استاد شفیعی کدکنی در حال تدریس ادبیات روسی به دانشجویان بود و همه (چه روی زمین یا نیمکت) محو صحبت‌های‌‌شان بودند. در حین صحبت کسی از در وارد شد و خبر دعوت ایشان را به فلان همایش اطلاع داد. آقای کدکنی دعوت را همراه با کمی درد دل پذیرفت: «وقتی کافی ندارم و باید دست‌نوشته‌هایم را قبل از اینکه اتفاقی برایم بیافتد سروسامان دهم و برای آیندگان مکتوب کنم!» این موضوع به استاد کدکنی محدود نمی‌شود بلکه دغدغه اکثر پدربزرگ و مادربزرگها برای راهنمایی نسل آینده و خصوصا نوه‌های‌شان است. البته نقش پدربزرگ و مادربزرگ برای کودکان به همین موضوع خلاصه نمی‌شود و بسیار پررنگ‌تر است. گاهی هم دخالت‌های‌شان با رنجش والدین همراه میشود. ما در این مقاله قصد داریم نقش پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت کودک را از زوایای مختلف بررسی کنیم.
اهمیت نقش پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت کودکان
از هر جهت که نگاه کنیم، فرزندپروری در زمانه مدرن خیلی سخت‌تر از قبل شده است: والدین با چالش برقراری تعادل بین کار و خانواده دست‌به‌گریبان هستند و باید در جامعه‌ای در حال تغییر، ارزش‌های فرهنگی را به فرزندان آموزش دهند. اوضاع کودکان از این هم بدتر است: تکالیف سخت مدرسه، خبرهای جنگ و مصیبت، تأثیرات منفی همسالان، انتظارات به‌جا یا نابجای جامعه درباره موفقیت شخصی و پایین آمدن آهسته و پیوسته سن اعتیاد!!! خلاصه اینکه هر دو طرف نیاز به کمک دارند و پدر و مادربزرگها سرمایه ارزشمندی برای خانواده‌های مدرن محسوب می‌شوند.
در واقع نقش آنها امروزه خیلی پررنگ‌تر از گذشته شده است. از یک سو بار والدین خسته را می‌کاهند و از سوی دیگر، تکیه‌گاهی امن برای نوه‌های‌شان هستند. آنها بدون هیچ چشم‌داشتی به نوه‌های کوچک و بزرگ‌شان عشق می‌ورزند. بیایید نقش آنها را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم. اگر هم مادری شاغل هستید، حتما مقاله هر آنچه باید درباره شاغل بودن مادر بدانید را مطالعه کنید.
نقش پدر بزرگ و مادر بزرگ در تربیت کودک
آنها به دلیل تجربه زیادشان در بزرگ‌کردن فرزندان به چم‌وخم کار آشنایی کافی دارند. این تجربیات باعث میشود که راهنمایان و مرشدان خوبی برای شما هم باشند. خلاصه اینکه هر وقت و حتی هنگام بروز اتفاقات غیرمنتظره مانند بیماری، می‌توانید روی آنها حساب کنید. در ادامه مهمترین موارد را با یکدیگر بررسی می‌کنیم. اگر هم استرس‌های زندگی یا اتفاقاتی مانند تصادف و فوت یکی از عزیزان باعث ترس از مرگ در فرزندتان شده است، از مقاله نحوه برخورد با ترس از دست دادن والدین در کودکان استفاده کنید.
زنجیره انتقال دانش و خرد جمعی
ما انسان‌ها علاقه زیادی به انتقال تجربیات‌مان از نسلی به نسل دیگر داریم. یکی از نقاط قوت ما در مقایسه با دیگر جانداران نیز همین موضوع است و به افزایش خرد جمعی و پیشرفت‌های گوناگون‌مان کمک می‌کند. تجربیات پدر و مادربزرگها پر از نکات آموزنده و درس‌های زندگی است. انتقال این تجربیات به نوهها، تأثیر نیرومندی بر شکل گیری شخصیت کودکان دارد.
پیشنهاد مطالعه: تاثیر داستان و قصه بر یادگیری و رشد کودکان
وقت گذرانی با کودک و تقویت مهارت های او
وقتگذرانی کودک با پدر و مادربزرگها برای‌شان بسیار مفید است. آنها چیزهای زیادی مانند گفتن زمان، پختن کیک، تعمیر لوازم خانه و اگر بدتان نیاید، روش‌های سنتی برقراری ارتباط مانند سوت‌زدن را یاد می‌گیرند. بهصورت کلی، انجام کارهای آدم بزرگ‌ها و شریک‌شدن در سرگرمی‌های‌شان برای بچه‌ها جذاب است و حس بزرگ‌شدن به آنها می‌دهد. البته بازی با نوهها برای پدر و مادربزرگها نیز بسیار لذت‌بخش است و کیفیت زندگی‌شان را افزایش می‌دهد. برای آموزش گفتن ساعت به فرزندان هم می‌توانید از مقاله 14 تکنیک کاربردی آموزش مفهوم زمان به کودکان استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: روش برخورد با کودکی که مهدکودک نمی رود
دورهمی های خانوادگی و بهبود کیفیت زندگی کودک
وقتی خسته و گرفته‌اید و دنبال جایی آرام و البته پویا برای وقتگذرانی می‌گردید، کجا می‌روید؟ اگر بخواهید فرزندتان را جایی امن و دلپذیر ببرید، اولین جایی که به ذهن‌تان خطور می‌کند کجاست؟ بالا برویم و پایین بیاییم، خانواده بهترین و قشنگ‌ترین مفهوم دنیاست و جمع‌های خانوادگی (اگر قدرشان را بدانیم)، آرامش‌بخش‌ترین و دلنشین‌ترین دورهمیهای زندگی هستند. این احساس باعث افزایش روحیه نشاط و شادابی در کودکان میشود.
آخر هفته‌ها همه خانواده از جمله عمو، عمه، دایی و خاله دور هم جمع می‌شوند و حسی از حمایت و البته فضایی پویا برای بازی بچه‌ها به وجود می‌آورند. در پشت پرده این دل‌نشینی‌ها یک جمله حک شده است: «ما یک خانواده‌ایم و حال خوب تک‌تک‌مان برای حال خوب جمع‌مان ضروری است.» افزایش تعاملات خانوادگی و دوستانه در کاهش وابستگی کودک به مادر نیز تأثیرگذار است.
کمک به مراقبت از فرزندان و تربیت صحیح آن ها
شما وقتی می‌خواهید جایی بروید اما از همراه‌بردن فرزندتان معذورید، چه می‌کنید؟ راستی اولین کسی که هنگام تولد کودک در کنار شما بود و در ضبط‌وربط بچه کمک‌تان می‌کرد، چه کسی بود؟ مراقبت از فرزندان (خصوصا نوزادان و کودکان نوپا) کاری سخت و طاقت‌فرسا است و بدون پشتیبانی افراد باتجربه، استرس و فشار زیادی ایجاد می‌کند.
حمایت‌های پدر و مادربزرگها معمولا در این زمینه دلگرمی زیادی به والدین می‌دهد و کمی از فشارها و استرس‌های فرزندپروری می‌کاهد. آنها تجربه زیادی هم در تربیت کودکان دارند و در شیوه درست سبک فرزند پروری به والدین کمک می‌کنند.
کاهش شکاف بین نسل ها و ایجاد احساس ریشه دار بودن
سرعت تغییرات فرهنگی و اجتماعی به حدی است که حتی افراد دهه‌های مختلف هم زبان مشترکی برای گفت‌وگو ندارند و حرف‌های یکدیگر را درک نمی‌کنند. زنده‌ماندن فرهنگ و آداب‌ورسوم یک جامعه برای بقای روابط جمعی و ایجاد احساس هویت تاریخی و اجتماعی ضروری است. پدر و مادربزرگها معمولا علاقه زیادی به صحبت درباره گذشته‌ها و تعریف خاطرات قدیمی دارند. بنابراین، هرچه وقتگذرانی نوهها با نسل‌های قدیم‌تر بیشتر باشد، درک بهتری از نیاکان خود به دست می‌آورند و احساس ریشه‌دار بودن می‌کنند. این احساس باعث کاهش شکاف بین نسلها میشود و در مدیریت اختلاف فکری والدین با فرزندان موثر است.
دخالت مادربزرگ و پدربزرگ در تربیت نوه
وقتی آشپز دوتا شود، آش یا شور میشود یا بی‌نمک! برخی از دخالت‌های پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت کودکان، دردسرساز است و باعث ناراحتی پدر و مادرها میشود. اگرچه حضور نسل قدیم‌تر و باتجربه‌تر برای نوهها فواید زیادی دارد، اما دخالت‌های غیرضروری آنها را توجیه نمی‌کند. این دخالتها گاهی باعث برهم‌خوردن تعادل روان بچه‌ها و ایجاد اختلالاتی مانند افسردگی نوجوانان میشود؛ پس حتما باید با استفاده از روش‌هایی مانند بیان اهداف تربیتی‌تان به پدر و مادربزرگها، مشکل را برطرف کنید.
سخن پایانی
پدر و مادربزرگها علاقه زیادی به همکاری و کمک در رسیدگی به نیازهای نوهها و تربیت آنها دارند. والدین هم به کمک و حمایت آنها در مراقبت از فرزندان نیاز مبرم دارند. قضیه وقتی جالب‌تر میشود که متوجه علاقه بچه‌ها به وقتگذرانی و بازی با پدر و مادربزرگها می‌شویم. آنها گاهی با یکدیگر تیم تشکیل می‌دهند و جذابیت زیادی به زندگی یکدیگر می‌بخشند. بنابراین اهمیت پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت کودکان را جدی بگیرید و تا حد امکان، اجازه وقتگذرانی با آنها را به فرزندان بدهید. البته مراقب دخالت‌های غیرضروری‌شان در سبک فرزندپروریتان باشید و توضیحات لازم را به آنها بدهید. پیشنهاد می‌کنیم درباره نقش پدر در تربیت کودک نیز مطالعه کنید.
سوالات متداول
- چرا پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت نوهها نقش مهمی دارند؟
انتقال دانش جمعی، کاهش شکاف بین نسلها، تقویت مهارتهای کودک، دورهمیهای خانوادگی و افزایش تعاملات اجتماعی، کمک به مراقبت از فرزندان و تربیت صحیح آنها از مهمترین تأثیرات پدر و مادربزرگها در تربیت کودکان هستند. - با دخالت پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت نوه چه کنم؟
این دخالتها باعث ایجاد سردرگمی کودک در پیروی از دستورالعملها و بروز مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات رفتاری در کودکان میشود، پس حتما باید اهداف فرزندپروریتان را بهصورت دقیق و شفاف به پدر و مادربزرگها توضیح دهید. - تا چه حد اجازه وقتگذرانی کودک با پدر و مادربزرگها را بدهیم؟
تا حدی که کودک احساس نادیدهگرفتهشدن از جانب شما نکند و پدر و مادربزرگها هم از شیطنت نوهها خسته نشوند، محدودیتی در وقتگذرانی آنها با یکدیگر وجود ندارد.
