اگر شاخه درخت بشکند، گنجشک پرواز می‌کند و از روی این شاخه به آن یکی می‌پرد. اعتماد او به شاخه درخت نیست، بلکه به بال و پر خودش است؛ اما امان از روزی که این بال و پر بشکند و گنجشک را زمین‌گیر کند. خیلی از پرنده‌ها تحمل این شرایط را ندارند و از غصه دق می‌کنند. شاید کودکان بال و پر واقعی نداشته باشند، اما در ذهن‌شان دو بال بسیار بزرگ برای خودشان ساخته‌اند: یکی پدر و دیگری مادر. کودکان اساسی روی این دو بال باز حساب کرده‌اند و امان از روزی که اعتماد کودک به آن‌ها بشکند… به نظر شما بدقولی کردن والدین چه بلایی بر سر سلامت روان کودکان می‌آورد؟
بدقولی والدین
وفای به عهد، خوش‌قولی، پای حرف خود ماندن و هزاران عبارت و اصطلاح مشابه برای تعریف و اشاره به اهمیت تعهد و مسئولیتپذیری در تمام فرهنگ‌ها وجود دارد. مسئله این است که چه در بعد دوستی، چه خانواده و چه حتی در سطح جامعه، با بدعهدی سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. از طرف دیگر، تعهد و مسئولیتپذیری زیر پای‌مان را محکم و رشد فردی را تسهیل می‌کند. وقتی از پشت سرمان مطمئن باشیم و اصطلاحا پشت‌مان گرم باشد، راحت‌تر رو به جلو و اهداف آینده حرکت می‌کنیم.
خوش‌قولی والدین نیز دقیقا اثرات مشابهی بر تقویت سلامت روان کودک دارد و از طرف مقابل، بدقولی والدین بر شکل گیری شخصیت کودک تأثیر منفی دارد. پس بیایید با یکدیگر این موضوع را با دقت و جزئیات بیشتری بررسی کنیم.
علل بدقولی والدین به کودکان
اگر والدین عاشق فرزندان‌شان هستند پس چرا برخی اوقات به آن‌ها قول‌های دروغین می‌دهند؟ سوال اصلی این است که تحت چه شرایطی والدین از وعده‌های توخالی استفاده می‌کنند؟ و هدف‌شان از گفتن‌های حرف‌های سرسری چیست؟
ترس از قشرق راه انداختن فرزند
کودکان گاهی از ابزار گریه‌زاری برای رسیدن به خواسته‌های‌شان استفاده می‌کنند. این رفتارها گاهی طاقت والدین را طاق می‌کند و آن‌ها را به دروغگویی، بدقولی و حتی گاهی فریاد‌زدن می‌کشاند. چاره این مشکل را در مقاله علت بهانه گیری کودک و راه حل آن به‌صورت کامل و جامع بررسی کرده‌ایم. در ضمن، پیامدهای داد زدن سر کودکان زیاد است و راه‌حل مناسبی برای برطرف‌کردن بهانه‌گیری آن‌ها نیست.
وعده های توخالی برای مجاب کردن کودک
برخی کودکان برای رسیدن به خواسته‌های‌شان به‌جای راه‌انداختن گریه‌زاری از حربه دیگری استفاده می‌کنند: آن‌ها آن‌قدر بر اهمیت و ضرورت موضوع تأکید می‌کنند تا والدین را مجاب به قول‌دادن کنند. از سوی دیگر، والدین نیز وقتی دلیلی منطقی برای رد درخواست کودک به ذهن‌شان نمی‌رسد، وعده‌های توخالی می‌دهند تا از زیر فشار خارج شوند. اگر اصول مذاکره با کودکان را بدانید، کمتر گرفتار این‌گونه مشکلات می‌شوید.
مشغله های زیاد و فراموشکاری
کارکردن همزمان پدر و مادر و مشغله‌های فراوان آن‌ها گاهی منجر به بروز بدعهدی می‌شود. اگرچه کودکان درک بالایی دارند و شرایط شما را درک می‌کنند، اما باید از تکرار بیش‌ازحد این اتفاقات جلوگیری کنید. اگر فراموشکاری بیش‌ازحد باشد، دیگر نشانه مشغله زیاد و این موضوعات نیست، بلکه نشانه سهل‌انگاری و بی‌اهمیتی است! اگر مادری شاغل هستید و در رسیدگی به نیازهای فرزندتان با مشکل رو به رو شده‌اید، مقاله شاغل بودن مادر هر آنچه دراین‌باره نیاز دارید را در اختیارتان خواهد گذاشت.
بیش از حد قول دادن
برخی والدین نیز آن‌قدر به فرزندان قول می‌دهند که بالاخره در برآورده‌کردن یکی یا چندتا از آن‌ها با مشکل مواجه می‌شوند. اگرچه رسیدگی به نیازهای فرزندان ضروری است، اما نازپرورده‌کردن آن‌ها اکیدا ممنوع است. همه ما باید طعم محدودیت‌ها و قوانین را بچشیم تا مهارت‌های خودسازمان‌دهی را یاد بگیریم. اگر در قانون‌گذاری برای فرزندتان با مشکل مواجه شده‌اید، از مقاله آموزش قانون به کودکان کمک بگیرید.
تاثیر بدقولی والدین بر کودکان
علت بدعهدی هر چه باشد برای کودکان ناخوشایند است و باعث مسمومیت روانی آن‌ها می‌شود. موارد زیر از آسیب‌زاترین نتایج بدقولی به کودک هستند.
بیشتر بخوانید: آیا شما هم جزو والدین سمی هستید؟
کاشت بذر بی اعتمادی
دنیا برای کودکان و خصوصا نوزادان جای امنی نیست! آن‌ها درون رحم مادر بدون هیچ‌گونه درخواستی نیازهای‌شان را ارضا می‌کردند و زندگی خیلی راحتی داشتند. ورود به دنیای واقعی و دردسرهای آن آغاز بیاعتمادی کودک به جهان هستی است؛ به‌همین‌دلیل شکل‌گیری اعتماد در کودک بسیار مشکل است! اعتماد یکی از اساسی‌ترین نیازهای کودک است که از طریق سبک فرزند پروری مناسب و شکل‌گیری دلبستگی ایمن تقویت می‌شود. از طرف دیگر، بدقولی‌ها شما را در چشم کودک به چوپان دروغگو تبدیل می‌کند و همان اعتماد نصفه‌نیمه‌اش به شما و جهان هستی را نیز از بین می‌برد. برای مطالعه بیشتر در زمینه فرزندپروری از منابع موجود در مقاله معرفی ۲۱ کتاب فرزندپروری استفاده کنید.
احساس بی ارزشی و کاهش عزت نفس
کودکان نیاز مبرمی به احساس مهم‌بودن و اهمیت‌داشتن دارند و بدقولی والدین مستقیما باعث ایجاد احساس بیارزشی و کاهش عزت‌نفس آن‌ها می‌شود. کاملا واضح است که وقتی به‌قول‌وقرارمان با کودک پایبند نباشیم، یعنی چیز دیگری را بر او ترجیح داده‌ایم! عزت‌نفس بچه‌ها کاملا شکننده است و نباید با این رفتارها به آن آسیب رساند، بلکه باید روش های افزایش عزت نفس در کودکان را پیدا کرد و به کار بست.
کاهش روحیه مسئولیت پذیری
کودکان همیشه و همه‌جوره از رفتارهای شما درباره نحوه برخورد با دنیا، دیگران و خودشان یاد می‌گیرند. وقتی شما به گفته‌های‌تان پایبند نباشید، سهل‌انگاری و فقدان تعهد در نظر کودکان امری طبیعی جلوه می‌کند. مثلا در انجام تکالیف مدرسه تنبلی می‌کنند زیرا اهمیتی ندارد که حتما در موعد مقرر آن‌ها را انجام دهند.
ترویج بدقولی و دروغگویی
آن‌ها در روابط اجتماعی‌شان با دیگران نیز از روش‌های آموخته‌شده در خانه استفاده می‌کنند و برای رسیدن به خواسته‌های‌شان دیگران را فریب می‌دهند. حتی شاید به این کارهای‌شان افتخار هم بکنند و افراد صادق را ساده خطاب کنند و تیشه به ریشه اخلاقیات بزنند!
جدی نگرفتن صحبت ها و قوانین خانوادگی
آخرین و البته یکی از مهمترین آسیب‌های بدقولی والدین به کودکان،شکستن ارزشهای خانوادگی است. هرچند در خانه نیز قانون و محدودیت وجود دارد، اما منشا این قوانین هم به ارزشهای خانوادگی برمی‌گردد و شکستن آن‌ها باعث آشفتگی روابط اعضای خانواده با یکدیگر می‌شود. اگر شکاف نسل‌ها باعث شده است که فرزندتان حرف‌های شما را جدی نگیرد، حتما به توصیه‌های مقاله مدیریت اختلاف فکری والدین با فرزندان توجه کنید.
روش های جبران بدقولی والدین
با همه ملاحظات و رعایت تمام نکات، باز هم زندگی پیش‌بینی‌ناپذیر است و گاهی بدقولی را به ما تحمیل می‌کند. راه جبران نه همیشه ولی اغلب اوقات باز است و می‌توان تاحدودی شرایط را راست‌وریست کرد. روش‌های زیر در این زمینه به شما کمک می‌کنند.
توضیح دلیل بدعهدی
وقتی با فرزندمان درباره دلایل بدقولی صحبت می‌کنیم، به‌صورت غیرمستقیم در حال نشان‌دادن اهمیت و ارزش او در زندگی‌مان هستیم. صحبت‌کردن با فرزندان و تائید ارزش وجودی آن‌ها، خصوصا در برخورد درست والدین با فرزندان در سن بلوغ اهمیت زیادی دارد، زیرا نوجوانان در دوره حساسی از رشد عزت‌نفس و احساس هویت قرار دارند.
معذرت خواهی
معذرتخواهی بابت بدقولی حداقل 2 تأثیر مثبت دارد:
- به او نشان می‌دهیم که کارمان اشتباه بوده است تا کودک از آن الگوبرداری نکند.
- آموزش عذرخواهی کردن را به او یاد می‌دهیم.
بیشتر بخوانید: راهنمای رفتار با دختر در سن بلوغ
عملی کردن نصفه نیمه قول
همان‌طور که تا کوهپایه رفتن بهتر از در خانه نشستن است، انجام نصفهنیمه قول هم بهتر از انجام‌ندادن آن است. مثلا اگر قول‌وقرار سینما گذاشته‌اید و ترافیک مانع شده سر وقت به خانه برگردید، با تأخیر هم که شده خودتان را به فیلم برسانید. شاید برای شما فیلم نصفهنیمه مزه‌ای نداشته باشد، اما ارزش وفای به عهد را دارد.
تلاش برای جبران اشتباه
سعی کنید راهی برای جبران اشتباه پیدا کنید. البته مراقب باشید که برای جبران اشتباه در دام وعدهای بزرگ‌تر و احتمالا بدعهدی مجدد گرفتار نشوید! به‌صورت کلی، بیش از حد قول ندهید زیرا باعث لوس‌شدن کودک می‌شود و او را به شما وابسته می‌کند. اگر احساس می‌کنید وابستگی فرزندتان به شما زیاد است، از مقاله چگونه وابستگی کودک به مادر را کم کنیم کمک بگیرید.
پیشنهاد مطالعه: راهنمای جامع غلبه بر احساس گناه در والدین
سخن پایانی
والدین معمولا به دلایلی مانند از سر واکردن بچه‌ها و مجاب‌کردن آن‌ها مجبور به دادن قولهایی می‌شوند که توان و زمان اجرایی کردن‌شان را ندارند. این بدعهدی‌ها اثرات زیان‌باری بر سلامت روان و شکل‌گیری شخصیت کودک برجای می‌گذارند. بیاعتمادی، احساس بیارزشی، کاهش مسئولیتپذیری، ترویج دروغگویی و جدینگرفتن ارزشهای خانوادگی تنها گوشه‌ای از اثرات منفی این موضوع بر فرزندان است. پس سعی کنید تاحد امکان پیمان‌های‌تان وفادر بمانید. اگر هم به هر دلیلی شرایط برآورده‌کردن قولتان را نداشتید، از کودک معذرخواهی کنید و دلیل بدعهدی را برایش توضیح دهید تا از شدت اثرات منفی آن کاسته شود.
سوالات متداول
- آیا هرگز نباید به فرزندان قول داد؟
هرگز قولندادن به پاککردن صورت مسئله میماند! منظور از بیان مضرات بدقولی این است که عهدنبستن بهتر از بستن و عملنکردن است. فقط قولهایی بدهید که قادر به اجراییکردنشان هستید تا بذر اعتماد و احساس خودارزشمندی در کودک کاشته شود. - عواقب بدقولی والدین چیست؟
بیاعتمادی، احساس بیارزشی، فقدان مسئولیتپذیری، ترویج دروغگویی و جدینگرفتن ارزشهای خانوادگی از مهمترین پیامدهای بدقولی والدین است. - برای جبران بدقولی به فرزندان چه باید کرد؟
قبل از هر چیز دلیل بدعهدی را به کودک توضیح دهید و سپس با معذرتخواهی از او دلجویی کنید. اگر هنوز شرایط مهیاست، قولتان را هرچند نصفهنیمه اجرایی کنید؛ اگر هم کار از کار گذشته، راهی برای جبران اشتباهتان پیدا کنید.
