رشته رادیولوژی یا تکنولوژی پرتو شناسی، در زیرمجموعه پیراپزشکی کنکور تجربی است و در بین مقاطع کارشناسی این زیرگروه، جزو رشتههایی با بازر کار و درآمد خوب محسوب می‌شود که در تمام دنیا در حال پیشرفت است و هر روز متخصصان بیشتری در این حرفه مورد نیاز هستند. در این مطلب رتبه لازم برای قبولی، توانمندی‌های لازم برای رشته رادیولوژی و مسیر تحصیلی و شغلی آن را توضیح داده‌ایم.
معرفی رشته رادیولوژی
زمانی برای بررسی مشکلات جسمی بیمار، پزشکان ناچار بودند فقط از علائم ظاهری و شکایات بیمار استفاده کنند. اما با ظهور تکنولوژی‌های جدید مانند تصویربرداری و آزمایشات مختلف، بشر توانست به وضعیت درونی بدن پی ببرد و بر این اساس تشخیص‌های دقیق و موشکافانه ارائه کند. در نتیجه درمان‌ها نیز با دقت بیشتری انجام شدند و نتیجه بهتری به دنبال داشتند. این خط اول استفاده از علم رادیولوژی است اما در مرحله بعد، از رادیولوژی در درمان (به طور مثال در پرتو درمانی سلول‌های سرطانی) نیز استفاده می‌شود. دانشجویان این رشته در ابتدا با مطالعه دروس پایه‌ای مانند آناتومی و فیزیولوژی، با ساختار و عملکرد بدن آشنا می‌شوند و پس از آن به صورت تخصصی دروس تصویربرداری پزشکی را می‌گذرانند.
توانمندی های لازم برای رشته رادیولوژی
بسیاری از رشتههای زیرگروه تجربی نیاز به پایه زیست و شیمی قوی دارند. اما رشته رادیولوژی علاوه بر این‌ها نیاز به دانش و علاقه کافی به دروس ریاضی و فیزیک نیز دارد چون با محاسبات در ارتباط است. مفاهیم فیزیک و محاسبات در حوزه فیزیک تشخیصی و فیزیک پرتوها اهمیت دارند. اهمیت زیست‌شناسی هم به واحدهای فیزیولوژی (متابولیسم بدن)، آناتومی (ساختار بدن) و پاتولوژی (آسیب‌شناسی بدن) بر می‌گردد. مهمترین توانمندی‌های روحی که باید برای ورود به رشته رادیولوژی داشته باشید شامل موارد زیر است:
- صبر و حوصله در کار با بیمار
- توانایی برقراری ارتباط با افراد در سنین مختلف
- پشتکار و روحیه تحقیق برای مطالعه دائم تکنیک‌ها و کار با دستگاه‌های جدید
یک کارشناس رادیولوژی باید بتواند بیمار را درباره روش انجام کار، خطرات و مضرات احتمالی آگاه کند و برای کار در مراکز درمانی صبور و دلسوز باشد و همواره شرایط بیمار را در الویت قرار دهد. همانطور که گفته شد دانش و مهارت بالای شما در کار، تضمین‌کننده میزان درآمد و اشتغال خواهند بود.
تخصص های لازم برای کار رادیولوژی
کارشناس رشته رادیولوژی باید در زمینه‌های زیر دارای تخصص و توانایی کافی باشد:
- سی‌تی‌اسکن
- تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (امآرآی)
- ماموگرافی (ویژه کارشناسان خانم)
- رادیولوژی قلب و عروق (قلب و گردش خون)
- میلوگرافی ویژه تصویربرداری‌های نخاعی
- رادیولوژی قفسه سینه (قلب و ریه‌ها)
- رادیوگرافی‌های ساده و اختصاصی
- رادیولوژی اورژانس
- هیستروسالپینوگرافی (ویژه کارشناسان خانم)
- رادیولوژی دستگاه گوارش
- گرافی‌های رنگی با ماده کنتراست
- رادیولوژی دستگاه تناسلی (دستگاه تناسلی و ادرای)
- رادیولوژی عضلانی اسکلتی
- PET Scan ویژه تصویربرداری از تومورهای سرطانی
- آنژیوگرافی
- رادیولوژی کودکان (تصویربرداری از کودکان)
- رادیولوژی سر و گردن
- نورورادیولوژی (سیستم عصبی، مغز، سر، گردن و ستون فقرات)
- گرافی دهانی و دندانی
- به دست آوردن تراکم استخوانی
انتخاب رشته رادیولوژی
از آنجایی که این رشته در گروه تجربی قرار دارد و از رشته های پیراپزشکی است، باید روی دروس زیست و شیمی برای آشنایی با عملکرد و ساختار بدن و روی دروس فیزیک و ریاضی برای انجام محاسبات و کار با پرتو، بیشتر کار کنید. از طرف دیگر، زمین‌شناسی ضریب و تأثیری در رتبه و قبولی این رشته ندارد. رتبه لازم برای قبولی در رشته رادیولوژی به منطقه و سهمیه داوطلب و دانشگاه مورد نظر بستگی دارد. ورود به رشته تجربی شرایطی دارد که می‌توانید در مطلب انتخاب رشته نهم تجربی بررسی کنید.
شرایط اختصاصی قبولی در رشته رادیولوژی
یک سری شرایط عمومی و جسمانی برای پذیرش در این رشته ضرورت دارند که در دفترچه کنکور سراسری ذکر شده‌اند. در صورت مشکلات فیزیکی زیر، داوطلب نمی‌تواند وارد رشته رادیولوژی شود:
- سالم نبودن انگشتان شست دست
- بیش از سه انگشت نقص عضو
- نقص عضو بیش از یک گوش و یک چشم
داوطلبانی با نقص عضو خارج از این موارد (حداکثر سه انگشت دست، پای مصنوعی اما با توانایی حرکت، نقص عضو یک گوش و یک چشم)، در این رشته پذیرفته نمی‌شوند.
رتبه لازم برای قبولی رشته رادیولوژی
با توجه به قبولی‌های سال‌های گذشته میانگین رتبه قبولی در رشته رادیولوژی در تهران، رتبه ۲۵۰۰ است. به طور مثال در مورد دانشگاه‌های علوم پزشکی شهید بهشتی و ایران، داوطلبان تا رتبه ۴۵۰۰ (بر اساس مناطق ۳ گانه) در سال‌های قبل پذیرش گرفته‌اند. هر سال با توجه به میزان تقاضا، مقدار ظرفیت‌ها و نوع انتخاب رشته داوطلبان کنکور، رتبه‌های قبولی در همه رشته‌ها تغییر می‌کنند، بنابراین تلاش کنید که نسبت به سال‌های قبل درصد بالاتری از آخرین رتبه قبولی در رشته رادیولوژی را داشته باشید و مقداری حاشیه امنیت برای خود ایجاد کنید.
کاردانی و کارشناسی رادیولوژی
رادیولوژی یکی از رشتههای پیراپزشکی محسوب می‌شود و در مقطع کاردانی و کارشناسی از کنکور سراسری پذیرش دارد. تفاوت دوران کاردانی و کارشناسی آن در این است که طی کاردانی رشته رادیولوژی تصویربرداری‌های ساده‌تر مانند عکس‌برداری از دست، پا و استخوان‌ها و شکستگی‌ها آموزش داده می‌شوند اما طی کارشناسی، دانشجو دانش عمیق‌تری در تصویربرداری پزشکی به دست می‌آورد و تصویربرداری‌های تداخلی مثلا در مورد سیستم گوارش، عروق و سیستم ادراری را آموزش می‌بیند.
دروس رشته رادیولوژی
در مقطع کارشناسی، ۱۳۰ واحد درسی باید گذرانده شوند که شامل ۲۲ واحد عمومی، ۹۲ واحد دروس پایه و اختصاصی و ۱۶ واحد کارآموزی در عرصهاست. پس از آن نیز دانشجو موظف است ۲ سال طرح اجباری را در مراکز دولتی بگذراند که البته طی این دوره از حقوق و بیمه بهره‌مند است. دروس پایه و تخصصی این رشته در جدول زیر آمده‌اند.
| دروس پایه و تخصصی | فیزیک عمومی، ریاضی عمومی، بهداشت عمومی، زبان تخصصی، تشریح، فیزیولوژی، آمار، آناتومی، زیست شناسی سلولی، آسیب شناسی عمومی، آشنایی با فناوری نوین اطلاعات، کمک‌های اولیه و مراقبت از بیمار در بخش پرتوشناسی، تشریح استخوان و مفاصل، اصطلاحات پرتوشناسی و ترمینولوژی پزشکی، فیزیک پرتوها، فیزیک پرتوشناسی تشخیصی، رادیوبیولوژی و حفاظت در برابر پرتوهای یونیزان، روشهای پرتونگاری، رادیوگرافی با ماده حاجب، اصول تاریک‌خانه، نگهداری و تعمیرات مقدماتی دستگاه‌های رادیولوژی، ارزیابی تکنیکی فیلم‌های پرتونگاری، آشنایی با ساختمان و ویژگی‌های مواد کنتراست‌زا در تصویربرداری پزشکی، روشهای پرتونگاری اختصاصی، ارزیابی تصاویر پزشکی، تصویربرداری با امواج فراصوتی در پزشکی، اصول فیزیکی سیستم‌های توموگرافی کامپیوتری، تکنیک‌ها و جنبه‌های بالینی توموگرافی کامپیوتری، اصول فیزیکی سیستم‌های تصویربرداری MRI، تضمین و کنترل کیفی روشهای تصویربرداری پزشکی، سمینار، کارآموزی |
طرح نیروی انسانی رادیولوژی
در انتخاب رشته رادیولوژی باید به یاد داشته باشید که تکنولوژی پرتوشناسی جزو ۱۱ رشتهای است که طرح اجباری دارند و بعد از فارغالتحصیلی باید حدود ۲ سال در بخش دولتی، طرح اجباری نیروی انسانی را بگذرانید. در برخی شرایط خاص نیز دانشجو از گذراندن طرح معاف می‌شود.
ادامه تحصیل در رشته رادیولوژی
این رشته در مقطع کاردانی و کارشناسی فاقد گرایش است. اما پس از اتمام کارشناسی رشته رادیولوژی می‌توانید در مقطع کارشناسی ارشد یکی از گرایش های رادیولوژی ادامه تحصیل دهید:
- فيزيك پزشكي
- آمار زیستی
- اپیدمیولوژی
- اقتصاد بهداشت
- انفورماتیک پزشکی
- ارزیابی فناوری سلامت
- فناوری تصویربرداری پزشکی
- رادیوبیولوژی و حفاظت پرتویی
- علوم تشریحی (آناتومی)
- مهندسی پزشکی (زیست مواد، بیوالکتریک)
- نانوتکنولوژی
- زيست فناوري پزشكي
- تاریخ علوم پزشکی
- تاریخ علوم پزشکی
- ژورنالیسم پزشکی
- رفاه اجتماعی
- مدیریت خدمات بهداشتی درمانی
- تکنولوژی آموزشی در علوم پزشکی
سه گرایش فیزیک پزشکی، تصویربرداری پزشکی و رادیوبیولوژی از نظر بازار کار شرایط بهتری دارند. اما ادامه تحصیل در این رشته لزوما با بازار کار و درآمد بهتر مرتبط نیست. علاقه به پژوهش، گسترش اطلاعات، کار روی یک زمینه تخصصی‌تر و فعالیت آکادمیک، دلایل بهتری برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر رادیولوژی هستند. یکی از جذابیت‌های ادامه تحصیل در رشته رادیولوژی کار در حیطه پرتو درمانی، برای درمان سرطان و پزشکی هسته‌ای است.
وظایف تکنسین رادیولوژی
وظیفه یک کارشناس رادیولوژی یا رادیولوژیست این است که در درجه اول به عنوان تکنسین و متخصص استفاده از دستگاه‌های تصویربرداری، به تشخیص پزشک کمک کند. روشهای تصویربرداری پزشکی در رشته تکنولوژی پرتوشناسی به سه شکل زیر است:
- روش تصویربرداری پزشکی یونیزان (ماموگرافی و رادیوگرافی)
- روش تصویربرداری پرتوی غیریونیزان (سونوگرافی و امآرآی)
- روشهای تصویربرداری پزشکی هسته‌ای
کارشناس رادیولوژی با دستگاه‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن و امآرآی کار می‌کند و کار او تصویربرداری از اعضای مختلف بدن بر اساس دستورات پزشک متخصص است. اگر این کار به درستی انجام نشود، علاوه بر آسیب به بیمار با رساندن پرتوهای مضر، تصاویر دچار اشکال خواهند بود و متخصص نیز نمی‌تواند تفسیر درستی از تصاویر داشته باشد. سونوگرافی مربوط به رشته رادیولوژی نیست، هرچند واحدی تحت عنوان سونوگرافی را می‌خوانند ولی به دلیل حساسیت کار و تخصصی بودن، متخصصان رادیولوژی این کار را انجام نمی‌دهند.
آیا رشته رادیولوژی خطر دارد
شاید برخی افراد نگران خطرات کار با پرتوی ایکس باشند که چندان درست نیست. درد وران کارشناسی اندازه‌گیری دوز، حفاظت در برابر پرتو و اثرات زیستی آن به خوبی آموزش داده می‌شوند و از طرف دیگر در بخش، تجهیزات حفاظتی مانند روپوش، شیلد و پارابن‌های سربی استفاده می‌شوند که سلامت پرسنل و کارشناس رادیولوژی را تأمین می‌کنند. بنابراین باز هم دانش و مهارت شما در استفاده از این تجهیزات، ضامن سلامتی شما خواهند بود. همچنین میزان دوز دریافتی کارشناس، باید به صورت دو ماه یکبار سنجیده شود تا خطرات احتمالی به حداقل ممکن برسند. پس اگر در جایی کار کنید که این موارد رعایت می‌شوند، هیچ جای نگرانی وجود ندارد.
بازار کار رشته رادیولوژی
رادیولوژی هنوز در دانشگاه آزاد ارائه نمی‌شود و این کمتر بودن پذیرش، از مزایای رشته رادیولوژی نسبت به سایر رشتههای پیراپزشکی است. در سال گذشته، حدودا ۷۰۰ تا ۸۰۰ نفر از طریق کنکور سراسری در دوره روزانه در دانشگاه‌های علوم پزشکی و پردیس خودگردان وارد این رشته شده‌اند. دانشگاه علوم پزشکی ارتش نیز مردان داوطلب رشته رادیولوژی را به صورت بورسیه پذیرش می‌کند. با توجه به این سطح از ظرفیت، به نظر می‌رسد نه تنها بازار کار این رشته تا چند سال آینده اشباع نمی‌شود، بلکه افزایش سطح بهداشت، افزایش جمعیت و محدودیت ساعت کاری مجاز در ماه برای کارشناسان رادیولوژی، موجب افزایش نیاز به فارغ‌التحصیلان این رشته خواهد بود. برای آشنایی با سایر رشتههای پردرامد تجربی می‌توانید مطالب رشته داروسازی و رشته فیزیوتراپی را نیز مطالعه کنید.
مشاغل رادیولوژی
کارشناس رشته رادیولوژی می‌تواند در زمان کوتاهی وارد بازار کار شده و در بیمارستان‌های دولتی یا خصوصی، کلینیک‌ها، درمانگاه‌ها، مطب‌ها و مراکز تصویربرداری که در موارد زیر فعالیت می‌کنند، مشغول به کار شود:
- رادیولوژی
- رادیوایزوتوپ و سی‌تی‌اسکن
- ماموگرافی (کارشناس‌های خانم)
- هیستروسالپینگوگرافی (کارشناس‌های خانم)
- میلوگرافی (تصویربرداری از کانال نخاعی)
- گرافی‌های رنگی (با ماده کنتراست)
- آنژیوگرافی
- گرافی‌های دهانی و دندانی
- تراکم استخوان
همچنین فارغ‌التحصیلان رادیولوژی می‌توانند در بخش درمانی مانند رادیوتراپی، سنگ شکن کلیه و مجاری ادراری فعالیت کنند. در صورت ادامه تحصیل در مقاطع بعدی، می‌توانید در بخش آموزش به عنوان استاد دانشگاه مشغول شوید. فارغ التحصیلان مقطع کاردانی رشته تکنولوژی پرتوشناسی نیز می‌توانند به عنوان کاردان تصویربرداری، مسئول آماده‌سازی دستگاه‌های مختلف رادیوگرافی، انجام عمل رادیولوژی، ظهور و ثبت کلیشه‌های رادیوگرافی در بخش‌های رادیولوژی مراکز درمانی فعالیت کنند. از دیگر مشاغل جذاب این رشته، بازرس کار با اشعه ایکس در دانشگاه‌های علوم پزشکی و سازمان‌های انرژی اتمی است. برای مقایسه مشاغل این رشته و بازار کار سایر رشتههای تجربی، سری هم به مطلب شغل های رشته تجربی بزنید.
درآمد رشته رادیولوژی
میزان درآمد رشته تکنولوژی پرتوشناسی یا رادیولوژی بر اساس زمینه کاری، محل اشتغال، میزان مهارت و فعالیت خودتان، درآمد رشته رادیولوژي بازه گسترده‌ای دارد. کار در رشته رادیولوژی همیشه فراهم است و حقوقی تحت عنوان حق اشعه نیز به کارشناسان پرداخت می‌شود. اشتغال در زمینه‌های پردرآمدتر این رشته مثل امآرآی، مهارت و دانش بالا دارد و به همین دلیل بازار کار آن محدودتر است. بنابراین کسانی که تخصص این کار را دارند، قطعا به درآمد خوبی خواهند رسید. بعضی از فارغ‌التحصیلان نیز در کنار یک متخصص رادیولوژی (یکی از تخصص‌های رشته پزشکی)، مرکز رادیولوژی یا تصویربرداری تأسیس می‌کنند و از این طریق درآمد بسیار بالایی خواهند داشت. دریافت مجور تأسیس مرکز تصویربرداری، نیاز به جذب سرمایه و همراهی حداقل ۵ کارشناس و ۱ متخصص رادیولوژی دارد.
سخن پایانی
رشته رادیولوژی یا پرتوشناسی از جمله رشتههای بیمارستانی و از زیرشاخه‌های رشته تجربی است که در تشخیص و درمان بیماری‌ها کاربرد دارد. وظایف یک کارشناس رادیولوژی عکس‌برداری از بدن بیمار، تنظیم و نگهداری تجهیزات رادیوگرافی، مراقبت از بیماران در برابر اشعه در هنگام تصویربرداری، آماده کردن دستگاه تصویربرداری، رادیوگرافی و تهیه گزارش تصویربرداری برای پزشک هستند. با توجه به محیط کار و ارتباط مداوم با بیماران، باید ویژگی‌هایی مثل صبر، قدرت برقراری ارتباط با افراد و پشتکار انجام کارهای یکنواخت و شیفت‌های بیمارستانی را داشته باشید. این کار به دانش بالا و به روز نیاز دارد تا از آسیب به بیمار و خود کارشناس یا سایر پرسنل جلوگیری شود. بازار کار رشته رادیولوژی در حال حاضر بسیار خوب است و می‌توانید در مراکز درمانی و تصویربرداری کار کنید. امکان ادامه تحصیل در این رشته در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری وجود دارد.
سوالات متداول
- رشته رادیولوژی بدون کنکور هم پذیرش دارد؟
در حال حاضر رادیولوژی نیز مانند سایر رشتههای علوم پزشکی پذیرش بدون کنکور ندارد اما ممکن است در آینده جز رشتههایی باشد که پذیرش بر اساس سوابق تحصیلی دارند. بنابراین بهتر است هر سال دفترچه انتخاب رشته کنکور را بررسی کنید. - ظرفیت پذیرش رشته رادیولوژی چند نفر است؟
بر اساس کنکور سال گذشته، حدودا ۷۰۰ تا ۸۰۰ نفر از طریق کنکور سراسری در دوره روزانه در دانشگاه‌های علوم پزشکی و پردیس خودگردان وارد این رشته شده‌اند. - طرح نیروی انسانی رشته رادیولوژی اجباری است؟
بله، رشته تکنولوژی پرتوشناسی یا رادیولوژی جزو ۱۱ رشتهای است که طرح اجباری دارند و بعد از فارغالتحصیلی باید حدود ۲ سال در بخش دولتی، طرح اجباری نیروی انسانی را بگذرانید. - رشته رادیولوژی چند سال است؟
این رشته در مقطع کارشناسی ۴ سال (۸ ترم تحصیلی) طول میکشد.
