بسیاری از دانش‌آموزان رشته تجربی رویای پوشیدن روپوش سفید و درمان بیماران را در سر دارند، اما رقابت بر سر رشتههای پزشکی بالا است و از طرفی ممکن است برخی از داوطلبان نخواهند سال‌های زیادی را صرف تحصیل کنند. اینجا پای رشته های پیراپزشکی وسط می‌آید که از زیرشاخه‌های پرطرفدار پزشکی در گروه تجربی هستند. اما پیراپزشکی یعنی چه؟ مشاغل پیراپزشکی تکمیل‌کننده تخصص‌های درمانی در بیمارستانها، کلینیک‌ها و آزمایشگاه‌ها محسوب می‌شوند. می‌دانید برای انتخاب این رشتهها باید دروس کدام زیرگروه تجربی را بخوانید؟ چگونه در رشتههای بدون کنکور پیراپزشکی ثبت نام کنید؟ بهترین رشته پیراپزشکی از نظر شغل و درآمد کدام است؟ در این مطلب می‌خواهیم به معرفی انواع رشته های پیراپزشکی و همه جزییاتی که به آشنایی با رشته های پیراپزشکی و آینده شغلی آنها کمک میکنند، بپردازیم.
پیراپزشکی چیست
آن دسته از رشتههای مرتبط با پزشکی و درمان که در کنار متخصصین به تشخیص، مراقبت، انجام کارهای درمانی یا ارجاع بیماران میپردازند، رشته های پیراپزشکی گفته می‌شوند. فارغالتحصیلان این رشتهها اغلب در محیط‌های درمانی کار میکنند و با بیماران ارتباط مستقیم دارند. این رشتهها جزو زیرگروه ۱ کنکور تجربی محسوب می‌شوند. اگر هنوز حتی به انتخاب رشته تجربی هم اطمینان ندارید توصیه می‌کنیم پس از تمام کردن این مقاله به سراغ مطلب انواع رشته های تحصیلی و شغل ها بروید تا بهتر بتوانید تمام رشتههای تحصیلی شاخه نظری را با یکدیگر مقایسه کنید.
تفاوت رشته های پیراپزشکی و پزشکی
دانش‌آموزان زیادی تخصص‌های پزشکی را با رشته پیراپزشکی اشتباه می‌گیرند در حالی‌که حوزه فعالیت رشته‌هایی با اسم مشابه در این دو شاخه، تفاوت‌های بسیاری دارد. به طور مثال تخصص رادیولوژی یا کارشناس رادیولوژی حیطه دانش و فعالیت متفاوتی دارند. یک کارشناس رادیولوژی نمی‌تواند تشخیص نهایی یا گزارش تصویربرداری را ضمیمه جواب بیمار کند و این حوزه مربوط به متخصص رادیولوژی است. در واقع رشته های پیراپزشکی به نوع تکمیل‌کننده رشتههای تخصص پزشکی هستند و در کنار متخصصان قرار دارند. کارشناسان پیراپزشکی باید در صورت لزوم بیمار را به متخصص ارجاع دهند تا تشخیص و درمان نهایی را انجام دهد.
انتخاب رشته های پیراپزشکی در کنکور
دانش‌آموزان علاقه‌مند به رشتههای پیراپزشکی، باید در سال نهم یا نهایتا تا سال یازدهم، وارد رشته تجربی شوند تا بتوانند در کنکور تجربی شرکت کنند. اگر هنوز انتخاب رشته نکرده‌اید و می‌خواهید از قوانین و شرایط ورود به تجربی اطلاع کسب کنید، مطالعه مطلب انتخاب رشته نهم تجربی را پیشنهاد می‌کنیم. تا کنون انواع رشته پیراپزشکی در زیرگروه ۱ تجربی قرار داشت. اما با توجه به تغییرات کنکور در سال‌های ۱۴۰۲ به بعد و ادغام زیرگروه‌ها، باید دید دروس مختلف چه ضریبی برای رشتههای تجربی دارند.
مجموعه رشته های پیراپزشکی به دلیل ماهیت درمانی آن و ارائه در وزارت بهداشت، مانند سایر رشتههای گروه پزشکی دارای طرح خدمت نیروی انسانی به مدت دو سال است که در برخی رشتههای به صورت اجباری و در برخی دیگر به شکل اختیاری اجرا میشود. در رشته‌هایی که طرح اجباری دارند، دانشجویان نمی‌توانند قبل از گذراندن طرح در کنکور مقطع بعدی شرکت کنند.
رشته های پیراپزشکی بدون کنکور
برخی از رشتههای شاخه پیرا پزشکی شامل مامایی، هوشبری، اتاق عمل و علوم آزمایشگاهی به صورت نیمه‌متمرکز و بر اساس سوابق تحصیلی دانش‌آموزان و معدل، پذیرش بدون کنکور نیز دارند. برای ثبت نام بدون کنکور باید از طریق سایت سازمان سنجش اقدام کنید. تحصیل در رشتههای بدون کنکور که فقط در مقطع کاردانی و در برخی از دانشگاه‌ها ارائه می‌شوند، نیاز به پرداخت شهریه دارد. شرایط انتخاب رشته های بدون کنکور پیرا پزشکی شامل موارد زیر است:
- داشتن دیپلم ۳ ساله متوسطه نظام جدید به همراه مدرک تحصیلی دوره پیش‌دانشگاهی
- حداقل معدل کتبی دیپلم ۱۵
- سلامت جسمی و روانی داوطلب متناسب با رشته مورد نظر
- حداقل سن ۱۸ و حداکثر ۲۵ سال تمام و در صورت انجام خدمت سربازی ۲۷ سال تمام
- دانشجویان و فارغ التحصیلان کلیه رشتهها و مقاطع تحصیلی دانشگاهی، نمی‌توانند در رشتههای بدون کنکور پیراپزشکی ثبت نام کنند.
- داوطلبان آقا باید از لحاظ وضعیت نظام وظیفه فاقد هرگونه مشکلی برای ثبت نام باشند.
- دانشجویان متعهد به خدمت ۳ برابر طول مدت تحصیل در یکی از مراکز پزشکی اعلام شده توسط دانشگاه هستند.
به یاد داشته باشید که لیست رشتههای بدون کنکور پیراپزشکی هر سال تغییر می‌کند و حتی ممکن است حذف شود. پیشنهاد می‌کنیم اسامی کامل رشتههای بدون کنکور را در مطلب رشته های بدون کنکور تجربی مشاهده کنید.
لیست رشته های پیراپزشکی
پیراپزشکی شامل رشتههای مرتبط با تشخیص و درمان بیماری‌ها و مدیریت خدمات بهداشتی است. در ادامه لیست رشته های پیراپزشکی را مشاهده می‌کنید:
- مامایی
- پرستاری
- هوشبری
- اعضای مصنوعی و وسایل کمکی
- بیناییسنجی
- شنواییسنجی
- تکنولوژی اتاق عمل
- کاردرمانی
- فیزیوتراپی
- رشته ساخت پروتزهای دندانی
- بهداشت عمومی
- بهداشت حرفهای
- بهداشت محیط
- علوم حدیث، اخلاقی و آداب پزشکی
- فناوری اطلاعات سلامت
- اداره امور بیمارستانها
- تکنولوژی پزشکی هستهای
- مهندسی پزشکی بالینی
- رادیولوژی (پرتوشناسی)
- پرتودرمانی (رادیو تراپی)
- مددکاری اجتماعی
- علوم آزمایشگاهی
- علوم تغذیه
در ادامه شاخه‌های پرطرفدار رشته پیراپزشکی را معرفی خواهیم کرد که دانش‌آموزان میتوانند از کنکور و مقطع کاردانی یا کارشناسی انتخاب کنند.
مامايی
فارغالتحصیلان رشته مامایی به مراقبت، معاینه و تشخیص مشکلات و ارائه واکسن و درمان‌های ساده برای دختران از زمان بلوغ، پیش، حین و پس از بارداری و همچنین مراقبت‌های نوزادی میپردازند. یک دیگر از وظایف ماما این است که در صورت لزوم بیمار را برای انجام درمان تخصصی به متخصص زنان و زایمان یا متخصص اطفال ارجاع دهد. امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکترا وجود دارد و فقط دختران میتوانند مامایی را انتخاب کنید.
پرستاری
پرستاری یکی از مشاغل به شدت حیاتی در حوزه درمان و بیمارستانها و پس از پزشکی مهمترین شغل مراقبت‌های بهداشتی در مراکز درمانی است. به همین علاوه بر سختی‌های و چالش‌ها، رشته پرستاری وضعیت اشتغال و درآمد نسبتا مناسبی دارد. وظیفه اصلی پرستاران انجام درمان‌های روزانه، مراقبت و نگهداری از بیماران و ثبت گزارش دقیق از شرایط آنها است. شغل پرستاران می‌تواند با افزایش تحصیلات یا سابقه کار به سرپرستار یا سوپروایزر ارتقا پیدا کند.
اتاق عمل
فارغالتحصیلان رشته اتاق عمل باید در کنار سایر مسئولان و پزشکان متخصص اتاق عمل، هنگام جراحی، قبل و پس از آن به انجام کارهایی مانند چک کردن وسایل و ابزارهای جراحی اتاق عمل، آماده کردن اتاق عمل، استریل کردن وسایل جراحی، نگهداری و انتقال نمونه‌های حین جراحی و آماده کردن وضعیت بیمار، قبل از عمل، حین عمل و بعد از آن بپردازند.
هوشبری
فردی که رشته هوشبری می‌خواند باید در کنار متخصص بیهوشی که یکی از رشتههای تخصص پزشکی است، وضعیت و علائم حیاتی بیمار قبل، حین و پس از بیهوشی را مرتبا بررسی و گزارش کند. فارغالتحصیلان این رشته باید کار با ابزارهای مختلف در اتاق عمل، آماده کردن تجهیزات بیهوشی و استریل کردن آنها قبل از جراحی را فرابگیرند. کار کارشناس هوشبری شب قبل از عمل برای گزارش‌گیری از وضعیت بیمار آغاز میشود و تا لحظه به هوش آمدن بیمار با کمترین عوارض بر سلامت عمومی او، ادامه پیدا می‌کند.
رادیولوژی
رادیولوژی یا تکنولوژی پرتوشناسی یکی از رشتههای مقطع کاردانی یا کارشناسی است که از طریق کنکور تجربی می‌توانید آن را انتخاب کنید. بنابراین این رشته را با تخصص رادیولوژی که پزشکان با آزمون دستیاری در آن شرکت میکنند، اشتباه نگیرید. دانشجویان رشته رادیولوژی کار با تجهیزات و دستگاه‌های تصویربرداری و اسکن را فرا می‌گیرند. شغل فارغالتحصیلان این رشته تصویر برداری و ظور تصاویر رادیوگرافی یا دستیاری متخصصین رادیولوژی در بیمارستانها و مراکز تصویربرداری است.
رادیوتراپی
کارشناسی تکنولوژی پرتودرمانی یا رادیوتراپی برخلاف تشابهی که با نام رشته رادیولوژی دارد، کاملا با آن متفاوت است. در این رشته دانشجویان آموزش می‌بینند تا به عنوان یک رادیوتراپیست یا پرتودرمانگر، از انواع دستگاه‌ها و تجهیزات پرتودرمانی که در درمان تومورها، سرطان‌ها و برخی از بیماری‌های خودایمنی کاربرد دارند، استفاده کنند.
علوم آزمايشگاهی
وظیفه اصلی فارغالتحصیلان رشته علوم آزمایشگاهی دریافت نمونه‌های آزمایشگاهی بیماران و انجام بررسی‌های تخصصی روی نمونه‌ها برای تشخیص صحیح بیماری‌ها یا اندازه‌گیری فاکتورهای درخواست شده است. محل کار اصلی متخصصان این رشته، آزمایشگاه‌های تشخیص طبی مراکز خصوصی یا بیمارستانها محسوب میشود.
فیزیوتراپی
فردی که رشته فیزیوتراپی خوانده است از دستگاه‌ها، ابزارهای فیزیکی، تمرینات اصلاحی و حرکات‌های ورزشی برای بهبود دردها و مشکلات عضلانی، اسکلتی و مفصلی بیماران استفاده می‌کند. فیزیوتراپ‌ها معمولا بر اساس دستور پزشک متخصص درمان لازم برای بیماران را انجام می‌دهند.
بینایی سنجی
رشته بیناییسنجی یا اپتومتری به آموزش بیماری‌ها، سلامت و بهداشت چشم، مراقبت‌های اولیه از بیایی، معاینات روتین چشم برای سنجش بینایی، ارزیابی دید دو چشمی، دید رنگ، قدرت تطابق، تنبلی چشم، حرکات چشمی و مانند این‌ها می‌پردازد.فارغالتحصیلان این رشته که با عنوان بینایی‌سنج یا اپتومتریست شناخته می‌شوند، وظیفه معاینات و غربالگری‌های اولیه وضعیت چشم و بینایی را در بیمارستانها، مراکز جراحی چشم و کلینیک‌های چشم‌پزشکی بر عهده دارند و بیمار را به متخصص چشم ارجاع می‌دهند.
شنوایی سنجی
همانطور که از نام این رشته مشخص است، شنواییسنجی به بررسی و مطالعه سلامت گوش و حس شنوایی می‌پردازد تا مشکلات احتمالی در میزان شنوایی، سلامت پرده گوش، وضعیت مایع گوش و سایر مسائل مرتبط با آن را شناسایی کرده و بیمار را به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع دهند. همچنین تجویز سمعک، قالب‌گیری و بررسی ایرادات و مشکلت ابزارهای کمک‌شنوایی از دیگر وظایف یک شنوایی‌سنج است.
اعضای مصنوعی
فارغالتحصیلان رشته اعضای مصنوعی وظیفه ساخت ارتز و پروتز را برعهده دارند که وسایل کمکی برای آسیب‌های جسمانی هستند و به افرادی که از هنگام تولد یا در اثر بیماری‌ها و حوادث دچار آسیب فیزیکی شده‌اند کمک میکنند. قالب‌گیری، طراحی و تولید این وسایل یا تجویز انواع مناسب آن با توجه به مشکل هر فرد، از وظایف کارشناسان اعضای مصنوعی محسوب میشود.
گفتار درمانی
رشته گفتار درمانی یکی از زیرشاخه‌های رشته های پیراپزشکی و توانبخشی است. اختلالات زبانی و کلامی به دلای مختلفی مانند مشکات مادرزادی، مشکلات ژنتیکی، بیماری، حوادث، آسیب‌های مغزی و روانی ایجاد می‌شوند و کار فارغ‌التحصیل این رشته، تشخیص و درمان اختلالات زبانی و گفتاری است. دانشجویان این رشته باید با آناتومی دهان، حلق، حنجره، بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با بلع، صحبت کردن (اختلال یادگیری، اختلال تلفظ، لکنت، اختلال تشدید، دیر حرف زدن) یا مشکلات آناتومیک دهان آشنایی داشته باشند.
کاردرمانی
رشته کاردرمانی نیز مانند گفتار درمانی جزو مجموعه پیراپزشکی و توانبخشی محسوب میشود که حیطه فعالیت بسیار وسیعی دارد. کارشناسان این رشته به بیماران آسیب‌دیده در اثر کهولت سن، مشکلات مادرزادی و ژنتیکی، حوادث یا بیماری‌ها که دچار مشکلات فیزیکی شده‌اند یا عملکرد عضوی را از دست داده‌اند، کمک میکنند تا بتوانند مهارت‌ها لازم برای انجام کارهای روزمره خود را تقویت کنند یا دوباره به وجود بیاورند. کلینیک‌های توانبخشی، لال احمر، بهزیستی و بیمارستانها از جمله سازمان‌های محل فعالیت این رشته محسوب می‌شوند.
پر درآمدترین رشته پیرا پزشکی
بهترین و پر درآمد ترین رشته پیرا پزشکی را نمی‌توان فقط بر اساس نوع رشته مشخص کرد. مهارت، تخصص، تحصیلات و تجربه نقش زیادی در میزان درآمد فارغالتحصیلان دارند. اما اگر به طور کلی و بر اساس تعداد داوطلبان، موقعیت‌های شغلی و میزان درآمد فعلی رشتههای پیراپزشکی صحبت کنیم، رشتههای زیر به ترتیب دارای شرایط بهتری هستند:
- مامايی
- پرستاری
- اتاق عمل
- هوشبری
- رادیولوژی
- علوم آزمايشگاهی
- فیزیوتراپی
- بیناییسنجی
- شنواییسنجی
- اعضای مصنوعی
- گفتار درمانی
- کار درمانی
آینده شغلی رشته های پیراپزشکی
همانطور که گفتیم، شاخه های پیراپزشکی مرتبط با تشخیص و درمان بیماری‌ها هستند و از این نظر، آینده شغلی رشته پیراپزشکی در رتبه بعد از پزشکی قرار دارد. نیاز به تخصص‌های مرتبط با درمان نه تنها کمتر نمی‌شود بلکه به دلیل شرایط زندگی، توجه بیشتر جامعه به سلامت، افزایش جمعیت و بالاتر رفتن سن امید به زندگی، نیاز به کادر درمان در حال رشد است. همه رشتههای پیراپزشکی میتوانند بعد از اتمام تحصیلات در مراکز عمومی، کلینیک‌های خصوصی یا مطب شخصی خود فعالیت کنند. به جز کار تخصصی در حوزه درمان، کار در شرکت‌های تولید کننده یا واردکننده تجیزات پزشکی و درمانی از دیگر موقعیت‌های شغلی گروه پیرا پزشکی محسوب میشود. برای اینکه با سایر مشاغل تجربی آشنا شوید توصیه می‌کنیم مطلب شغل های رشته تجربی را هم بخوانید.
سخن پایانی
بسیاری از دانش‌آموزان علاقه‌مند به حوزه تشخیص و درمان، می‌خواهند بدانند به جز رشتههای پزشکی و دندانپزشکی میتوانند در چه رشتههای دیگری تحصیل کنند که درآمد خوبی هم داشته باشند؟ رشته های پیراپزشکی مجموعه تمام شاخه‌های پزشکی در مقطع کاردانی تا دکترا هستند که در کنار متخصصین به کار معاینه، تشخیص، مراقبت، درمان‌های اولیه یا ارجاع بیمار به متخصصان میپردازند. پس اگر می‌خواهید هرطور شده روپوش سفید به تن کنید و به حیطه مقدس درمان بپیوندید، می‌توانید یکی از رشته های پیراپزشکی را بر اساس علایق و استعداد خود انتخاب کنید. اما اگر همچنان به پزشکی فکر می‌کنید، سری به مطلب قبولی در رشته پزشکی بزنید.
سوالات متداول
- مدرک پیراپزشکی چیست؟
رشته مجزایی به نام پیراپزشکی وجود ندارد بلکه پیراپزشکی شامل دستهای از رشتههای مرتبط با خدمات تشخیصی، درمانی، مراقبتی و مدیریتی مرتبط با علوم پزشکی است. بنابراین فارغالتحصیلان هریک از این رشتهها، اصطلاحا مدرک پیراپزشکی دارند. - پیراپزشکی شامل چه رشته هایی است؟
این رشته جزو زیرگروه ۱ کنکور تجربی محسوب میشود و شامل رشتههای مامایی، پرستاری، هوشبری، اعضای مصنوعی و وسایل کمکی، بیناییسنجی، شنواییسنجی، تکنولوژی اتاق عمل، کاردرمانی، فیزیوتراپی، ساخت پروتزهای دندانی، بهداشت عمومی، بهداشت حرفهای، بهداشت محیط، علوم حدیث، اخلاقی و آداب پزشکی، فناوری اطلاعات سلامت، اداره امور بیمارستانها، تکنولوژی پزشکی هستهای، مهندسی پزشکی بالینی، رادیولوژی (پرتوشناسی)، پرتودرمانی (رادیو تراپی)، مددکاری اجتماعی، علوم آزمایشگاهی و علوم تغذیه است. - آیا رشته های پیراپزشکی پذیرش بدون کنکور دارند؟
بله، بعضی از رشته های بدون کنکور پیراپزشکی در برخی واحدهای دانشگاهی، بر اساس سوابق تحصیلی و یک سری شرایط پذیرش بدون کنکور دارند و برای تحصیل در این رشتهها باید شهریه پرداخت کنید. - تفاوت رشته های پیراپزشکی و پزشکی چیست؟
پزشکی یک مقطع تحصیلی ۷ ساله است که پس از آن فارغالتحصیلان میتوانند در رشتههای دستیاری یا تخصص شرکت کنند و به درمان بپردازند. اما پیراپزشکی از مقطع کاردانی آغاز میشود و در برخی از رشتهها تا مقطع دکترا امکان ادامه تحصیل در آن وجود دارد. پیراپزشکان در واقع همراه کادر درمان شامل متخصصان به تشخیص و مراقبت از بیماران یا ارجاع آنها به متخصص میپردازند و به نوعی زیر نظر متخصصان کار میکنند.
