یکی از رشتههای محبوب بین داوطلبان گروه علوم تجربی و از شاخه‌های پیراپزشکی، رشته اتاق عمل است که به دلیل کار در فضای درمانی، علاقه‌مندان زیادی دارد. اما آیا با بازار کار این رشته و شرایط کاری آن آشنایی کامل دارید؟ می‌دانید برای موفقیت و لذت بردن از کار در فضای اتاق عمل چه ویژگی‌ها و توانمندی‌های نیاز است؟ آیا از شرایط ادامه تحصیل در این رشته اطلاع دارید؟ در این مطلب می‌خواهیم شما را با نکات مختلفی که قبل از انتخاب رشته تکنسین اتاق عمل بدانید، آشنا کنیم.
معرفی رشته اتاق عمل
رشته اتاق عمل با هدف تربیت متخصصانی ایجاد شده است که صلاحیت کار در محیط‌های درمانی و بیمارستانی را با مهارت‌های خاص در تکنیک جراحی داشته باشند. تکنسین اتاق عمل بخشی از یک تیم برای مراقبت از بیماران قبل، حین و بعد از جراحی است. رشته اتاق عمل (Surgical Technology یا Operating Room Technology) شاخه‌ای از علوم پزشکی است که در آن، دانشجویان با اصول جدید اتاق عمل و فناوری‌های جدید جراحی‌های تخصصی و فوق تخصصی آشنا می‌شوند و مراقبت و کمک به بیمار را قبل، حین و بعد از جراحی ارائه یاد می‌گیرند.
در رشته اتاق عمل، دانشجویان مفاهیم کلی جراحی، تکنیک‌های مورد استفاده در جراحی و کمک های جراحی، روش‌های تخصصی و فارماکولوژی را آموزش می‌بینند. فارغ التحصیلان دوره کارشناسی اتاق عمل همچنین باید بتوانند ابزارهای جراحی را استریل، ضدعفونی و به طور مناسب تحویل دهند و برای عملیات با استفاده از تجهیزات، روپوش، مراقبت از بیمار و پانسمان استریل آماده شوند.
توانایی های لازم برای رشته اتاق عمل
رشته اتاق عمل ارتباط مستقیم با جان بیماران در یکی از حساس‌ترین شرایط پزشکی و حین جراحی دارد. آنچه که انگیزه کافی برای درست عمل کردن در این حیطه کاری را ایجاد می‌کند، علاقه و انتخاب درست رشته اتاق عمل با شناخت کامل از سختی‌ها و نکات مثبت این رشته است. رشتههای مرتبط با درمان را از روی ناچاری یا صرفا برای ورود به دانشگاه انتخاب نکنید بلکه اگر می‌خواهید در این رشته موفق باشید:
- باید علاقه و انگیزه کافی داشته باشید.
- به عنوان یک تکنسین اتاق عمل، باید توانایی روحی دیدن صحنه‌های جراحی، مواجهه با چالش‌های درمانی در اتاق عمل و فشار کاری و روانی کار در محیط درمانی را داشته باشید.
- جراحی یک کار تیمی است که نیاز به دقت، توجه، تمرکز و مسئولیت‌پذیری بالای تک تک اعضای تیم جراحی از جمله تکنسین اتاق عمل دارد.
- از طرفی به دلیل تیمی بودن این کار، باید بتوانید با سایر اعضای تیم جراحی هماهنگ باشید و به تمام وظایفی که برای شما تعیین میشود به درستی عمل کنید.
انتخاب رشته اتاق عمل در کنکور
اتاق عمل از رشتههای زیرگروه تجربی و از رشته های پیراپزشکی بوده و پذیرش آن به صورت بومی‌گزینی است. یعنی ۸۰ درصد پذیرش در این رشته از بومی‌های هر استان و ۲۰ درصد از استان‌های دیگر انجام میشود که باید هنگام انتخاب شهر و دانشگاه به این نکته توجه داشته باشید. از طرفی این رشته ستاره‌دار است یعنی در هر ورودی از هر دانشگاه، باید حداقل ۳۰ درصد از هر جنسیت در پذیرفته‌شدگان وجود داشته باشد. سالانه حدود ۶۵ دانشگاه دولتی روزانه و پردیس خودگردان هر سال نزدیک به ۱۴۰۰ نفر دانشجوی اتاق عمل پذیرش می‌کنند.
رشته اتاق عمل بدون کنکور
از آنجا که رشته اتاق عمل، به دلیل مزایایی که دارد، یکی از پرتقاضاترین رشته های پیراپزشکی است، همواره رقابت نسبتاً سختی برای ورود به آن وجود داشته است. به همین دلیل، یکی از مواردی که داوطلبان پس از موفق نبودن در ورود به این رشته از طریق آزمون به آن امید دارند، رشته اتاق عمل بدون کنکور است. در گذشته، این امر ممکن بود، اما در حال حاضر، چنین امکانی وجود ندارد و تحصیل در رشته اتاق عمل بدون کنکور امکان‌پذیر نیست.
کاردانی و کارشناسی اتاق عمل
علاوه بر مقطع کارشناسی، مقطع کاردانی اتاق عمل نیز یکی از انتخاب‌های داوطلبان گروه آزمایشی علوم تجربی است و اتفاقاً برگزاری دوره‌های آن قدمتاً بیشتری نسبت به کارشناسی دارد. دوره کاردانی شامل ۴ نیمسال تحصیلی است و دروس نسبتاً متفاوتی نسبت به کارشناسی اتاق عمل دارد. از مزایای دوره کاردانی این است که با وجود مدت تحصیل کمتر، فارغ‌التحصیلان زودتر می‌توانند وارد بازار کار شوند. همچنین، این انتخاب برای آن‌ها وجود دارد که در کنکور کارشناسی ناپیوسته شرکت و مدرک کارشناسی خود را نیز دریافت کنند. دوره‌های کاردانی و کارشناسی اتاق عمل معمولاً در دانشکده‌های پرستاری یا پیراپزشکی ارائه می‌شوند.
دروس کاردانی اتاق عمل
دروس دوره کاردانی اتاق عمل به شرح زیر است:
| دروس نیمسال اول | تشریح، فیزیولوژی، شیمی آلی و بیوشیمی، فن پرستاری و استریلیزاسیون، زبان خارجی، معارف اسلامی، بهداشت فردی و همگانی، میکروب‌شناسی و انگل‌شناسی |
| دروس نیسمال دوم | روش کار در اتاق عمل عمومی و اختصاصی، فیزیک پزشکی و کـاربرد آن در اتاق عمل، بیهوشی، داروشناسی عمومی و اختصاصی، خون‌شناسی و انتقال خون، روانشناسی، بهداشت و تنظیم خانواده، کارآموزی بخش استریل مرکزی |
| دروس نیسمال سوم | بیهوشی و روش‌های احیای قلبی و ریوی، اصطلاحات پزشکی، بیماری‌های داخلی، جراحی عمومی و تخصصی، زنان و زایمان، آسیب‌شناسی، اخلاق و تربیت اسلامی، اصول و مراقبت در ریکاوری CPR، ادبیات فارسی، تربیت بدنی، کارآموزش تکنیک اتاق عمل |
| دروس نیسمال چهارم | کارآموزی در عرصه تکنیک‌های اتاق عمل |
دروس کارشناسی رشته اتاق عمل
تعداد کل واحدهاي درسی دوره کارشناسی پیوسته رشته اتاق عمل ۱۳۰ واحد، شامل ۲۲ واحد عمومی، ۸۴ واحد پایه، اختصاصی و کارآموزی و ۲۴ واحد کارآموزی در عرصه است. در جدول زیر می‌توانید فهرست دروس رشته اتاق عمل را مشاهده کنید.
| دروس عمومی | دو درس از دروس مبانی نظري اسلام، یک درس از دروس اخلاق اسلامی، یک درس از دروس انقلاب اسلامی، یک درس از دروس تاریخ و تمدن اسلامی، یک درس از دروس آشنایی با منابع اسلامی، ادبیات فارسی، زبان انگلیسی عمومی، تربیت بدنی، جمعیت و تنظیم خانواده |
| دروس پایه و اختصاصی | تشریح، فیزیولوژي، شیمی آلی و بیوشیمی، میکروب‌شناسی و انگل‌شناسی، آسیب‌شناسی، خون‌شناسی و انتقال خون، ایمونولوژي، آمار حیاتی، روش تحقیق در اتاق عمل، فناوري و اطلاعات در اتاق عمل، فیزیک پزشکی و الکتریسـیته و رباتیـک و کاربرد آن در اتاق عمل، روانشناسی عمومی، داروشناسی، اصطلاحات پزشکی، زبان تخصصی، بهداشت روان در اتاق عمل، بهداشت، اصول و فنون عملکرد فرد سیار، اصول و فنون عملکرد فرد اسکراب، اصول استیریلیزاسیون و ضدعفونی، آشنایی با وسایل و تجهیزات اتاق عمل، مقدمه‌ای بر تکنولوژی جراحی، آشنایی با بیماری‌های داخلی، تکنولوژی جراحی در جراحی‌های گوارش و غدد، تکنولوژی جراحی در جراحی‌های زنان و اورلوژی (ادراری-تناسلی)، تکنولوژی جراحی در جراحی‌های قلب (قلب و عروق) و تنفس، تکنولوژی جراحی در جراحی‌های اعصاب و ارتوپدی، تکنولوژی جراحی در جراحی‌هایENT ، فک و صورت و چشم، تکنولوژی جراحی در جراحی‌های اطفال، تکنولوژی جراحی در جراحی‌های پوست و سوختگی و پیوند، بیهوشی، روش احیای قلبی ریوی و اصول مراقبت‌های ویژه، اصول پیشرفته مراقبت در اتاق بهبودی، فوریت‌ها، مدیریت در اتاق عمل، اخلاق حرفه‌ای در اتاق عمل |
| کارآموزی | کارآموزی مهارت‌های پرستاری در بخش‌های داخلی و جراحی، کارآموزی رفتار در اتاق عمل، کارآموزی بخش استریل مرکزی، کارآموزی اصول و فنون عملکرد فرد اسکراب و سیار، کارآموزی تکنیک اتاق عمل، کارآموزی روش‌های احیاء قلبی ریوی، کارآموزی اصول مراقبت دراتاق بهبودی، کارآموزی مدیریت در اتاق عمل، کارآموزس در اتاق عمل اورژانس |
| کارآموزي در عرصه | کارآموزی در عرصه ارتوپدی، کارآموزی در عرصه اعصاب، کارآموزي در عرصه سوختگی و ترمیمی، کارآموزی در عرصه زنان، کارآموزي در عرصه اورولوژی (ادراری-تناسلی)، کارآموزی در عرصه قلب و عروق، کارآموزی در عرصه چشم، کارآموزی در عرصه فک و صورت، کارآموزي در عرصه توراکس، کارآموزی در عرصه ENT، کارآموزی در عرصه اطفال، کارآموزی در عرصه جراحی گوارش و غدد، کارآموزی در عرصه در یک حیطه جراحی (انتخابی) |
گرایش های رشته اتاق عمل در کارشناسی ارشد
رشته اتاق عمل در دوره کاردانی و کارشناسی گرایش خاصی ندارد اما برای دوره‌های ارشد و دکترا، فارغ‌التحصیلان می‌توانند علاوه بر رشته اتاق عمل در گرایش‌های دیگری نیز شرکت کنند:
- آمار زیستی
- آموزش بهداشت و ارتقا سلامت
- اپیدمیولوژی
- اقتصاد بهداشت
- ارگونومی
- انفورماتیک پزشکی
- ارزیابی فناوری سلامت (HTA)
- تاریخ علوم پزشکی
- تکنولوژی گردش خون
- ژورنالیسم پزشکی
- سلامت و ترافیک
- سلامت و رفاه اجتماعی
- علوم تشریحی
- فیزیولوژی
- فناوری اطلاعات سلامت
- کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی
- مدیریت خدمات بهداشتی درمانی
- مهندسی پزشکی (بیوالکتریک)
- مهندسی پزشکی (بیومواد)
- یادگیری الکترونیکی در علوم پزشکی
- تکنولوژی آموزشی در علوم پزشکی
- پرستاری مراقبت‌های ویژه نوزادان
- پرستاری مراقبت‌های ویژه
- زیست فناوری پزشکی
- آموزش پزشکی
کارشناس اتاق عمل چه وظایفی دارد
فارغ‌التحصیلان رشته اتاق عمل باید بتوانند متناسب با موقعیت کاری خود انجام وظایف زیر را بر عهده بگیرند:
- دستور و برنامه کار از سرپرست مربوطه دریافت کند.
- محیط اتاق عمل را با تکنیک‌های اسپتیک (استریل و ضدعفونی) برای جراحی آماده کند.
- اصول صحیح موقعیت‌یابی (موقعیت‌یابی بیمار) را انجام دهد.
- از وجود لوازم و ابزارهای لازم برای انجام عمل اطمینان پیدا کند.
- کارایی دستگاه‌ها و تجهیزات مورد نیازا تاق عمل و جراحی را بررسی کند.
- تکنیک‌های مناسب برای کمک به جراح در هموستاز (توقف خونریزی) را انجام دهد.
- با پیش‌بینی نیازهای جراح، عمل جراحی را تسریع کند.
- پرونده پزشکی بیمار را قبل از شروع جراحی بررسی و آماده کند.
- در مورد آناتومی و فیزیولوژی طبیعی و پاتولوژیک اطلاعات لازم را داشته باشد.
- در مورد شرایط اضطراری اطلاعات لازم را داشته باشد.
- با رعایت نکات ایمنی اتاق عمل، تجهیزات عمل را نگهداری کند.
- شرایط اتاق عمل از نظر تهویه، نور، برق‌رسانی، درجه حرارت، رطوبت، تصفیه هوا و ایمنی را برای بیمار و سایر افراد حاضر در اتاق عمل فراهم کند.
- دانش و تمرین کافی در مورد مفاهیم اولیه مراقبت از بیمار و جراحی داشته باشد.
- در انتهای جراحی در استریل و پانسمان نهایی کمک کند.
- رفتار پاسخگو و نگرش حرفه‌ای در مورد آنچه از یک فرد در آن انتظار می‌رود داشته باشد.
- از نمونه‌های آزمایشگاهی که حین جراحی برداشته می‌شوند نگهداری کرده و ارسال صحیح آن‌ها به آزمایشگاه را انجام دهد.
- از تمام فرایند جراحی گزارش دقیق تهیه و ارائه کند.
مشاغل مرتبط با اتاق عمل
یک تکنسین یا متخصص اتاق عمل در بخش‌های جراحی با متخصصان رشته هوشبری، رشته پرستاری، پزشکان و جراحان همکاری دارد. به طور کلی فارغ‌التحصیلان رشته اتاق عمل در یکی از موقعیت‌های زیر مشغول به کار می‌شوند:
- اتاق عمل اورژانس و سرپایی بیمارستان‌ها
- بخش جراحی بیمارستان‌ها
- کلینیک‌های تخصصی جراحی
- شرکت‌های تجهیزات پزشکی
- بخش ریکاوری بیمارستان
- مراکز آندوسکوپی
- مراکز رادیولوژی
بازار کار رشته اتاق عمل
با توجه به رشد جمعیت و توجه بیشتر به سلامت عمومی، مانند سایر شغل های رشته تجربی، آینده شغلی اتاق عمل از نظر شرایط استخدام و کسب درآمد مناسب است. درآمد یک کارشناس اتاق عمل مانند سایر رشتههای پیراپزشکی به محل اشتغال، سطح تحصیلات، تجربه، سابقه کاری و میزان تخصص فرد بستگی دارد اما به طور کلی جزو مشاغل با درآمد متوسط محسوب میشود. از مزیت‌های این رشته نسبت به سایر رشتههای مشابه در کادر درمان، میتوان به ساعت کاری مشخص و نداشتن شیفت شب اشاره کرد.
دانشگاه های برتر رشته اتاق عمل
همان‌طور که احتمالاً حدس زده‌اید، فقط دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشکده‌های پزشکی و پیراپزشکی در رشته اتاق عمل دانشجو می‌پذیرند. از بهترین دانشگاه‌ها برای تحصیل در رشته تکنولوژی اتاق عمل، میتوان به این موارد اشاره کرد:
- دانشگاه علوم پزشکی تهران
- دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- دانشگاه علوم پزشکی مشهد
- دانشگاه علوم پزشکی شیراز
- دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
- دانشگاه علوم پزشکی ایران
- دانشگاه علوم پزشکی تبریز
- دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز
- دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
سخن پایانی
فارغ‌التحصیلان رشته اتاق عمل عضوی از تیم بهداشت و درمان هستند و برای انجام عمل جراحی با نتیجه مطلوب در بخش اتاق عمل به تیم جراحی کمک می‌کنند. برایا نتخاب این رشته باید وارد رشته تجربی شوید و در دروس زیست و شیمی قوی باشید. در این مطلب از توانمندی‌های مورد نیاز برای ورود به این رشته، فضای درسی و شرایط ادامه تحصیل و بازار کار رشته اتاق عمل صحبت کردیم تا بتوانید با شناخت کامل‌تری وارد این رشته شوید. در رابطه با گروه پزشکی رشته تجربی می‌توانید مطلب رشته دامپزشکی را نیز مطالعه کنید.
سوالات متداول
- از چه رشته ای میتوان وارد رشته اتاق عمل شد؟
اتاق عمل یکی از رشتههای پیراپزشکی است که باید برای انتخاب آن در رشته دبیرستان درس بخوانید و در گروه آزمایشی علوم تجربی کنکور سراسری شرکت کنید. - آیا رشته اتاق عمل طرح دارد؟
بله، دانشجویان رشته اتاق عمل، پس از فارغالتحصیلی باید یک طرح اجباری در مناطق محروم بگذرانند و این طرح قابل خرید نیست. لازم به ذکر است که طرح مذکور برای پسران به عنوان دوره خدمت سربازی محسوب میشود. - پذیرش بدون کنکور در رشته اتاق عمل انجام میشود؟
در حال حاضر، امکان ورود بدون کنکور به رشته اتاق عمل وجود ندارد و باید از طریق آزمون سراسری شاخه تجربی وارد این رشته شد.
