در سال‌های اخیر رایانه، وسایل هوشمند مانند موبایل، تبلت، گجت‌ها و اینترنت، الگوی آموزش، کار و زندگی در جهان را تغییر داده‌اند. گوشی‌ها و تبلت‌ها کارهای اداری، خرید، جلسه‌های کاری و بسیاری از کارهای روزمره را انجام می‌دهند و بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره شدهاند. مدارس هوشمند، نشانه بی‌نصیب نماندن مدارس از این جریان و آموزش و پرورش مبتنی بر فناوری و تکنولوژی هستند. مدرسه‌ها، بستر رشد، یادگیری و ارتباط هستند. بستری که بلافاصله بعد از خانواده هر فرد را در خود می‌پذیرد و برای ورود به اجتماع‌های بزرگ‌تر آماده میکند. مدرسه هوشمند گامی بزرگ در راه آموزش خلاقانه است و مشکلات مدرسه‌های سنتی را تا حد زیادی پوشش می‌دهند. در این مقاله از سلام، درباره این مدارس کارآمد و انعطافپذیر برایتان توضیح می‌دهیم.
تاریخچه تأسیس مدرسه هوشمند
تاریخچه مدرسه هوشمند به اروپا برمی‌گردد؛ سروکله مدارس هوشمند، اولین بار در سال ۱۹۸۴ در تحقیقات دیوید پرکینز، پژوهشگر، محقق و استاد دانشگاه هاروارد در مورد جدیدترین و بهترین شیوه‌های آموزشی پیدا شد. این طرح اولین بار سال ۱۹۹۶ در انگلستان در چند مدرسه اجرا شد، بازخوردهای خوبی دریافت کرد و به کشورهای دیگر هم رسید و اجرا شد. تاثیر مدرسه در زندگی فردی و اجتماعی افراد به حدی پررنگ است که در شکل‌گیری شخصیت و پرورش افراد دخیل است. بنابراین انتخاب یک مدرسه مناسب، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و دغدغه‌های والدین است. نسل جدید مدرسه‌ها که بر اساس تکنولوژی کامپیوتر و اینترنت اداره می‌شوند، یکی از پرطرفدارترین طرح‌ها در سرتاسر جهان بوده‌اند.
خصوصیات یک مدرسه هوشمند
مدرسه هوشمند مدرسهای است شاد، انعطافپذیر و کارآمد که برای آموزش از امکانات روز استفاده میکند و کنترل، مدیریت و تدریس آن در بستر اینترنت صورت میگیرد. در مدرسه هوشمند، تجهیزات مدرسه سنتی تبدیل به تخته هوشمند، پروژکتور، نرمافزار یا سامانه مخصوص مدرسه و زنگ هوشمند تبدیل شدهاند؛ در این مدرسه معلم با استفاده از محتواهای تهیه شده استاندارد آموزش و پرورش و همچنین فیلم‌های ضبط شده، پاورپوینت‌ها یا کتاب‌های الکترونیکی مدنظر خودش تدریس میکند و ارزیابی دانشآموز هم در همین بستر صورت میگیرد.
ویژگی مدرسه هوشمند دانشآموز محوری است؛ یعنی در این مدارس دانشآموز خودش به منبع گسترده‌ای از اطلاعات در حوزه پایه تحصیلی‌اش دسترسی دارد و با کمک معلم و به‌صورت تعاملی و نه یک طرفه، مسائل درسی را آموزش می‌بیند. همچنین نمره‌ها، حضور و غیاب، محتواهای آموزشی و به‌طور کلی وضعیت تحصیلی، در نرم‌افزاری به نام نرمافزار مدرسه ثبت می‌شوند و ارتباط اولیا با کادر مدرسه هم در همین بستر برقرار می‌شود. مدارس هوشمند ۷ اصل اساسی دارند:
- انتقال دانش با بیشترین پتانسیل
- تقویت هوش
- ایجاد درک عمیق در دانشآموزان
- توانمندی حل مفاهیم و مسائل پیچیده
- بهبود تکنیک‌های تدریس
- ارزیابی کیفی بر محور یادگیری و نه صرفا نمره
- ایجاد سازمان آموزشی در حال رشد
اهداف مدرسه هوشمند
به‌صورت کلی، مهم‌ترین اهداف مدرسه هوشمند موارد زیر هستند:
- افزایش کیفیت آموزش و تغییر روش‌های آموزشی از روش‌های مبتنی بر حافظه به روش‌های مبتنی بر خلاقیت
- آشنایی نسل دانشآموز با تکنولوژی‌های روز و سازوکار فضاهای اینترنتی
- استفاده بهینه از تکنولوژی جهت آموزش بهتر به کمک تصاویر، ویدیوها، انیمیشن‌ها و سایر داده‌ها
- افزایش و بهبود ارتباط بین دانشآموزان با معلم‌ها و هم‌دیگر و ایجاد فضایی با تعامل بالا
- کاهش آسیب‌های مدرسه سنتی مثل استرس، نتیجه‌محور بودن، کلاسهای خشک با جو یک طرفه و متکلم وحده بودن معلم
تکنولوژی های مورد استفاده در مدرسه هوشمند
فناوری‌های مختلفی در مدرسه هوشمند به کمک آموزش، افزایش مهارت‌های دانشآموزان، افزایش امنیت مدرسه و بهبود خدمات‌رسانی به کادر می‌آیند که از آن بین، متداول‌ترین تکنولوژی‌های آنها عبارتند از موارد زیر:
- کتاب الکترونیک
- تخته هوشمند تعاملی
- قفل در وایرلس
- نرم افزار حضور و غیاب
- سیستم تهویه هوشمند
- روشنایی و نگهداری الکترونیک
- پرینترهای سه بعدی
- موبایل و تبلت‌های IoT
- کارت دانش‌آموزی هوشمند
- مچ‌بندهای هوشمند
- سنسورهای صوتی
- دوربین‌هایا منیتی
- سنسورهای حرارتی
مزایای مدارس هوشمند
این طرح که در واقع انقلابی در شیوه آموزش است، نیاز به موشکافی و آموزش‌های فراوانی دارد ام به‌صورت کلی درباره مزایای مدرسه هوشمند میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
تدریس خلاقانه با مشارکت دانش آموز
نحوه تدریس معلم در مدارس هوشمند به صورت مشارکتی با دانشآموزان است. یعنی دانشآموز میتواند با حضور در کلاسهای هوشمند و مشاهده تدریس، خود تولید دانش کند و در روند تدریس سهیم باشد. همچنین این مدارس به معلم امکان می‌دهند برای مطرح کردن هر مبحث بتواند نمونه‌های مختلفی را به صورت ویدیو یا صدای ضبط شده برای دانشآموزان ارسال کند. پیشنهاد می‌کنیم مطلب روش تدریس ابتدایی را نیز مطالعه کنید.
مشارکت بهتر تمام دانش آموزان
تبدیل فضای مدرسه از محیطی رسمی به محیطی شاد با آموزش از طریق تصاویر و ویدیوهای جذاب، دانشآموزان گوشه‌گیر یا کم‌حرف را ترغیب میکند تا در بحث‌های کلاسی شرکت کنند. بردهای هوشمند برای دانشآموزان جذابیت دارد و تمرکزشان را بالاتر می‌برد، همچنین امکان استفاده از راه‌های متنوع برای آموزش، باعث می‌شود دانشآموزان با استفاده از حواس بینایی، شنوایی و لامسه، مطالب درسی را بهتر یاد بگیرند و مشتاق به شرکت در بحث‌های کلاس شوند.
شبانه روزی بودن
در مدارس هوشمند، مدرسه بعد از ساعات رسمی تعطیل نمی‌شود و دانشآموزان می‌توانند در هر ساعت از شبانه‌روز با لپ‌تاپ یا تبلتشان به مدرسه وصل شوند و اطلاعات موردنیازشان را بردارند. همچنین والدین می‌توانند در تمام ساعات، از روند تحصیل فرزندشان اطلاعات کسب کنند.
کاهش مصرف کاغذ
انجام تکالیف به صورت دیجیتالی و تدریس از طریق پاورپوینت‌ها، ویدیوها و تصاویر و همچنین برگزاری امتحانات به‌صورت آنلاین، حضور کاغذ را در عرصه آموزش کمرنگ یا حتی محو میکند. این مسئله علاوه بر مزایای محیط‌زیستی، باعث کاهش هزینه‌های والدین برای خرید لوازم تحریر می‌شود، چون لوازم مورد نیاز برای مدرسه هوشمند، تا چند سال قابل استفاده هستند و نیازی نیست هر سال دوباره خریداری کنید.
کمک به والدین پرمشغله
گاهی اوقات والدین به دلیل مشغله‌های فراوان، نمی‌توانند به صورت حضوری به مدرسه مراجعه کنند و وضعیت تحصیل فرزندشان را جویا شوند. در مدارس هوشمند، وضعیت تحصیلی، روند آموزش و ساعات حضور و غیاب دانشآموز در نرمافزار مدرسه ثبت شده است و والدین می‌توانند بدون حضور فیزیکی در مدرسه، در جریان کامل روند تحصیل فرزندشان قرار بگیرند.
کاهش آسیب های آموزش سنتی
فضای رسمی، خشک و یک‌طرفه‌ی مدرسه‌های سنتی، باعث می‌شد مدرسه برای دانشآموزان به‌خصوص دبستانی‌ها، به فضایی دلهره‌آور و استرس‌زا تبدیل شود. استرس امتحان، پرسش کلاسی، انجام دادن تکالیف و روبه‌رو شدن با محیطی ناشناخته. مدرسه ی هوشمند به دلیل انعطاف‌پذیری در نحوه ارتباط و همچنین تدریس به کمک شیوه‌های خلاقانه، باعث می‌شود دانشآموزان به فضای کلاس و مدرسه احساس تعلق پیدا کنند و در فضایی شاد، از استرس و تنش‌ها دور بمانند. برگزاری امتحانات به‌صورت آنلاین هم باعث کاهش استرس می‌شود؛ همچنین دانشآموزان می‌توانند در هر ساعتی دوباره به تدریس معلم دسترسی پیدا کنند و به کمک آن تکالیفشان را حل کنند.
توجه به فرآیند به جای توجه به نتیجه
مشارکت کم دانشآموزان در روش‌های سنتی باعث می‌شد معلم از فرآیند آموزش تمام دانش‌آموزهایش اطلاعات دقیقی نداشته باشد و مجبور بود تنها به نمره امتحان، یعنی نتیجه توجه کند. اما یکی از فواید مدرسه هوشمند تشویق به فعالانه بودن فضای آموزش و مشارکت تک‌تک دانشآموزان است. این موضوع به معلم کمک میکند فرآیند آموزش را تحت نظر داشته باشد و خود دانشآموزان نیز به جای توجه به نتیجه و یک نمره، سعی کنند در یک فرآیند درس‌ها را فرا بگیرند.
آشنایی دانش آموز با تکنولوژی
اینترنت و وسایل هوشمند، جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی امروز هستند؛ دیگر نمی‌توان کودکان و نوجوانان را به طور کامل از این فضا دور نگه داشت، بنابراین باید به آنها باید و نبایدهای این فضا را آموزش داد؛ همچنین استفاده از فضای اینترنت، لازمه هرکاری است و اگر این آموزش از سنین پایین‌تر صورت بگیرد، دانشآموز میتواند مهارت بیشتری در این زمینه کسب کند. مدارس هوشمند، گامی برای استفاده صحیح از اینترنت و آشنا شدن با مهارت‌های کامپیوتری هستند.
لذت بردن از تحصیل
یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مشکلات مدارس سنتی، جلب علاقه دانشآموز و ایجاد احساس تعلق به مدرسه است. در مدارس هوشمند، وقتی دانشآموز با محتواهای خلاقانه روبه‌رو می‌شود، مشتاق می‌شود خودش در تدریس مشارکت کند و بنابراین نه تنها تدریس برایش خشک و بدون تنوع نیست، بلکه از آن لذت می‌برد و مشتاق است بحث را ادامه بدهد. بنابراین یکی از مهم‌ترین مزیت‌های مدارس هوشمند، تبدیل مدرسه از فضای خشک به فضایی جذاب و پر از ماجرا است.
معایب مدارس هوشمند چیست؟
مدرسه هوشمند، مثل هر طرح جدید دیگری معایب و مزایای مختلفی دارد و از جمله نکاتی که شاید نیاز به بازبینی و بهبود داشته باشد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- از جایی که تعداد مدارس هوشمند هنوز به اندازه کفایت نیست، تعداد زیاد دانشآموزان در هر مدرسه و کلاس میتواند باعث کاهش مشارکت تمام دانشآموزان شود.
- نداشتن زیرساخت اینترنتی مناسب و اختلال در وصل شدن به کلاس‌ها ممکن است بعضی دانش‌آموزها و معلم‌ها را دچار مشکل کند و باعث شود از کلاس‌ها عقب بیفتند.
- زیاد شدن و تنوع بیش از حد مطالب درسی میتواند باعث سردرگمی دانشآموز شود که برنامه‌ریزی معلم میتواند در این زمینه راهگشا باشد.
- نیاز به آموزش معلم‌ها، کادر مدرسه و والدین جهت تدریس به صورت هوشمند و هزینه‌ها و زمان لازم برای این‌کار، میتواند روند هوشمند شدن مدارس ایران را به تاخیر بیندازد.
- حضور دائم دانشآموزان پشت لپ‌تاپ و در دست داشتن تبلت میتواند باعث خستگی چشمی و سردرد شود، اما این مشکل با مدیریت ساعت کلاس‌ها و زنگ تفریح‌های هوشمند و همچنین نظارت پدر و مادر قابل حل است.
وضعیت مدارس هوشمند در ایران چگونه است؟
اولین مدرسه هوشمند در ایران در سال تحصیلی ۱۳۸۳- ۱۳۸۴ در تهران به صورت آزمایشی در چند دبیرستان تاسیس شدند. کم‌کم مدرسه‌های هوشمند در شهرها و مقاطع مختلف افزایش پیدا کردند تا جایی که امروز دبستان های هوشمند تهران و سایر شهرها و همچنین دبیرستان‌های دوره ۱ و ۲ هوشمند، با داشتن زیرساخت‌ها و کادر آموزش دیده، پذیرای دانشآموزان هستند. اگرچه زیرساخت‌های اجرای کامل این طرح هنوز به صورت کامل فراهم نشده است، با این حال مدارس هوشمند حاضر، گام خوبی در زمینه آموزش مبتنی بر فناوری هستند. از دیگر مدارس خاص میتوان به مدارس بدون کیف اشاره کرد که درمورد آنها می‌توانید از مقاله مدرسه کیف در مدرسه اطلاعات کاملی کسب کنید.
آیا مدارس سلام هوشمند هستند؟
مجموعه مدارس سلام، یکی از مدارس پیشرو در زمینه هوشمندسازی روند آموزش و تحصیل است و با ارائه تجهیزات لازم و استفاده از کادر دوره دیده، بستر لازم را برای این نوع آموزش فراهم میکند. حتی مراحل ثبت‌نام و نام‌نویسی این نوع مدارس به‌صورت اینترنتی هستند و ارتباط مستمری بین والدین و کادر مدرسه وجود دارد.
سخن پایانی
انتخاب مدرسه مناسب، انتخاب خانواده دوم است؛ هرکس جدا از مباحث علمی، بخش زیادی از مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی و مهارت‌های حضور در عرصه‌های مختلف را از مدرسه فرا میگیرد. حضور در یک مدرسه مدرن مبتنی بر تکنیک‌های روز، به افراد کمک میکند از قافله پیشرفت تکنولوژی عقب نمانند و در سنین بالاتر، درگیر یادگیری بدیهی‌ترین مسائل مربوط به فناوری و تکنولوژی نشوند. همچنین حضور در مدارس هوشمند تهران تا حد زیادی از آسیب‌ها و دلهره‌های مدرسه سنتی که گاهی تا پایان عمر همراه افراد می‌ماند، جلوگیری میکند. در این مقاله تا حدودی با ساز و کارهای اولیه این نوع مدارس آشنا شدید، بنابراین اگر می‌خواهید با انتخاب یک مدرسه مناسب، به فرزندتان برای پیشرفت کمک کنید، مدارس هوشمند انتخاب‌های خوبی هستند. یکی از مسائل مهم در ارتباط با هوشمند شدن دنیا این است که آیا هوش مصنوعی جایگزین معلمان می‌شود؟ پیشنهاد می‌کنیم بررسی این موضوع را در مطلب لینک شده بخوانید.
سوالات متداول
- مدرسه هوشمند چیست؟
مدرسه هوشمند مدرسهای است شاد، انعطافپذیر و کارآمد که برای آموزش از امکانات روز استفاده میکند و کنترل، مدیریت و تدریس آن در بستر اینترنت صورت میگیرد. در مدرسه هوشمند، تجهیزات مدرسه سنتی تبدیل به تخته هوشمند، پروژکتور، نرمافزار یا سامانه مخصوص مدرسه و زنگ هوشمند تبدیل شدهاند. - مزایای مدرس هوشمند چیست؟
از مزایای مدرسه هوشمند میتوان به کاهش استرس دانشآموزان، مشارکت در آموزش، افزایش خلاقیت دانشآموزان و کمک به والدین پرمشغله اشاره کرد که همراه با سایر مزیتها، در این مقاله توضیح دادیم. - نحوه تدریس معلم در مدارس هوشمند چگونه است؟
معلمان مدارس هوشمند به صورت تعاملی و با استفاده از تجهیزات هوشمند تدریس میکنند. یعنی دانشآموز میتواند با حضور در کلاسهای هوشمند و مشاهده تدریس، تولید دانش کند و در روند تدریس سهیم باشد. - آیا در ایران مدرسه هوشمند داریم؟
اولین مدرسه هوشمند در ایران در سال تحصیلی ۱۳۸۳- ۱۳۸۴ در تهران به صورت آزمایشی در چند دبیرستان تاسیس شدند. کم‌کم مدرسه‌های هوشمند در شهرها و مقاطع مختلف افزایش پیدا کردند تا جایی که امروز دبستان های هوشمند تهران و سایر شهرها و همچنین دبیرستان‌های دوره ۱ و ۲ هوشمند، با داشتن زیرساخت‌ها و کادر آموزش دیده، پذیرای دانشآموزان هستند.
