چگونه برنامه ریزی درسی کنیم؟
شما چطور درس می‌خوانید؟ آیا از آنهایی هستید که از صبح خروس‌خوان تا آخر شب کتاب دست می‌گیرند و بی‌وقفه درس می‌خوانند؟ یا تلاش می‌کنید یک برنامه ریزی درسی مناسب داشته باشید و طبق برنامه پیش بروید؟
کار گروه اول شبیه درو کردن مزرعه است، حجیم، بی‌وفقه و خسته‌کننده! چرا که این افراد مدام تلاش می‌کنند حجم زیادی از اطلاعات را یک‌باره به سمت مغزشان سرازیر کنند. غافل از اینکه با این روش، بسیاری از مطالب پشت درهای بسته‌ی حافظه باقی می‌مانند! وجود یک مشاور تحصیلی می‌تواند در برنامه ریزی موفق به شما کمک کند.
در هر صورت شما جزء هر دسته‌ای که باشید این مقاله به شما کمک می‌کند! چون اگر اهل برنامه ریزی درسی باشید با خواندن این مقاله یاد می‌گیرید چگونه به بهترین شکل برنامه‌هایتان را اجرا کنید و اگر از دروکنندگان هستید یاد می‌گیرید که به جای غرق شدن در کتاب‌ها و بی‌وقفه درس خواندن، یک روش منسجم را پیش بگیرید.
پس این مقاله را از دست ندهید چون حرف‌ها و نکات زیادی را درباره برنامه ریزی درسی برایتان آماده کرده‌ایم!
اهمیت برنامه ریزی درسی چیست؟
ممکن است بسیاری از دانش‌آموزان بپرسند چه اشکالی دارد که بدون برنامه درس بخوانیم؟ یا شاید هم با خودتان فکر کنید برنامه ریزی درسی تاثیر خاصی در موفقیت ندارد! اما برای قبولی در رشته مورد علاقه‌تون باید برنامه ریزی درسی داشته باشید.
بنابراین بهتر است قبل از اینکه درباره‌ی چگونگی برنامه‌ریزی بگوییم کمی درباره‌ی ضرورت برنامه ریزی درسی صحبت کنیم.
- برنامه‌ریزی ذهنتان را سامان‌دهی و فکرهایتان را مرتب می‌کند. به‌علاوه تمرکزتان را بالا می‌برد و باعث می‌شود از حواشی و مسائل غیرمهم دوری کنید.
- برنامه ریزی درسی به شما کمک می‌کند به بهترین شکل ممکن از وقت و انرژی‌تان استفاده کنید.
- با کمک برنامه‌ریزی می‌توانید موانع و اشتباهات را پیش‌بینی کنید و قبل از وقوع برطرفشان کنید.
- به‌مرور با نقاط ضعف و قوتتان آشنا می‌شوید، به این ترتیب می‌توانید ضعف‌هایتان را برطرف و نقاط قوتتان را بیش از پیش تقویت کنید.
- از دیگر فواید برنامه ریزی درسی این است که مسیر مشخصی را پیش رویتان قرار می‌دهد و باعث می‌شود از سردرگمی نجات پیدا کنید.
- با مشخص شدن اهداف و مسیرتان، از فشارهای روانی و اضطرابتان کم می‌شود.
- با کمک برنامه ریزی درسی صبور بودن را یاد می‌گیرید، اراده‌تان قوی می‌شود و قدرت تصمیم‌گیری‌تان بالا می‌رود.
- برنامه‌ریزی، شما را به انسان منظم‌تری تبدیل می‌کند و باعث می‌شود مدیریت زمان را به‌دست بگیرید.
- با برنامه‌ریزی، اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت به‌روشنی جلوی چشممتان قرار می‌گیرید و می‌توانید در بازه‌های زمانی مختلف میزان پیشرفتتان را بسنجید.
یک برنامه ریزی درسی خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
برای اینکه بتوانید یک برنامه‌ی درسی خوب طراحی کنید باید بدانید لازم است چه ویژگی‌هایی را مد نظر داشته باشید. ما در این قسمت ویژگی های یک برنامه ریزی خوب را برایتان ردیف کرده‌ایم.
- یک برنامه ریزی درسی خوب، ساده و قابل‌اجراست.
- کاملاً اختصاصی و متناسب با ویژگی‌ها و توانایی‌های فردی‌تان است.
- منعطف بودن یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های برنامه ریزی درسی خوب است، به‌طوری که می‌توان در صورت ضرورت، ساعات مطالعه را تغییر داد یا دروس مختلف را جابه‌جا کرد.
- معقول و منطقی است و بیشتر از توان فرد نیست.
- میزان پیشرفت‌ها و عقب‌ماندگی‌ها را می‌توان به‌راحتی در آن ارزیابی کرد.
برای برنامه ریزی درسی به چه اصولی باید توجه کنیم؟
قبول دارید که حتی ساده‌ترین کارها هم اصول خاص خودشان را دارند؟ بنابراین برای اینکه برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشید بهتر است اصول و جوانب لازم را در نظر بگیرید. در این قسمت مهم‌ترین اصول برنامه ریزی درسی را با هم مرور می‌کنیم.
اصل اول) برنامه‌ریزی واقع‌بینانه
اگر می‌خواهید یک برنامه‌ی اصولی بریزید و تا مدت‌ها به آن پایبند باشید، بهتر است رویاپردازی را کنار بگذارید و با توجه به شرایط یک برنامه عملی و واقع‌بینانه بنویسید. چون تنها در این صورت است که می‌توانید در طولانی‌مدت به آن عمل کنید و از انجامش ناامید نشوید.
اصل دوم) تعیین اهداف بلند مدت و کوتاه‌مدت
برای داشتن یک برنامه‌ی خوب باید ببینید که چه اهدافی را در نظر دارید، سپس این اهداف را به دو دسته‌ی کوتاه‌مدت (مثل جمع‌بندی یک مبحث خاص) و طولانی‌مدت (مثل اتمام مطالعه‌ی یک کتاب) تقسیم کنید. بر این اساس دیگر می‌دانید که در هر روز چند ساعت باید مطالعه کنید تا اهدافتان محقق شود. مثلا برای پایه نهم متوسطه هدف بلند مدت، قبولی در رشته مورد علاقه است. ممکن است شما قصد شرکت در المپیاد نانو، المپیادعلوم کامپیوتر، المپیاد نجوم و … را داشته باشید؛ برای هر کدام باید برنامه ریزی مجزا و منحصر به فردی داشته باشید.
اصل سوم) تعیین واحد مطالعاتی
باید بدانید که اصلاً لازم نیست ساعت‌های متوالی مشغول درس خواندن باشید! چون این کار علاوه‌بر خسته‌کننده بودن، راندمان کارتان را هم پایین می‌آورد.
بنابراین بهتر است برای خودتان واحدهای مطالعاتی تعیین کنید، تحقیقات روانشناسی نشان می‌دهد که واحدهای مطالعاتیِ 75 تا 90 دقیقه‌ای بسیار مناسب و پربازده هستند. البته بین هر واحد لازم است 15 تا 30 دقیقه استراحت کنید.
اصل چهارم) تعیین واحدهای جبرانی
گاهی اوقات ممکن است برایتان کاری پیش بیاید و نتوانید طبق برنامه‌تان پیش بروید. به همین دلیل در نظر گرفتن چند جای خالی در برنامه‌تان به‌عنوان واحد مطالعاتی جبرانی از مختل شدن برنامه‌تان جلوگیری می‌کند.
اصل پنجم) خواب، ورزش و تفریح به میزان کافی
در یک برنامه‌ریزی اصولی هم به اهمیت خواب و استراحت توجه می‌شود و هم تفریح و ورزش را از قلم نمی‌اندازد. فراموش نکنید که شما در طول روز به 6 تا 8 ساعت خواب نیاز دارید و هم اینکه لازم است در هفته 6 ساعت را به گردش وتفریح اختصاص دهید. 15 تا 30 دقیقه ورزش روزانه هم تمرکز و شادابی‌تان را دوچندان می‌کند.
اصل ششم) توجه به تنوع مطالعاتی
برای داشتن یک برنامه ریزی درسی اصولی بهتر است روزانه درس‌های مختلفی را مطالعه کنید، این تنوع هم در به‌خاطرسپاری مطالب به شما کمک می‌کند و هم باعث می‌شود کمتر خسته شوید. شما در روزهای تعطیل می‌توانید 4 تا 6 درس مختلف را در برنامه‌تان بگنجانید.
اصل هفتم) ایجاد تعادل مطالعاتی
دو معیار مهمی که به شما کمک می‌کند تا در طول مطالعه تعادل داشته باشید، ضریب دروس و توانایی فردی‌تان است. با در نظر گرفتن این دو معیار بهتر می‌توانید تصمیم بگیرید که باید برای چه درس‌هایی بیشتر وقت بگذارید.
اصل هشتم) ترتیب مطالعاتی
بهتر است ترتیب مطالعه‌تان به این صورت باشد: دو درس اختصاصی و سپس یک درس عمومی. نکته‌ی مهم دیگر اینکه بهتر است مطالعه را با درسی شروع کنید که آسان‌تر است یا علاقه‌ی بیشتری به آن دارید و درس‌های دشوار را برای ساعات میانی مطالعه قرار دهید.
برای یک برنامه ریزی درسی خوب به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
با وجود اینکه اجرای اصول، مهم‌ترین بخش برنامه‌ریزی است اما نکات ریزی هم وجود دارند که مثل فوت کوزه‌گری به اجرای بهتر برنامه کمک می‌کنند. برای همین هم در این قسمت به‌طور خلاصه مهم‌ترین نکات برنامه ریزی درسی را برایتان آورده‌ایم تا با استفاده از آن نتیجه‌ی بهتری از برنامه‌ریزی‌تان بگیرید.
- با خلاصه نویسی، مطالب را روانه‌ی حافظه‌ی بلندمدتتان کنید
شما بعد از اینکه مطلب درسی را به‌خوبی درک کردید، با نوشتن کلمات و نکات کلیدی می‌توانید مطلب را خلاصه کنید. با خلاصه نویسی دروس هم دوره کردن درس برایتان ساده شود و هم مفاهیم مهم خیلی زود در حافظه‌ی بلندمدتتان ماندگار می‌شوند.
- با حاشیه‌نویسی نکات ضروری را به خاطر بسپارید
حاشیه‌نویسی یک روش کاربردی برای به‌خاطرسپاری نکات کوچک اما مهم است. به کمک این روش هیچ نکته‌ای از چشمتان دور نمی‌ماند.
- مکان مطالعه را تغییر ندهید
یک جای ثابت و آرام را برای درس خواندن در نظر بگیرید. چراکه تغییر مداوم مکان مطالعه تمرکزتان را از بین می‌برد.
- سرِ وقت تست بزنید
اگر برای برنامه‌ریزی کنکور یا یک امتحان مهم آماده می‌شوید باید با برنامه تست بزنید یا نمونه سوالات آزمون را جواب بدهید. مناسب‌ترین زمان برای موفقیت در تست‌زنی یا پاسخ دادن به سوالات امتحانی یک روز بعد از مطالعه‌ی مطلب است. بهترین کار این است یک هفته ، یک ماه و در نهایت سه ماه بعد دوباره تست‌زنی را تکرار کنید.
- سبک مطالعه‌تان را پیدا کنید
هر کدام از ما توانایی‌های ذهنی متفاوتی داریم، برای همین هم بهتر است شیوه‌ی مطالعه‌مان را هم با این توانایی‌ها تطبیق دهیم.
برای مثال اگر حافظه‌ی بصری‌تان قوی است می‌توانید از فلش کارت برای مرور مطالب استفاده کنید و در صورتی که حافظه‌ی شنیداری بهتری دارید می‌توانید هنگام درس خواندن صدایتان را ضبط کنید و در موقعیت‌های مختلف به آن گوش دهید.
- برای خودتان جدول زمان‌بندی طراحی کنید
طراحی جدول برنامه ریزی درسی کمک می‌کند تا منسجم‌تر عمل کنید. شما می‌توانید برای برنامه‌ریزی هفتگی و ماهانه جدول‌های جداگانه طراحی کنید یا در یک جدول، زمان مطالعه و اوقات بیکاری‌تان را مشخص کنید تا برنامه‌ریزی‌تان را با دید بهتری انجام دهید.
- هر چند وقت یک‌بار برنامه‌تان را ارزیابی کنید
با مرور و بررسی عملکردتان کیفیت برنامه‌ریزی‌تان مشخص می‌شود. زیرا با این کار متوجه می‌شوید که آیا برنامه‌ها ثمربخش بوده یا بهتر است تغییراتی در آن ایجاد کنید.
- برای هر درس به اندازه‌ی لازم وقت بگذارید
بهتر است همیشه به واحدهای مطالعاتی‌تان پایبند باشید و با سرعت معقول و در زمان مشخصی مطالعه‌ی یک درس را به پایان برسانید. کمال‌گرا بودن را کنار بگذارید و برای دروسی که ضریب اهمیت پایینی دارند، بیش از حد وقت نگذارید.
در آخر اینکه…
در این مقاله سعی داشتیم تمام نکاتی را که برای داشتن یک برنامه ریزی درسی خوب لازم است به شما یادآوری کنیم. فراموش نکنید که بهترین کسی که می‌تواند یک برنامه‌ی درسی خوب برایتان طراحی کند خودتان هستید. چون هیچ کس بهتر از شما ویژگی‌های اخلاقی، توانایی و قابلیت‌هایتان را نمی‌شناسد.
البته برای اینکه یک برنامه‌ی اصولی داشته باشید می‌توانید از مشاورین و متخصصین این حوزه کمک بگیرید. به این ترتیب همه چیز فراهم است تا با قدم‌های محکم و اراده‌ای قوی به سوی موفقیت حرکت کنید. موفقیتی که با قدم‌های آهسته اما پیوسته و با پشتکاری مدام به‌دست می‌آید.
