علوم تغذیه یا تغذیه جزو رشته‌های پرطرفدار تجربی است چون در دنیای کنونی اهمیت کیفی و کمی غذایی که مصرف می‌کنیم روی وضعیت سلامتی ما به خوبی روشن شده است. برخلاف اینکه در عموم مردم تغذیه یک مسئله ساده تلقی میشود یا افراد مختلفی درباره آن اظهار نظر می‌کنند، تغذیه یک علم گسترده است که با فیزیولوژی، زیست‌شناسی، بیوشیمی و موضوعات مختلف پزشکی و سلامت ارتباط دارد. هدف علوم تغذیه نیز ارائه راهکار و روش درست زندگی برای طول عمر بیشتر و با کیفیت‌تر است. در این مطلب می‌خواهیم بگوییم چطور وارد رشته علوم تغذیه رشته شوید، رمز و راز تبدیل شدن به یک متخصص تغذیه چیست و چه آینده شغلی و بازار کاری در انتظار شما است.
معرفی رشته تغذیه
اصول تغذیه افراد به عوامل مختلفی مانند سن، جنسیت، شرایط جسمی، بیماری‌ها و سلامت فرد بستگی دارد. اهمیت این رشته در این است که پیشرفت تکنولوژی، کاهش تحرک افراد، افت شرایط غذایی و نوع مشاغل، باعث شده است که انواع بیماری‌های مرتبط با تغذیه نامناسب بیشتر خود را نشان دهند. این مشکلات باعث افزایش درخواست افراد برای دریافت برنامه غذایی و تغذیه هستند. هدف از رشته تغذیه نیز بهبود شرایط سلامت، افزایش طول عمر و کیفیت زندگی افراد از طریق کنترل شرایط غذایی افراد است. این رشته از کقطع کارشناسی تا دکترا ارائه میشود و گرایش‌های مختلفی دارد.
توانایی های لازم برای رشته علوم تغذیه
اگر بخواهید در این رشته موفق باشید، تفاوتی ایجاد کنید و درآمد بالا داشته باشید، طبیعتا مانند هر رشته دیگری نیاز به برخی توانمندی‌ها در عرصه‌های مختلف مانند توانمندی‌های شخصیتی، مهارت‌های فردی، روحیات، توانایی تحصیلی و شرایط دیگری باشد که در ادامه گفته‌ایم.
توانایی درسی
طبیعتا این رشته با علوم زیستی و همچنین شیمی ارتباط زیادی دارد. بنابراین علاقه و استعداد در این دروس اهمیت بالایی دارند که قبل از هر چیز در دبیرستان و کنکور موفق شوید. قدرت تحیلی نیز برای یک کارشناس تغذیه مهم است چون شما باید بتوانید در دانشگاه و کار، از داده‌های عددی و اطلاعات حفظی خود برای تحلیل و نتیجه‌گیری استفاده کنید. در دانشگاه هم باید حتما به دروسی مانند فیزیولوژی، شیمی مواد غذایی و مباحث متابولیسم مسلط شوید. قوی بودن در زبان انگلیسی هم برای مطالعه مقالات و کتاب‌های مرجع، ضرورت دارد.
مهارت های فردی
یک متخصص یا کارشناس تغذیه که در حوزه رژیم غذایی کار می‌کند، دائم با افراد به عنوان مشتریان خود سر و کار دارد. بنابراین باید اصول ارتباط با مشتری، بازاریابی و ایجاد اعتماد و انگیزه در مراجع را بداند تا هم در کار خود موفق باشد و هم بهتر بتواند به افراد کمک کند. در مشاغل دیگر این رشته نیز حس مسئولیت‌پذیری بالا و دقت و جزئی‌نگری از ضروریات هستند.
روحیات
دانش خصوصا در حوزه زیست‌شناسی و پزشکی به سرعت در حال رشد است و هر روز داده‌ها و مقالات جدیدی در این حوزه‌ها منتشر می‌شوند. بنابراین به عنوان فردی که در تمام حوزه‌های کاری خود با سلامت افراد یا جامعه ارتباط دارد، باید پشتکار و انگیزه بالایی در کسب دانش روز داشته باشید. به غیر از این، خیلی از دروس این رشته، حالت حفظی دارند و اتفاقا تسلط بر تمام این مطالب برای اجرای یک برنامه درست ضرورت دارد.
شرکت در کنکور تغذیه
همانطور که گفتیم تغذیه جزو رشته های تجربی است و باید برای انتخاب آن در کنکور تجربی شرکت کنید. این رشته در زیرگروه ۱ کنکور تجربی قرار دارد که ضریب دروس امتحانی آن طبق جدول زیر است:
| زیست‌شناسی | زمین‌شناسی | شیمی | ریاضی | فیزیک |
| ۴ | ۰ | ۳ | ۲ | ۲ |
البته از کنکور سال ۱۴۰۲ به بعد، زیرگروه‌ها با هم ادغام می‌شوند و ضریب دروس امتحانی برای همه رشته‌ها یکسان هستند. نکته مهم دیگر این است که اگر از داوطلبان کنکور ۱۴۰۴ به بعد هستید، باید حتما عنوان دیپلم شما با زیرگروه کنکور یکسان باشد. مثلا نمی‌توانید در رشته ریاضی درس بخوانید و در مقطع پیش‌دانشگاهی تصمیم بگیرید کنکور تجربی بدهید. پس از همین الان به فکر انتخاب رشته تجربی یا تغییر رشته باشید.
کارنامه قبولی رشته تغذیه
رشته تغذیه بدون کنکور پذیرش دارد؟
برخی از رشته‌های مانند علوم تغذیه هنوز در مقطع کارشناسی پذیرش بدون شرکت در کنکور سراسری ندارند.
رشته های بدون کنکور دانشگاه آزاد
دروس رشته تغذیه
دانشجویان مقطع کارشناسی تغذیه باید ۱۳۰ واحد درسی را طی ۴ سال و ۸ ترم بگذرانند. دسته‌بندی دروس این مقطع از رشته تغذیه و جدول اسامی دروس آن را در ادامه مشاهده می‌کنید.
- دروس عمومی: ۲۲
- دروس پایه: ۲۵
- دروس اصلی: ۳۷
- دروس اختصاصی: ۲۸
- کارآموزی: ۱۸
| دروس عمومی | مبانی نظری اسلام، اخلاق اسلامی، دروس انقلاب اسلامی، تاریخ و تمدن اسلامی، آشنایی با منابع اسلامی، ادبیات فارسی، زبان انگلیسی عمومی، تربیت بدنی، جمعیت و تنظیم خانواده |
| دروس پایه | روشهای مطالعه و یادگیری، بیوشیمی مقدماتی، فیزیولوژی، آناتومی، آمار حیاتی، مبانی روانشناسی، جامعه‌شناسی پزشکی، اپیدمیولوژی بیماری‌ها، بهداشت عمومی، میکروب‌شناسی عمومی، انگلشناسی |
| دروس اصلی | بیوشیمی متابولیسم، بهداشت و مسمومیتهای غذایی، میکروب‌شناسی مواد غذایی، اصول و روشهای نگهداری مواد غذایی، شیمی تجزیه مواد غذایی، اثر فرآیند بر ارزش غذا، تغذیه اساسی، فیزیولوژی تغذیه، زبان تخصصی، اصول تنظیم برنامههای غذایی، اصول ایمونولوژی، داروشناسی، مدیریت خدمات غذایی، کاربرد رایانه در علوم تغذیه، اکولوژی غذا و تغذیه، پاتوفیزیولوژی |
| دروس تخصصی | تغذیه در دورههای زندگی، تغذیه گروهها و شرایط ویژه، خدمات تغذیه‌ای در نظام مراقبتهای بهداشتی، اصول برنامه ریزی و مدیریت برنامههای تغذیه‌ای، ارزیابی وضع تغذیه، اصطلاحات پزشکی و بیمارستانی، اصول آموزش و مشاوره تغذیه، بیماری‌های ناشی از سوء تغذیه، رژیم درمانی، روش تحقیق در علوم بهداشتی، سمینار تغذیه، پروژه |
| کارآموزی | کارآموزی در عرصه تغذیه جامعه، کارآموزی در عرصه تغذیه بالینی، کارآموزی در عرصه صنایع غذایی |
بهترین دانشگاه های علوم تغذیه
علوم تغذیه در دانشگاه‌های سراسری، آزاد، غیر انتفاعی، پیام نور و پردیس خودگردان ارائه میشود. از بهترین دانشگاه‌هایی که در رشته علوم تغذیه پذیرش دارند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دانشگاه ایران
- دانشگاه تهران
- دانشگاه شهید بهشتی
- دانشگاه تربیت مدرس
گرایش های رشته علوم تغذیه
تغذیه در مقطع کارشناسی گرایشی ندارد اما شاخه های رشته علوم تغذیه در مقطع کارشناسی ارشد بر اساس اینکه در وزارت بهداشت درس بخوانید یا در وزارت علوم به دو دسته تغذیه و تغذیه بالینی تقسیم میشود. البته به جز این دو گرایش اصلی، فارغ‌التحصیلان کارشناسی تغذیه می‌توانند در دوره ارشد و دکترای رشته‌های زیر هم شرکت کنند:
- سیاست‌های غذا و تغذیه
- بیوشیمی بالینی
- سالمند شناسی
- نانو فناوری پزشکی
- انفورماتیک پزشکی
- سلامت در بلایا و فوریت‌ها
- سلامت و رفاه اجتماعی
- اپیدمیولوژی
- مددکاری اجتماعی
- گفتار درمانی
گرایش تغذیه در وزارت علوم
تمرکز این رشته به صورت عمومی بر روزی تغذیه و استانداردهای آن برای حفظ سلامت افراد با توجه به شرایط جسمانی آن‌ها است.
گرایش تغذیه در وزارت بهداشت
در این گرایش بر نقش تغذیه روی ایجاد، پیشگیری یا کنترل بیماری‌ها و مشکلات پزشکی بیشتر میشود. این گرایش‌ها در وزارت بهداشت شامل موراد زیر هستند:
- کارشناسی ارشد علوم تغذیه
- کارشناسی ارشد علوم تغذیه در بحران و حوادث غیر مترقبه
- کارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذیه
- کارشناسی ارشد تغذیه بالینی
- کارشناسی ارشد تغذیه ورزشی
وظایف متخصص علوم تغذیه
مسئولیت‌های فردی که در این رشته تحصیل کرده با توجه به زمینه کاری کمی متفاوت است اما به طور کلی در موارد زیر خلاصه میشود:
- بررسی سلامت عمومی و وضعیت جسمانی و روحی مراجع مانند سن، بیماری‌ها، سوابق پزشکی، داروهای در حال مصرف و تمام فاکتورهایی که در تغذیه نقش دارند.
- ارجاع مراجع به متخصص برای انجام آزمایشات یا درمان‌های ضروری (در صورت نیاز)
- شناسایی نیازها و اهداف مراجع از مراجعه
- ارائه برنامه تغذیه‌ای و سبک زندگی متناسب با شرایط فرد
- ایجاد ارتباط خوب، برخورد صحیح و روحیه بخشی به مراجع
- پیگیری روند تغییرات مراجع و اعمال تغییرات لازم در صورت لزوم
بازار کار رشته تغذیه
هرچند نمی‌توان به صورت قطعی درباره مقدار درآمد و حقوق رشته تغذیه صحبت کرد، اما فارغ‌التحصیلان این رشته حتی بعد از کارشناسی هم دردسر زیادی برای پیدا کردن شغل ندارند. اما طبیعتا هرچه میزان تحصیلات بالاتر باشد، در مراکز بزرگتری کار کنید یا به فکر تأسیس مطب شخصی خودتان باشید، درآمد شما بالاتر خواهد رفت. فارغ‌التحصیلان کارشناسی رشته تغذیه ۳ سال بعد از اتمام تحصیلات و کار در مراکز دیگر، و فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد این رشته با ۱ سا سابقه کاری، می‌توانند امتیاز لازم برای تأسیس مطب را کسب کنند و این یکی از دلایل محبوبیت رشته تغذیه بین دانش‌آموزان تجربی است.
موقعیت شغلی علوم تغذیه
برخی از موقعیت‌های شغلی یک کارشناس یا متخصص تغذیه را در ادامه گفته‌ایم:
- بیمارستان‌ها
- کارخانه‌های صنایع غذایی
- آزمایشگاه‌های کنترل کیفی
- سازمان بازرسی صنایع غذا و دارو
- کلینیک‌های کاهش وزن
- شرکت‌های تولید کننده، وارد کننده یا فروش مواد و تجهیزات دارویی و غذایی
- شرکت‌های دارویی
- باشگاه‌های ورزشی
- مدارس
- تدریس در مدرسه یا دانشگاه
توصیه می‌کنیم مطلب شغل های رشته تجربی را هم مطالعه کنید تا یک مقایسه خوب بین رشته‌های مختلف داشته باشید.
سخن پایانی
اگر دوست دارید بدانید فعل و انفعالات مواد غذایی، مواد دارویی و هر آنچه مصرف می‌کنیم در بدن چگونه است و از طرفی همیشه تمایل به اصلاح امور هستید، تغذیه می‌تواند انتخاب جذابی برایتان باشد. ضمن اینکه بازار کار و درآمد آن هم رو به رشد و توسعه است. شرایط ورود به این رشته، آینده تحصیلی و شغلی تغذیه و توانایی‌های لازم برای موفقیت به عنوان یک کارشناس علوم تغذیه که در این مطلب گفته شد را خوب مطالعه کنید تا بتوانید وارد بهترین مسری درسی و شغلی شوید.
سوالات متداول
- چگونه میتوان وارد رشته تغذیه شد؟
برای انتخاب این رشته میتوانید از طریق شرکت در کنکور تجربی یا به صورت بدون کنکور ثبت نام کنید. - آیا رشته تغذیه طرح اجباری منابع انسانی دارد؟
خیر، در این رشته طرح منابع انسانی اختیاری است و به صورت مازاد بر نیاز انجام میشود. - آیا پذیرش بدون کنکور رشته علوم تغذیه انجام میشود؟
پذیرش بدون کنکور علوم تغذیه هنوز در هیچ دانشگاهی ارائه نشده است. - رشته علوم تغذیه چه گرایشهایی دارد؟
در مقطع کارشناسی این رشته گرایشی ندارد، اما گرایش های رشته علوم تغذیه در مقطع ارشد شامل تغذیه بالینی، علوم تغذیه، تغذیه در بحران، علوم بهداشت در تغذیه و تغذیه ورزشی هستند.
