اعتماد به نفس سلاح کودکان در مقابل سختی‌ها و چالش‌های زندگی، از مهمترین عوامل احساس رضایت، موفقیت در درس، کار و پیشرفت کودکان و ارزشمندترین سرمایه آن‌ها در آینده خواهد بود. از آن‌جایی که ذهنیت کودک نسبت به خودش و تصویری که از خود دارد در کودکی تکمیل می‌شود، باید افزایش اعتماد به نفس در کودکان را از سنین کم جدی بگیرید. در این مقاله قصد داریم از اهمیت اعتماد به نفس در کودکان و راه‌هایی که والدین می‌توانند به شکل‌گیری آن کمک کنند صحبت کنیم.
تعریف اعتماد به نفس در کودکان
اعتماد به نفس یعنی دوست داشتن خود، احساس ارزشمند بودن و باور داشتن فرد به کارهایی که انجام می‌دهد. فردی که دارای اعتماد به نفس کافی باشد، نقاط قوت و ضعف خود را به خوبی می‌شناسد و به طور کلی دیدگاه مثبتی نسبت به خود دارد. انتظارات و اهداف واقع بینانه تعیین میکند، قاطعانه ارتباط برقرار میکند و می‌تواند پذیرا و مدیریت کننده انتقادات و چالشها باشد.
اهمیت اعتماد به نفس در کودکان
اعتماد به نفس منبع اصلی موفقیت یا شکست هر فرد در زندگی است و افزایش اعتماد به نفس در کودکان نتایج مثبت زیادی از جمله موارد زیر را به دنبال خواهد داشت:
- در مقابل انتقاد و واکنش دیگران در جامعه، احساس خوب نسبت به خودشان را از دست ندهند.
- چیزهای جدید را امتحان کنند و زمانی که همه چیز طبق برنامه پیش نمی‌رود دوباره تلاش کنند.
- به جای اجتناب از چالشها با آن روبرو شوند.
- بتوانند با دیگران ارتباطات موثر و سازنده برقرار کنید.
- توانایی دلبستگی ایمن به دیگران را داشته باشند.
- به موقع از دیگران کمک بخواهند.
- به موقع از خودشان دفاع و مراقبت کرده و از آسیب دیدن خود در روابط جلوگیری کنند.
هنگامی که کودکان چیزهای جدید را امتحان می کنند، با چالش ها روبرو میشوند و دوباره تلاش می‌کنند، زندگی را یاد می‌گیرند و رشد می‌کنند. به همین دلیل است که اعتماد به نفس می‌تواند بخش مهمی از رشد کودک باشد.
نقش والدین در شکل گیری اعتماد به نفس کودکان
هر کودکی منحصر به فرد است. به عنوان والدین و معلمان، باید یاد بگیریم که از هر کودک به عنوان یک فرد ارزشمند قدردانی کنیم. بخش مهمی از کار ما به‌عنوان والدین یا معلمان این است که به کودکان بیاموزیم چگونه زندگی، انتخاب‌ها و پاسخ‌های خود را در کنترل و اختیار خود داشته باشند و قربانی کمبود دانش و مهارت خودشان نشوند. هریک از ما نیاز به یادگیری مسئولیت‌پذیری و مهارت‌هایی داریم که باعث میشوند خودمان را به عنوان مهمترین شخص زندگیمان، جدی بگیریم.
روابط گرم و محبت‌آمیز در خانواده بین والدین و بین کودکان و والدین، پایه و اساس شکل‌گیری اعتماد به نفس کودکان هستند زیرا باعث می‌شود احساس ارزشمندی و دوستداشتنی بودن کنند. روابط موثر با والدین نیز بر اساس تعاملات پاسخگو و مراقبت کافی ساخته میشوند و به کودکان احساس تعلق می‌دهد. از طرفی خانواده اولین و مهمترین محیط رشد کودکان است و نوع تعامل و واکنش خانواده با کودک، نقش اساسی در ایجاد اعتماد به نفس در کودکان دارد.
راه های شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان
کودکان تمایل دارند خود را با دیگران مقایسه کنند و از خود می‌پرسند که آیا در هر کاری که انجام میدهند بزرگترین و بهترین هستند یا نه. بچه ها با سخت‌کوشی برای رسیدن به یک هدف مشخص اعتماد به نفس پیدا می‌کنند. به انجام رساندن کارها به آن‌ها نشان می‌دهد که برای رویارویی با چالش‌های جدید، آنچه لازم است را دارند. موفقیت آن‌ها باعث می‌شود احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند و یاد می‌گیرند که حتی شکست خوردن هم اشکالی ندارد. وقتی بچه‌ها در کاری خوب عمل می‌کنند، دیگران را خوشحال می‌کنند، مانند دوستانشان و بزرگسالانی که به آن‌ها اهمیت میدهند. این بازخورد هم باعث می‌شود احساس خوبی در آن‌ها ایجاد شود. در نهایت با گذشت زمان، رشد اعتماد به نفس سالم، ادامه پیدا میکند. شما می‌توانید نقش مهمی در پرورش اعتماد به نفس فرزندتان داشته باشید و به او کمک کنید گفتگوی درونی خوب و مثبتی با خود شکل دهد. در ادامه درباره روش‌های صحبت کرده‌ایم که به شکل‌گیری اعتماد به نفس در کودکان کمک می‌کنند.
تشویق به موقع کودکان
به کودک خود بازخوردهای متعادل بدهید. این به معنای تمجید از فرزندتان برای انجام کارها یا تلاشی است که انجام داده، نه برای بهترین بودن. اگر فقط در صورت موفقیت به آن‌ها واکنش مثبت نشان دهید، نه تنها باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان نمی‌شوید بلکه باعث می‌شوید فکر کنند دوست داشتن آن‌ها مشروط است.
کمک برای امتحان کردن کارهای جدید
روی تلاشی که فرزندتان انجام می‌دهد و شهامتی که برای امتحان کردن چیزهای جدید یا دشوار نیاز دارد تمرکز کنید. برای مثال، «می‌دانم که نگران بازیت در مسابقه بودی، اما آنقدر شجاع بودی که نگرانی را کنار بگذاری». فرزندتان را تشویق کنید وقتی هیچ چیز طبق برنامه پیش نمی‌رود دوباره تلاش کند. می‌توانید بگویید: «دوباره امتحانش کن، من معتقدم که می‌توانی آن را انجام دهی». شنیدن این جملات انعطاف‌پذیری فرزندتان را بیشتر میکند که باعث می‌شود در سختی‌ها نیز به خودشان اعتماد کنند.
پرسیدن سوالات درست
قبل از اینکه بپرسید «برنده شدی؟» سؤالاتی مانند «آیا امتحانش را خوب انجام دادید؟» یا «آیا به شما خوش گذشت؟» را مطرح کنید. این به فرزندتان نشان می‌دهد که بدون در نظر گرفتن برد یا باخت برای او ارزش قائل هستید و او را برای عملکرد و نه نتیجه، تشویق می‌کنید.
بازی کردن با کودکان
با هم بازی‌های ساده رومیزی یا کارت بازی کنید. در طول بازی کامل حواستان به کودک باشد و از دست گرفتن گوشی یا هرکاری که کودک حس کند به طور کامل در کنار او نیستید خودداری کنید. علاوه بر این، انجام بازی به کودکان کمک میکند تا یاد بگیرد که چگونه با دیگران بازی کند، شکست را تمرین کند، به قوانین و دیگران احترام بگذارد. همه این موارد به افزایش مهارت‌های شناختی و افزایش اعتماد به نفس کودکان در محیط‌های اجتماعی و ارتباطات منتهی میشوند.
کمک گرفتن در کارهای خانه
فرزندتان را تشویق کنید تا در کارهای خانه که متناسب با سنش هستند، به شما کمک کند. مثلاً میز را بچیند، گردگیری کند یا با هم آشپزی کنید. این همکاری در کارهایی که معمولا به بزرگترها سپرده می‌شود حس ارزشمندی و اعتماد به نفس کودکان را بهبود می‌بخشد و به کودک نشان می‌دهد که شما به مسئولیت‌پذیری او اعتماد دارید و کمک میکند احساس خوبی نسبت به خودش داشته باشد.
علاقه نشان دادن به علایق کودک
به چیزهایی که به فرزندتان علاقه دارد علاقه نشان دهید. به عنوان مثال، می‌توانید برای امانت گرفتن کتاب در مورد موضوع مورد علاقه فرزندتان به کتابخانه مراجعه کنید یا بخشی از وقت خود را به انجام هر چیزی که فرزندتان از آن لذت می‌برد اختصاص دهید. بسیاری از کودکان با فعالیت‌های هنری مانند خوشنویسی ارتباط برقرار می‌کنند و پیشنهاد می‌کنیم برای همراهی کردن او در این زمینه، مطلب خوشنویسی برای کودکان را هم مطالعه کنید. انجام کارهایی که کودک در آن‌ها استعداد دارد، علاوه بر توسعه بیشتر آن استعداد، باعث گرفتن تشویق و موفقیت و در نهایت افزایش اعتماد به نفس سالم در او می‌شود.
ابراز محبت مستقیم و کلامی
محبت و نوازش به اندازه برای کودکان از واجبات است. علاوه بر اینکه از همه روش‌های غیر مستقیم به کودکان نشان می‌دهید مهم هستند، باید بدانید نوازش، تماس پوستی، در آغوش گرفتن و ابراز محبت کلامی مستقیم اثر خیلی زیادی در احساس آرامش خاطر و اعتماد به نفس در کودکان دارند.
امکان انتخاب برای کودک
در مواردی که صرفا به سلیقه و خواست کودک نیاز دارد و نوع تصمیمات آسیبی به او نمی‌زند، مثلا انتخاب رنگ یک لباس یا اسباب‌بازی، به کودک امکان انتخاب کردن بدهید. این کار کمک خواهد کرد با افزایش اعتماد به نفس، برای انتخاب‌های سخت‌تر یا پذیرش مسئولیت‌های آینده آماده‌تر شود.
دادن فرصت به کودک و صبوری
گاهی والدین توانایی صبر کردن را ندارند و می‌خواهند کارهای کودک را سریع و به بهترین شکل انجام دهند. غافل از اینکه انجام یک کار ناقص توسط کودک، بهتر از این است که مسئولیت او را خودتان انجام دهید. ازین طریق او درک خواهد کرد که نیازی نیست همیشه کامل باشد و بهترین کار را انجام دهد یا برای انجام کارها خودش را تحت فشار بگذارد. زمان معقول برای انجام کارهای شخصی را به کودک بدهید.
به رسمیت شناخت احساسات کودک
یکی از نیازهای اصلی هر انسان این است که بتواند هیجانات و احساسات خود را شناسایی کند، تشخیص دهد و به آن پاسخ درستی بدهد. وقتی کودک گریه میکند، ترسیده یا خوشحال است یا هر نوع هیجان دیگری را بروز می‌دهد، ب هیچ عنوان احسا او را زیر سوال نبرید. جملاتی مانند «اینکه ترس نداره»، «بیخودی گریه میکنی»، «آمپول که درد نداره» را به هیچ عنوان به کار نبرید. به رسمیت نشناختن و نداشتن پذیرش در مقابل واکنش‌های احساسی کودک باعث می‌شود او نیز با خودش چنین رفتار درونی داشته باشد. اینکه کودک نتواند احساسات خود را به رسمیت بشناسد و آن‌ها را باور میکند، به کاهش قدرت شمی و حسی، ضعف در هوش هیجانی و در نهایت کاهش اعتماد به نفس ختم می‌شود.
سخن پایانی
ضرورت وجود اعتماد به نفس در تمام موفقیت‌های فردی زندگی امری واضح و محسوس است. احساس توانمندی و دوستداشتنی بودن پایه‌هایی هستند که شکل‌گیری یک شخصیت سالم بر آن‌ها استوار خواهند بود. اما گاهی به عنوان والدین نمی‌دانیم کدام رفتارها می‌توانند به عزت نفس در کودکان و نوجوانان و اعتماد به نفس کودکان آسیب بزنند. در این مطلب از ده موردی صحبت کردیم که باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان میشوند. سعی کنید خودتان نیز به عنوان والد، نمونه‌ای از یک فرد دارای اعتماد به نفس باشید و جملات و رفتارهای ناشی از بی اعتماد به نفس بودن را به او نشان ندهید، حتی اگر واقعا اعتماد به نفس بالایی ندارید.
سوالات متداول
- تعریف اعتماد به نفس در کودکان چیست؟
اعتماد به نفس به معنای مجموعهای شامل احساس ارزشمندی درونی، حس قدردانی از خود، حس دوستداشتنی بودن، احساس توانمندی برای انجام و مدیریت کارها و توانایی روبرویی با چالشها است. - چه راه های برای افزایش اعتماد به نفس کودکان وجود دارند؟
والدین باید رفتار، گفتار و بروز احساسات خود نسبت به کودکان را در جهت افزایش حس مثبت او به خودش تنظیم کنند. در این مقاله از ده موردی صحبت کردیم که با به رسمیت شناختن احساسات، هیجانات و اختیار کودک، باعث ایجاد حس اعتماد به نفس در او میشوند. - نقش والدین در شکل گیری اعتماد به نفس کودکان چیست؟
تمام واکنشها، جملات، هیجانات، احساسات و رفتارهایی که والدین از بدو تولد با کودک دارند، مستقیم و غیر مستقیم گفتگوهای درونی کودک با خودش را شکل میدهند. اگر مجموعه این رفتارها، سالم، مثبت و به اندازه کافی مشوقانه باشند، کودک حس ارزشمندی درونی میکند و اعتماد به نفس در او رشد پیدا خواهد کرد.
