متخصصین بهداشت عمومی با آموزش و اقدامات موثر در زمینه سلامت و بهداشت، مانع از انتشار و بروز بیماری‌های مکرر در جامعه می‌شوند و به ارتقای سطح بهداشت کمک می‌کنند. در واقع این رشته ارتباط تنگاتنگی با پزشکی و سلامت دارد هرچند مستقیما به درمان مربوط نیست. تعریف بهداشت برای همه ما آشنا است اما بهداشت عمومی چیست و اصول آن چگونه مشخص می‌شود؟ بهداشت عمومی یکی از رشته‌های کمتر شناخته شده علوم تجربی است که در سال‌های اخیر اهمیت آن بیشتر شده و بازار کار و مشاغل آن پیشرفت زیاده داشته‌اند. در این مطلب به توضیح نحوه ورود به این رشته، وظایف یک کارشناس بهداشت عمومی، دروسی که مطالعه می‌کند و آینده تحصیلی، کاری و شغلی آن می‌پردازیم و به سوالات رایج داوطلبان درباره این رشته پر مسئولیت پاسخ می‌دهیم.
معرفی رشته بهداشت عمومی
ماهیت رشته بهداشت عمومی ارتقای سلامت افراد و جامعه است که منجر به پیشگیری از بیماری‌ها می‌شود. تمام موارد اجرایی در حوزه بهداشت عمومی، از اصول اعلام شده توسط سازمان بهداشت جهانی تبعیت می‌کنند. در این رشته دانشجویان یاد می‌گیرند چطور از طریق با آموزش‌های سازمان‌یافته افراد و سازمان‌ها، نظارت و اجرای اصول بهداشت به جلوگیری از بروز بیماری‌ها، طولانی کردن عمر (افزایش امید به زندگی)، سلامت باروری، سلامت جنسی، افزایش شاخص سلامت جامعه و ارتقای رفتارهای موثر بر سلامت افراد کمک کنند. در حال حاضر زیرساخت‌های بهداشت عمومی در کشورهای در حال توسعه رو به پیشرفت است. همچنین دسترسی به آموزش و مراقبت‌های بهداشت عمومی یکی از شاخصه‌های اصلی برای تبدیل به یک کشور پیشرفته است و نشان از اهمیت رشته بهداشت عمومی دارد.
راستی می‌دانید رشته دانشگاهی به نام رشته بهداشت مدارس نیز وجود دارد؟
توانایی های مورد نیاز برای ورود به رشته بهداشت عمومی
متخصصان رشته بهداشت عمومی نقش مهمی در آموزش اصول سلامت عمومی به اقشار مختلف جامعه دارند بنابراین انتظار می‌رود که با توجه به دروس این رشته و نوع مشاغل آن، توانایی‌های زیر را داشته باشند:
- توانمندی درسی در زیست‌شناسی
- مهارت‌های ارتباط کلامی
- اجتماعی بودن
- مهارت‌های بین فردی
- مهارت‌های تحلیلی
- انعظاف‌پذیری و سازگاری با شرایط مختلف
- توانایی انجام کارهای تیمی
- مسئولیت‌پذیری
- توانایی مدیریت و رهبری
- مهارت حل مسئله
- تفکر خلاقانه
- توانایی کار با کامپیوتر
- علاقه و پشتکار در کسب اطلاعات به روز
انتخاب رشته بهداشت عمومی در دانشگاه
همانطور که گفتیم بهداشت عمومی یکی از زیر شاخه های رشته تجربی است. اگر به این رشته علاقه‌مند هستید و سال ۱۴۰۳ به بعد کنکور دارید، حتما به فکر تحصیل در رشته تجربی باشید چون طبق قوانین جدید نمی‌توانید در کنکور متفاوتی از رشته دیپلم خود شرکت کنید. از کنکور سراسری می‌توانید وارد مقطع کاردانی یا کارشناسی پیوسته بهداشت عمومی شوید. مهمترین دروس برای کسب رتبه قبولی بهداشت عمومی، ریاضی، فیزیک، شیمی، زمین‌شناسی و زیست‌شناسی هستند که دروس اختصاصی رشته تجربی محسوب می‌شوند.
کارنامه قبولی رشته بهداشت عمومی
به دلیل تعداد نسبتا بالای ظرفیت پذیرش و دانشگاه‌های ارائه دهنده، امکان قبولی بالایی برای این رشته وجود دارد اما تحصیل در بهترین دانشگاه‌ها و کلان شهرها، تاثیر زیادی بر آینده شغلی شما می‌گذارد. در ادامه دو نمونه کارنامه قبولی در این رشته را مشاهده می‌کنید هرچند دیگر از دروس عمومی در کنکور سراسری خبری نیست و این دروس از طریق تاثیر بر معدل امتحانات نهایی در تعیین رتبه نهایی شما نقش دارند.
بهداشت عمومی بدون کنکور
بهداشت عمومی از جمله استثناها در رشته های پیراپزشکی است که در برخی از واحدهای دانشگاه آزاد، پیام نور یا غیر انتفاعی پذیرش بدون کنکور دارد. برای این رشته‌ها باید با توجه به ظرفیت و دانشگاه‌های ارائه دهنده که در سایت سازمان سنجش اعلام می‌شود، اقدام به ثبت نام کنید. قبولی داوطلبان بر اساس نمرات و معدل انجام می‌شود و دانشجویان باید برای تحصیل در دوره بدون کنکور بهداشت عمومی شهریه پرداخت کنند.
کاردانی و کارشناسی بهداشت عمومی
این رشته از مقطع کاردانی تا دکترا ارائه می‌شود و علاقه‌مندان میتوانند برای بهبود شرایط شغلی و مهارت‌های علمی خود ادامه تحصیل دهند. پس از اتمام کاردانی فارغالتحصیلان باید برای ادامه تحصیل در آزمون کارشناسی ناپیوسته شرکت کنند. در دوره کاردانی دانشجویان ۷۱ واحد را طی دو سال و در دوره کارشناسی ۱۳۰ واحد را طی ۴ سال می‌گذرانند. این رشته یکی از گرایش‌های رشته بهداشت محسوب می‌شود و در مقطع کارشناسی گرایشی ندارد اما در مقطع کاردانی دارای دو گرایش بهداشت خانواده و مبارزه با بیماری است.
دروس رشته بهداشت عمومی در مقطع کارشناسی
دروس بهداشت عمومی در دوره کارشناسی پیوسته به ۴ دسته تقسیم می‌شوند:
- دروس عمومی: ۲۰ واحد
- دروس پایه و اصلی: ۳۲ واحد
- دروس اختصاصی: ۶۰ واحد
- کارآموزی در عرصه: ۱۶ واحد
بد نیست نگاهی به لیست دروس این رشته نیز بیندازید و ببینید آیا به این دروس علاقه‌مند هستید یا خیر.
| دروس پایه | بیوشیمی، بیوفیزیک، آمارحیاتی، تشریح و فیزیولوژی، توانبخشی و رفاه اجتماعی، اصول و کلیات اپیدمیولوژی، کلیات پزشکی و بهداشت، اکولوژی انسانی و بهداشت بین‌الملل، فارماکولوژی، اصول تغذیه، میکروب‌شناسی، مصون‌سازی فعال و انفعالی، اصول و کلیات خدمات بهداشتی |
| دروس اختصاصی | روان‌شناسی و بهداشت روان، اقتصاد بهداشت، بهداشت دهان و دندان، تغذیه کاربردی، بهداشت دانش آموزان و مدارس، مدیریت و نظارت در مراکز بهداشتی درمانی، نظام‌های سلامتی در ایران و جهان، بهداشت سالمندان، اصول مدیریت در خدمات بهداشتی، تکنولوژی آموزشی، بهداشت روانی و اعتیاد، کاربرد کامپیوتر در تجزیه و تحلیل داده‌های بهداشتی، اپیدمیولوژی بیماری‌های شایع در ایران، بهداشت حرفه‌ای، حشره‌شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین بیماری، بیماری‌های شایع کودکان و شیوه‌های پیشگیری از آن‌ها، آشنایی با سموم آفت‌کش، برنامه ملی مبارزه با بیماری‌های غیر واگیردار و اپیدمیولوژی آن‌ها، بیماری‌های ارثی و مشاوره ژنتیکی، بهداشت محیط، آموزش بهداشت و ارتباطات، بهداشت باروری، بهداشت مادران و کودکان، اصول برنامه‌ریزی بهداشتی، پاتولوژی جغرافیایی ایران و معرفی بیماری‌های شایع، روش تحقیق در علوم بهداشتی، زبان تخصصی، بهداشت مواد غذایی و اقدامات بهداشتی و کمک‌های اولیه در شرایط اضطراری |
ادامه تحصیل در رشته بهداشت عمومی
برای مقاطع بالاتر می‌توانید علاوه بر بهداشت عمومی در رشته‌های دیگر نیز شرکت کنید که اسامی آن‌ها را در ادامه آورده‌ایم.
| آموزش بهداشت، آمار زیستی، اپیدمیولوژی، ارزیابی فناوری سلامت، اقتصاد بهداشت، رفاه اجتماعی، بهداشت و ایمنی مواد غذایی، زیست فناوری پزشکی، سم‌شناسی، سلامت سالمندی، فیزیولوژی، کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی، فناوری اطلاعات سلامت، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، مهندسی بهداشت محیط، مدیریت توانبخشی، مهندسی پزشکی (بیوالکتریک)، مهندسی پزشکی (زیست مواد)، نانوتکنولوژی پزشکی، علوم تغذیه، علوم بهداشتی در تغذیه، برنامه‌ریزی یادگیری الکترونیکی در علوم پزشکی، حشره‌شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین، آموزش پزشکی، اکولوژی انسانی، تاریخ علوم پزشکی، علوم تغذیه در بحران و حوادث غیر مترقبه |
دانشگاه های برتر رشته بهداشت عمومی
این رشته در دانشکده‌های پزشکی دانشگاه‌ها ارائه می‌شود و از دانشگاه‌هار برتر رشته بهداشت عمومی میتوان موارد زیر را نام برد:
- دانشگاه علوم پزشکی تهران
- دانشگاه علوم پزشکی ایران
- دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- دانشگاه علوم پزشکی شیراز
- دانشگاه علوم پزشکی گیلان
- دانشگاه علوم پزشکی مشهد
آینده شغلی کارشناس بهداشت عمومی
برنامه‌ریزی و اجرای ساده‌ترین نکات مربوط به بهداشت فردی تا جدیدترین و پیشرفته‌ترین تکنیک‌ها برای جلوگیری از انتقال و گسترش بیماری‌ها در سطح جامعه، در زیر مجموعه مشاغل مربوط به بهداشت عمومی قرار دارند. از آنجایی که اهمیت رعایت نکات بهداشتی و آموزش آن در حوزههای مختلف، امروزه بیش از پیش شناخته شده است، رشته بهداشت عمومی بازار کار مناسب‌تری نسبت به گذشته دارد. دانش‌آموختگان این رشته میتوانند در زمینه‌های مختلفی مانند برنامه‌ریزی، آموزش، پژوهش، مراقبت و اجرای اصول بهداشتی مشغول به کار شوند. حقوق کارشناس بهداشت عمومی را نمی‌توان عدد مشخصی در نظر گرفت زیرا با توجه به سطح تحصیلات، دوره کارآموزی، تجربه و دانش و محل استخدام و نوع کار میتوان انتظار درآمد متفاوتی را داشت. هرچند نمی‌توان منکر شد که درآمد یک کارشناس بهداشت عمومی نسبت به برخی از رشته‌های محبوب و شناخته‌شده تجربی کمتر است. برای آشنایی به بازار کار رشته‌های مشابه می‌توانید مطلب شغل های رشته تجربی را هم مطالعه کنید.
فرصت های شغلی در رشته بهداشت عمومی
به طور کلی دانشجویان این رشته پس از اتمام تحصیلات میتوانند در بخش‌های دولتی، مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی و پایگاه‌های سلامت و بهداشت شهری مشغول به فعالیت هستند. کارشناسان بهداشت عمومی میتوانند بر اساس مقطع تحصیلی و توامندی‌های خود در یکی از مشاغل زیر به فعالیت بپردازند:
- آموزش و مشاوره پیش ازازدواج
- آموزش به مادران در دوران بارداری، یائسگی، شیردهی
- آموزش بهداشت به پرسنل مراکز درمانی و بهداشتی
- ارائه طرح‌های پژوهشی و پژوهش‌های کاربردی در حوزه سلامت و بهداشت عمومی
- کمک به پژوهش‌های کاربردی در عرصه بهداشتی کشور
- آموزش پرسشگران طرح‌های پژوهشی
- انجام مصاحبه‌های پژوهشی و تجزیه و تحلیل داده‌های و نتایج آن‌ها
- شرکت در برنامه‌های بهداشت مدارس
- ارائه خدمات تنظیم خانواده به افراد تحت پوشش
- بررسی و نظارت بر نیازهای تدارکاتی مراکز ارائه خدمات
- نظارت بر چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده برای خانوارهای تحت پوشش
- رائه خدمات و آموزش‌های بهداشتی به شهرها و روستاهای حادثه دیده
- پایش سلامت کودکان مدرسه‌ای برحسب لزوم
- مراقبت قبل و بعد از زایمان مادران
- مراقبت کودکان در دوران نوزادی و شیرخواری
- مراقبت از مادران باردار
- بررسی سلامت مادر و نوزاد بعد از زایمان
- توجه به سلامت نوزادان و شیرخواران و کودکان قبل از مدرسه
- توجه به سلامت کودکان در دوران مدرسه
سخن پایانی
شیوع جهانی بیماری‌هایی ماند آبله میمونی و کرونا در سال‌های گذشته نشان داد که بهداشت و پزشکی به یکدیگر وابستگی زیادی دارند و سلامت عمومی در دنیای مدرن با استفاده و اجرای مهارت‌های بهداشت عمومی ارتباط مستقیم دارد. رشته بهداشت عمومی شاخه اصلی علوم بهداشت در دانشگاه است که دانش‌آموزان میتوانند از طریق شرکت در کنکور تجربی انتخاب کنند. هدف از آموزش این رشته آموزش، پژوهش، حفاظت و اجرای اصول بهداشت عمومی در جامعه است. این رشته از مقطع کاردانی تا دکترا ارائه می‌شود و فارغالتحصیلان به غیر از گرایش بهداشت عمومی میتوانند در سایر رشته‌های مرتبط نیز شرکت کنند که در این مطلب به آن‌ها اشاره کردیم. با توجه به اهمیت روز افزون بهداشت عمومی در جامعه برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات جسمی و آموزش به افراد جامعه، بازار کار این رشته نیز رو به رشد و پیشرفت است.
سوالات متداول
- از کدام رشته میتوان وارد بهداشت عمومی شد؟
برای انتخاب این رشته باید در رشته تجربی درس بخوانید و کنکور تجربی بدهید. - آیا رشته بهداشت عمومی دوره طرح اجباری دارد؟
خیر این دوره برای رشته بهداشت عمومی تعرفی شده اما اختیاری است. - مشاغل بهداشت عمومی در چه زمینههایی است؟
فارغالتحصیلان این رشته میتوانند در حوزههای آموزش، پژوهش، اجرا و مراقب در زمینه بهداشت عمومی فعالیت کنند.
