهمتنی، انتشارات خانه زیست‌شناسی
- سلولهای بنیادی پرتوان، دکتر حسین بهاروند و دکتر نفیسه حسنی، انتشارات خانه زیست شناسی
- Bruce Alberts ,Essential cell biology
- · ,Business Model Generation Alexander Osterwalder and Yves Pigneur
- · ,The Science of Stem Cells Jonathan M.W. Slack
- Robert Lanza ,Essential cell biology
منابع مرحله دوم آزمون المپیاد سلول های بنیادی
در مرحله دوم نیز تمامی منابع مرحله قبل باید به خوبی مطالعه شوند چون منابع یکسان هستند اما سطح سوالات عمیق‌تر و طراحی آن‌ها چالشی‌تر خواهد بود.
منابع دوره تابستانی المپیاد سلولهای بنیادی
منابع دوره تابستانی علاوه بر منابع مراحل قبل، بر اساس مباحث مورد سوال، طی اردوی تابستانی به داوطلبان ارائه می‌شود. سرفصل های دوره تابستانه آزمون المپیاد سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید:
| سرفصل های مرحله سوم المپیاد سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی | |||
| هفته | مباحث ساعت اول | مباحث ساعت دوم | مباحث ساعت سوم |
| هفته اول (نظری) | ساختار سلول و اندامک‌ها | ماتریس خارج سلولی | مسیرهای انتقال پیام |
| هفته دوم (نظری) | سلولهای بنیادی و انواع آن | کاربردهای سلولهای بنیادی | کاربردهای سلولهای بنیادی |
| هفته سوم (نظری) | ژن درمانی | سلول درمانی | کاربرد سلول درمانی |
| هفته چهارم (نظری) | کشت سلول و کاربردها | منحنی رشد سلول | محیط کار استریل |
| هفته پنجم (نظری) | انواع تکنیک‌های آزمایشگاهی | شمارش سلولی | رنگ‌آمیزی سلولی |
| هفته ششم (نظری) | تجهیزات آزمایشگاهی | تجهیزات آزمایشگاهی | کاربردهای تجهیزات |
| هفته هفتم (عملی) | آشنایی با تجهیزات | آشنایی با اتاق کشت سلول | اصول ایمنی در آزمایشگاه |
| هفته هشتم (عملی) | کشت سلولهای بنیادی و پاساژ آن ها | شمارش سلولی، کشت سه بعدی | تست سمیّت سلولی، فریز و دیفریز |
جوایز المپیاد دانش آموزی سلول های بنیادی
هیچ رقابتی حتی از نوع علمی، از جوایز و مزایا بی‌بهره نیست و تمامی داوطلبانی که در المپیاد شرکت می‌کنند به دنبال کسب مقام و مدال هستند تا از مزایای فراوان آن استفاده کنند. تنها تفاوت این رشته این است که پذیرفته شدگان در این آزمون، امتیازات قبولی در دانشگاه را ندارند. نفرات برتر المپیاد علاوه بر سایر امتیازات بنیاد ملی نخبگان، از مزایای زیر بهره‌مند میشوند:
شرکت در کارگاه آموزشی
۴۰ برگزیده مرحله دوم المپیاد دانش آموزی سلولهای بنیادی، با هزینه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دو حوزه پژوهش و فناوری، در اردوی تابستانی شرکت خواهند کرد.
دریافت تندیس و جوایز نقدی
جوایز نقدی و تندیس بر اساس جدول زیر به برگزیدگان اعطا می‌شود:
| رتبه | تعداد افراد | مدال | مبلغ جایزه نقدی (ریال) |
| اول | ۸ | طلا | ۴۰ میلیون |
| دوم | ۱۲ | نقره | ۳۰ میلیون |
| سوم | ۲۰ | برنز | ۲۰ میلیون |
دریافت کمک هزینه پژوهشی
برگزیدگان المپیاد که در رشته‌های مرتبط با سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی در دانشگاه ادامه تحصیل بدهند، از کمک هزینه پژوهشی بهره‌مند خواهند شد که مقدار آن طبق جدول زیر است:
| رتبه | تعداد افراد | مبلغ کمک هزینه (ریال) |
| اول | ۸ | ۳۰۰ میلیون |
| دوم | ۱۲ | ۲۰۰ میلیون |
| سوم | ۲۰ | ۱۰۰ میلیون |
مزایای المپیاد سلولهای بنیادی
هرچند شرکت در المپیاد علاوه بر مدال و حتی در صورت عدم کسب مقام، مزیت‌ها و فواید زیادی برای دانش‌آموزان دارد اما حتی اگر در این رقابت تنگاتنگ نتوانستید مدال بیاورید، از این تجربه متفاوت امتیازات متعددی کسب خواهید کرد:
- افزایش دانش و اطلاعات در زمینه دروس زیست، شیمی، فیزیک و ریاضی و کمک به کنکور
- آشنایی با اساتید و دبیران مجرب در زمینه سلولهای بنیادی
- آشنایی و تعامل با سایر دانش‌آموزان علاقه‌مند به حیطه سلولهای بنیادی
- افزایش اعتماد به نفس و خودباوری
- تقویت تلاش و پشتکار مستمر
- بهبود مهارت‌های کلامی، ارائه و سخنرانی
- افزایش قدرت تفکر خلاق و توانایی حل مسئله
- تمرین برنامه‌ریزی
- کسب تجربه برای شرکت در رقابت‌های علمی
سخن پایانی
المپیاد سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی از جمله زمینه‌های نوین علم در ایران است که تا به حال ۶ دوره از آن برگزار شده است و دوره هفتم نیز در حال برگزاری است. اگر به دنیای سلول، درمان‌های نوین بر پایه سلولهای بنیادی و پزشکی علاقه دارید، با مطالعه برای المپیاد خود را برای آینده‌ای درخشان آماده می‌کنید؛ حتی اگر موفق به کسب مدال نشوید. بنابراین اگر در اینده دانشگاهی و شغلی خود، یک پژوهشگر می‌بینید، همین حالا با توجه به اطلاعاتی و منابعی که در این مطلب در اختیارتان گذاشتیم، شروع به برنامه‌ریزی برای المپیاد سال بعد کنید.
سوالات متداول
- چگونه در المپیاد سلولهای بنیادی شرکت کنیم؟
برای شرکت در این المپیاد باید در زمان مقرر، وارد سایت المپیاد دانش‌آموزی به آدرس oly.medu.ir شوید و ثبت نام خود را انجام دهید که مراحل آن را در همین مطلب توضیح دادیم. - المپیاد سلولهای بنیادی چند مرحله دارد؟
این رشته مانند سایر المپیادهای دانش آموزی ۳ مرحله دارد که مرحله سوم همان دوره یا اردوی تابستانی است. - منابع آزمون المپیاد سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی چه هستند؟
منابع این آزمون توسط سایت المپیاد ملی سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی اعلام میشوند و هر سال تغییرات اندکی دارند. داوطلبان باید بر کتابهای زیست دهم و یازدهم، شیمی دهم و یازدهم تجربی، ریاضی و آمار یازدهم و فیزیک دهم و یازدهم رشته ریاضی مسلط باشند و منابع دیگری نیز برای آشنایی با مباحث سلولشناسی و سلولهای بنیادی مطالعه کنند که در این مطلب نام بردیم.
