یکی از خواب‌ها و کابوس‌های شبانه نسبتا رایج در کودکی و حتی بزرگسالی، سناریوی دنبال‌شدن توسط فردی خطرناک و دویدن تا سرحد توان برای فرار از خطر است. گاهی در طول این خواب‌ها انگار زنجیر به پای‌مان بسته شده و بختک روی سینه‌مان افتاده است؛ به‌گونه‌ای که کاملا بیهودگی تلاش و تقلای‌مان را احساس می‌کنیم و با تمام وجود با خودمان می‌گوییم: «کاش خواب باشم!» سپس چشمان‌مان باز می‌شود، نفس راحتی می‌کشیم و دوباره می‌خوابیم. کند نویسی در کودکان هم شبیه تعقیب‌وگریزی است که هیچ‌وقت برنده‌اش کودک نیست، زیرا همیشه از معلم و والدینش عقب‌تر است. این موضوع اثرات منفی زیادی خصوصا بر عملکرد تحصیلی کودکان دارد، پس باید دلایل کند نویسی دانش آموزان را شناسایی و برای رفع‌شان راهی پیدا کنیم.
منظور از کندنویسی در کودکان
کندنویسی یعنی سرعت نوشتن دانش‌آموز از میانگین سرعت دیگر همکلاسیهایش خیلی پایینتر است. این موضوع باعث بروز مشکلاتی مانند جاانداختن کلمات در حین املانویسی می‌شود و یکی از علل افت عملکرد تحصیلی دانش آموزان است. البته این مشکل گاهی تا زمان مواجهه با برگه امتحانی خالی دانش‌آموز جدی گرفته نمی‌شود!
باوجود تمام پیشرفت‌های فناورانه، هنوز هم سرعت و دقت در نوشتن، یکی از مهارتهای بسیار مهم برای دانشآموزان محسوب می‌شود و آموزش مهارتهای نوشتاری به کودکان، یکی از وظایف اصلی والدین و مربیان است. اما با تمام تمرین‌وتکرارها، بازهم برخی کودکان در ایجاد هماهنگی بین سرعت و دقت در نوشتن مشکل دارند.
علت کند نویسی دانش آموزان ابتدایی
به دلیل پیچیدگی‌ها و مهارتهای زیاد موردنیاز برای نوشتن، علل زیادی بر کند یا تندبودن دست‌خط تأثیرگذار هستند. به‌عبارت‌دیگر، هماهنگی بین عملکردهای مغزی و عضلانی برای رسیدن به‌سرعت ایدئال در نوشتن ضروری هستند. بنابراین، برای فهم دلایل کند نویسی دانش آموزان، باید مشکل یا مشکلات بر سر راه عملکردهای مغزی و عضلانی آن‌ها را بیابیم.
قرارگیری نادرست بدنه مداد در دست
کودکان برای نوشتن صحیح و سریع، ابتدا باید نحوه قرارگیری صحیح مداد در بین انگشتان را بلد باشند. اگر دانشآموزی نحوه درست این کار را نداند، به سرعت و دقت کافی در نوشتن نخواهد رسید. بنابراین، باید بررسی کنید که آیا فرزندتان مداد را به‌درستی در بین انگشتان شست، اشاره و وسط قرار می‌دهد یا نه؟ همچنین به طرز قرارگیری انگشت حلقه و کوچک نیز دقت کنید؛ این دو انگشت باید به‌آرامی در کف دست قرار بگیرند. حتما مطلب آموزش مداد دست گرفتن را بخوانید.
مهارت های حرکتی ضعیف
کودکان به‌مرور به مهارتهای حرکتی ریز و درشت مسلط می‌شوند و سرعت و دقت دست‌خط‌شان افزایش می‌یابد. آن‌ها برای رسیدن به تسلط کامل به قدرت ماهیچههای دست و مچ، توانایی گرفتن و نگه‌داشتن مداد و حرکت‌دادن درست‌و‌مناسب دست‌و‌انگشتان نیاز دارند. بنابراین، اگر دانشآموزی دارای مهارتهای حرکتی ضعیفی باشد یا به‌اندازه کافی تمرین نکرده باشد، احتمال بروز مشکلاتی مانند کندنویسی وجود دارد. اختلال یکپارچگی حسی در کودکان، یکی از دلایل بروز این مشکلات و ناهماهنگی‌های حرکتی است.
پیشنهاد مطالعه: تفاوت اختلال یکپارچگی حسی با اوتیسم
مشکل در نوشتن شکل درست حروف
برخی دانشآموزان در درست‌نویسی حرف یا حروف خاصی مشکل دارند و همین امر موجب بروز مشکلاتی مانند کندنویسی و حتی نارسانویسی در کودکان و نوجوانان می‌شود. آن‌ها یا شکل درست حروف را فراموش می‌کنند یا در نوشتن آن به مهارت لازم نرسیده‌اند و باید بیشتر تمرین کنند. این کودکان زمان زیادی از وقت خود را درگیر نوشتن یک حرف خاص هستند و به همین دلیل از دیگران عقب می‌مانند.
راهکار برای کند نویسی دانش آموزان ابتدایی
عوامل تأثیرگذار بر کندنویسی کودکان را در قسمت قبل بیان کردیم. درواقع آن‌ها مهارت‌هایی هستند که به هر دلیلی کودک در انجام‌شان ضعف دارد. برخی والدین و معلمان به این عوامل زیربنایی توجهی نمی‌کنند و از دانش‌آموز توقعات بیجا برای تندنویسی و خوشنویسی دارند. اما برای رفع مشکل کند نویسی دانش آموز، بیش از هرچیزی به آموزش نحوه انجام مهارتهای ضروری و تمرین و تمرین نیاز است. بنابراین، به‌جای تحت فشار قراردادن کودک، از روش‌های زیر برای بهبود مهارتهای موردنیاز و درمان کندنویسی او استفاده کنید.
تسلط بر درست نویسی حروف
فرزندتان برای تندنویسی کلمات و جملات، ابتدا باید بتواند حروف را با سرعت‌ودقت مناسبی بنویسد. بنابراین قبل از هرچیزی، تسلط کودک بر شکل حروف را بررسی کنید. برای این‌کار از کاربرگ‌های نوشتن حروف الفبا استفاده کنید:
- در این کاربرگ‌ها، هر صفحه مخصوص یکی از حروف الفبا است.
- از فرزندتان بخواهید که حروف را بازنویسی کند.
- تمام برگه‌ها را بررسی کنید تا از وجود یا عدم وجود مشکل در این زمینه مطمئن شوید.
- برای اطمینان بیشتر، می‌توانید از کودک بخواهید که بدون نگاه‌کردن به نمونه، همه حروف را روی برگه جداگانه‌ای بنویسد.
اگر متوجه وجود مشکلی در نوشتن شکل یک یا چند حرف شدید، برای بهبود آن‌ها با فرزندتان تمرین کنید. حتی اگر مشکل کودک ارتباطی با شکل حروف ندارد، این تمرین به بهبود تندنویسی و خوشنویسی او کمک می‌کند.
پیشنهاد مطالعه: آموزش حروف الفبا به کودکان
تقویت ماهیچه های دست و مچ
از فواید ورزش و تاثیر آن بر افزایش قدرت یادگیری و سلامت جسمانی‌وروانی که بگذریم، تقویت عضلات دست، مچ و انگشتان در بهبود مهارتهای نوشتاری ما دخیل هستند. به همین دلیل، برای رفع مشکل کندنویسی دانشآموزان باید روی تقویت این عضلات کار کنیم تا خستگی منجر به افت سرعت و دقت‌شان نشود. بنابراین قبل از شروع نوشتن به فرزندتان فرصت دهید تا کمی ماهیچه‌هایش را گرم کند. برای تقویت ماهیچه‌ها هم از حرکات زیر استفاده کنید:
- انداختن کش دور انگشتان و بازوبسته‌کردن آن‌ها
- چسباندن کف دست‌ها به یکدیگر و فشاردادن آن‌ها به هم
- قراردادن انگشتان 2 دست در مقابل یکدیگر و فشاردادن آن‌ها به هم
- نگه‌داشتن یک توپ کوچک با دو انگشت اشاره و شست و بالاکشیدن آن از سطحی صاف مانند دیوار
- نگه‌داشتن یک مداد در دست و حرکت‌دادن انگشتان به سمت بالای مداد بدون انداختن آن
حفظ وضعیت بدنی صحیح
وضعیت درست اندام‌های بدن نیز به‌اندازه تقویت ماهیچه‌ها اهمیت دارد زیرا نحوه نشستن کودک بر همه اندام‌ها، از کمر، گردن و شانه گرفته تا مچ دست تأثیر می‌گذارد. بنابراین، بد و غیراصولی نشستن یکی از دلایل کندنویسی است. از طرف دیگر، درست‌نشستن به بازوها، شانه‌ها و مچ‌ها استحکام و انسجام بیشتری می‌دهد تا از قلم یا مداد حمایت کنند. برای تنظیم وضعیت صحیح نشستن کودک به نکات زیر دقت کنید:
- صاف‌بودن پاها روی زمین
- ران‌ها به‌موازات زمین و زانوها در زاویه 90 درجه
- کمر هم‌راستا با تکیه‌گاه صندلی
- ساعدها روی میز و آرنج‌ها در زاویه 90 درجه
- گردن و شانه‌ها شل و بدون تنش
- متعادل‌بودن وزن بدن روی میز (متمایل‌نشدن زیاد به چپ یا راست)
- کاغذ متمایل به راست (در صورت راست‌دست‌بودن) و متمایل به چپ (در صورت چپ‌دست‌بودن)
تقویت مهارت های حرکتی
بهبود مهارتهای حرکتی و افزایش چالاکی انگشتان موجب تسلط بیشتر کودک بر در دست‌گرفتن قلم و بهبود استقامت او در نوشتن می‌شود. روش‌های زیادی برای تقویت مهارتهای حرکتی وجود دارد. یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای رسیدن به این هدف، مشارکت دادن کودک در انجام کارهای خانه مانند برش با قیچی، جابه‌جایی وسایل، آشپزی و حتی خیاطی و بافندگی است. از تمرین‌های زیر هم استفاده کنید:
- برداشتن لوبیا از روی زمین با استفاده از موچین
- وصل‌کردن گیره‌های کاغذ به یکدیگر
- برش اشکال ساده؛ برای بازی‌های بیشتر به مقاله معرفی 10 بازی با کاغذ مراجعه کنید.
- بازی با لگو و پازل
- گره زدن طناب به مدل‌های مختلف
- کشیدن اشکال هندسی
استفاده از بازی
بازی برای تقویت خلاقیت کودکان، تقویت سلامت جسم و روان آن‌ها و از همه مهم‌تر، تقویت مهارتهای حرکتی به‌منظور بهبود مشکلاتی مانند کندنویسی بسیار موثر است. بنابراین، استفاده از بازی برای درمان اختلالات یادگیری و کندنویسی، یکی از بهترین راه‌ها برای بهبود سرعت نوشتن کودک است. همچنین باعث علاقه‌مندی و تلاش بیشتر دانش‌آموز برای غلبه بر چالش‌ها و برنده‌شدن در بازی نیز می‌شود. تمرین‌های زیر را به‌عنوان نمونه برای‌تان آورده‌ایم:
- تکه‌ای کاغذ به فرزندتان بدهید و از او بخواهید تمام آن را در زمان معینی رنگ‌آمیزی کند؛ هر بار خروج از لبه‌های کاغذ با یک امتیاز منفی همراه است.
- کلمه‌ای را با صدای بلند بخوانید و از فرزندتان بخواهید آن را با چشمان بسته بنویسد؛ برای چالش بیشتر، 2 خط موازی روی صفحه بکشید و بگویید که نوشتن کلمه بین دو خط با امتیاز اضافی همراه است.
- شئ خاصی را به کودک نشان دهید و از او بخواهید که معادل‌های آن را بنویسد یا تیم ورزشی خاصی را نام ببرید و از کودک بخواهید اسامی نفرات آن تیم را روی برگه بنویسد.
- موضوع یا ضرب‌المثل جالبی انتخاب کنید و از فرزندتان بخواهید که آن را با تمام سرعت روی برگه بنویسد و نگران املا نباشد.
تمرین، تمرین و تمرین
هیچ‌کدام از روش‌های بالا فرزند شما را از تمرین معاف نخواهند کرد. تکرار یکی از موثرترین راهکارها برای افزایش سرعت و دقت در مهارتهای مختلف از جمله نوشتن است. البته تمرین‌ها نباید خسته‌کننده باشد! یعنی از راه‌وروش‌های مختلف و متنوع استفاده کنید تا جنبه سرگرمی و جذابیت نیز داشته باشد.
سخن پایانی
تجربه عقب‌افتادن دانشآموزان ابتدایی و حتی نوجوانان از املا و درس‌گفتارهای معلم و نرسیدن به تمام سوالات امتحانی برای همه کودکان گهگاهی پیش می‌آید؛ اما وقتی دانشآموزی همیشه عقب می‌افتد و برگه‌هایش را خالی تحویل می‌دهد، باید احتمال کندنویسی را در نظر گرفت و برای درمانش اقدام کرد. قرارگیری نادرست بدنه مداد در دست، مهارتهای حرکتی ضعیف و چالش‌های نوشتن شکل حروف از مهمترین علل کندنویسی کودکان هستند. این عوامل شبیه ضعف‌هایی هستند که باید با استفاده از راهکارهایی مانند تسلط بر شکل حروف، تقویت ماهیچه‌ها، وضعیت بدنی صحیح و تقویت مهارتهای حرکتی تقویت شوند.
سوالات متداول
- علل کندنویسی کودکان چیست؟
قرارگیری نادرست بدنه مداد در دست، مهارتهای حرکتی ضعیف، عدم مهارت در نوشتن شکل درست حروف، بدنشستن، تمرین ناکافی و ضعف ماهیچههای دست و مچ، از مهمترین علل کندنویسی کودکان و نوجوانان هستند. - برای رفع مشکل کندنویسی نوجوانان چه باید کرد؟
راهکارهایی مانند تقویت ماهیچههای دست و مچ، حفظ وضعیت بدنی صحیح و تمرین برای بهبود سرعت نوشتن را امتحان کنید. - منظور از کندنویسی دانشآموزان چیست؟
وقتی سرعت نوشتن دانشآموزی از میانگین سرعت همکلاسیهایش خیلی پایینتر باشد و مدام از املا و دیگر تکالیف عقب بیافتد، احتمالا به کندنویسی دچار است.
