در بین زیرشاخه های تجربی و رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی، پرستاری یکی از پرطرفدارترین رشته‌ها محسوب می‌شود چون علاوه بر بازار کار خوب و درآمد مناسب امکان ادامه تحصیل و ارتقای شغلی نیز برای آن فراهم است. بسیاری از دانش‌آموزان که موفق به قبولی در رشته‌های گروه پزشکی نمی‌شوند اما به کار در سیستم درمان علاقه دارند، به سراغ رشته پرستاری می‌روند.
اما در هر حال این رشته هم از نظر واحدهای درسی و هم نوع کار تفاوت‌های اساسی با پزشکی دارد. در این مطلب به سوالاتی مانند اینکه رشته پرستاری چند واحد است و آیا قبولی در رشته پرستاری سخت است یا نه و مسائل شغلی مانند نگرانی‌های برخی از داوطلبان در خصوص بیکاری در رشته پرستاری توضیح داده‌ایم. برای آشنایی با شغل پرستاری تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
معرفی پرستاری
پرستاری رشته‌ای مستقل از شاخه‌های علوم پزشکی است که دانش آموختگان آن به عنوان عضوی از تیم سلامت در عرصه‌های مختلف مربوطه به ارائه خدمات بهداشتی، آموزشی، پژوهشی، مشاوره‌ای، پیشگیری، مدیریتی و حمایتی به مراقبت‌های درمانی و توانبخشی می‌پردازند. رشته پرستاری توسط وزارت بهداشت و درمان کشور و در دانشگاه‌های علوم پزشکی ارائه می‌شود. این رشته شامل ۳ مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا است اما در گذشته برخی از مراکز آموزشی مقطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته را هم پذیرش می‌کردند.
پرستاری به صورت عام، مراقبت کردن از بیمار یا افراد نیازمندی است که خودشان از عهده انجام کارهایشان بر نمی‌آیند. اما پرستاری به عنوان یک رشته و شغل آکادمیک و حرفه‌ای، فراتر از این‌ها است. در دنیای پیشرفته و تکنولوژیک امروز، پرستار فردی است که اصول علمی و مهارت‌های حرفه‌ای مراقبت، درمان و آموزش بیماران را آموزش دیده باشد و از انواع مهارت‌های فردی برای کار در محیط درمانی برخوردار باشد.
انتخاب رشته پرستاری
رشته پرستاری یکی از شاخه‌های علوم تجربی است بنابراین با توجه به قوانین کنکور ۱۴۰۲ به بعد، که رشته دیپلم و رشته کنکور باید مشابه باشند، انتخاب رشته یا تغییر رشته به تجربی از جمله شرایط ورود به رشته پرستاری و انتخاب آن در کنکور هستند. انتخاب رشته تجربی نیز ملزم به کسب حد نصاب معدل و نمرات و نتیجه آزمون هدایت تحصیلی است.
باید به ضرایب دروس تخصصی توجه کنید تا بتوانید برنامه‌ریزی درست و دقیقی روی مباحث مهم‌تر داشته باشید. بنابراین برای قبولی در رشته پرستاری به دروس زیست و شیمی بیشتر توجه کنید. زیرگروه‌های مختلف در تمام رشته‌ها، از سال ۱۴۰۲ به بعد با یکدیگر ادغام شده‌اند و این یعنی ضریب دروس برای تمام رشته‌های دانشگاهی یکسان خواهند بود. ضریب دروس تخصصی تجربی به شرح زیر است:
- زیست شناسی: ضریب ۱۲
- شیمی: ضریب ۹
- فیزیک: ضریب ۷
- ریاضی: ضریب ۷
- زمین شناسی: ضریب ۱
شرایط رشته پرستاری
داوطلبان رشته پرستاری بدون کنکور باید حداکثر ۲۵ سال تمام را داشته باشند. برای آقایان با توجه به ۲ سال خدمت سربازی، تا ۲۷ سال مجاز به انتخاب رشته پرستاری هستند. به جز شرایط قانونی، هر فرد برای انتخاب رشته و شغل آینده خود باید به توانمندی‌ها و مهارت‌های لازم برای موفقیت در آن هم توجه کند که در ادامه بیشتر درباره آن‌ها توضیح داده‌ایم.
توانایی های لازم برای پرستاری
همانطور که می‌دانید علاقه و حتی استعداد درسی و نمرات خوب، عوامل لازم برای انتخاب یک حرفه شغلی هستند اما برای موفقیت و رضایت شغلی هرگز کافی نخواهند بود. خصوصا در مورد مشاغلی مانند پرستاری که نیازهای خاص روحی و جسمی دارند. باورهای معنوی، شخصیت برون‌گرایی و راهبردهای مقابله‌ای نقش مهمی در افزایش رضایت شغلی و کاهش استرس عملکرد یک پرستار دارند. زیرا پرستار در بیمارستان با افراد مختلف شامل بیماران، پشکان، بهیاران، سایر پرستاران و خانواده بیماران آن هم در شرایط متفاوت و تحت استرس و نگرانی بیشترین تعامل را دارد. بنابراین توصیه ما به شما این است که اگر علاقه و استعداد اولیه برای انتخاب رشته پرستاری را در خود می‌بینید، به داشتن یا تقویت کردن مهارت‌هایی که در لیست زیر گفته‌ایم، توجه داشته باشید:
- سلامت جسمی
- سلامت روحی و روانی
- نظم و دقت بالا در انجام وظایف
- مسئولیت پذیری
- حس دلسوزی و شفقت
- قدرت تحمل و وفق پیدا کردن با شرایط مختلف کاری
- توانایی ارتباط برقرار کردن با آدم‌ها و برقراری ارتباط اجتماعی موثر
- صبوری
- توانایی مدیریت موقعیت و افراد
- توانایی حل مسئله
- داشتن تعهد و وجدان کاری قوی
- جزئی نگر بودن
- توانایی تصمیم فوری در شرایط سخت و پیچیده
- داشتن پشتکار فراوان
- توانایی انجام کارهای تکراری
- قدرت همدلی و درک
- شنونده خوبی بودن
- حافظه و توان ذهنی بالا
- توانایی انجام کارهای تیمی
درصدهای لازم برای پرستاری
از آن‌جایی که رتبه نهایی قبولی داوطلبان بر اساس سهمیه منطقه متفاوت است و با توجه به کارنامه آخرین قبولی پرستاری در سهمیه‌های مختلف، تا رتبه ۱۰ هزار نیز امکان قبولی در دانشگاه‌های دولتی وجود دارد. در نظر داشته باشید که قبولی بالاترین رتبه طبیعتا در دانشگاه‌هایی با رتبه پایین‌تر یا کم‌متقاضی‌تر است. نمی‌توان درصد خاصی را برای هر درس اعلام کرد اما بر ساسا قبولی‌های سال‌های قبل، حداقل تراز کل ۶۰۰۰ برای قبولی لازم است. در جدول زیر می‌توانید آخرین رتبه قبولی پرستاری دانشگاه دولتی را در مناطق مختلف مشاهده کنید.
| رتبه کشوری | رتبه در سهمیه | سهمیه منطقه | شهر | دانشگاه | دوره |
| ۱۸۸۸۴ | ۵۳۱۱ | یک | اصفهان | دانشگاه تهران | نیمسال اول |
| ۲۳۸۴۵ | ۱۰۲۱۶ | دو | خرم‌آباد | دانشگاه تهران | روزانه – نیمسال دوم |
| ۲۶۶۴۱ | ۸۰۵۳ | سه | عجب‌شیر | دانشگاه تهران | شبانه – نیمسال دوم |
شرایط پرستاری بدون کنکور
رشته پرستاری محبوبیت بالایی دارد و نیاز به آن در کشور بالا است بنابراین برای تامین نیروی انسانی، در برخی از دانشگاه‌های پردیس، آزاد و پیام نور و همچنین در مناطق محروم رشته پرستاری بدون کنکور هم پذیرش دارد. البته نه به این معنی که در کنکور شرکت نکنید. مانند سایر رشته‌های پیراپزشکی، باید در کنکور سراسری شرکت کرده باشید و بعد به صورت اینترنتی اقدام به ثبت نام در پرستاری بدون کنکور کنید. دو مورد از مدارک لازم برای رشته پرستاری بدون کنکور شامل موارد زیر هستند:
- ارائه آخرین مدرک تحصیلی
- گواهی بومی بودن
درباره پذیرش بدون کنکور کارشناسی ارشد نیز، تنها از طریق کسب حد نصاب معدل و رتبه برتر و سایر شرایط استعدادهای درخشان امکان دارد. همچنین لازم است توجه کنید که برخی از دانشگاهها، در مقطع کاردانی پذیرش بدون کنکور دارند و بعد از آن باید در آزمون کاردانی به کارشناسی پرستاری شرکت کرده و کارشناسی ناپیوسته دریافت کنید. این مسئله سال به سال قوانین مختلفی دارد که باید از طریق سایت سازمان سنجش و دفترچه آزمون‌ها از آن مطلع شوید.
کارشناسی رشته پرستاری
دانشجویان پرستاری کار بالینی را از ترم دوم شروع و تا پایان ترم ششم همزمان با دروس نظری ادامه می‌دهند. ترم‌های هفتم و هشتم به برنامه آموزشی عملی اختصاص داده شده‌اند. در حال حاضر برنامه‌های آموزشی پرستاری در سراسر ایران یکسان بوده و زیر نظر شورای عالی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین می‌شود. دانشجویان پرستاری دروس نظری، دوره‌های آموزشی و کارآموزی را در بخش‌های مختلف بیمارستان‌های آموزشی و بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه می‌گذرانند. یادگیری دانشجویان در بخش‌های بالینی زیر نظر مستقیم و راهنمایی مربیان پرستاری انجام می‌شود، اما در سال آخر فعالیت‌های دانشجویی بیشتر زیر نظر پرسنل پرستاری و نظارت متناوب مربیان پرستاری انجام می‌گیرد.
از سه سال اول دوره کارشناسی، دانشجویان فرصت پیوستن به مراکز بهداشتی و درمانی، بخش‌های جامع مراقبت‌های ویژه و بخش‌های تخصصی را دارند. دانشجویان پرستاری در دوران کارآموزی با بیماران در بخش‌های مختلف بالینی، به ویژه بخش‌های مراقبت‌های ویژه تعامل دارند و تجربیات زیادی کسب می‌کنند. پرستاران برای کار در ایران باید دارای مدرک کارشناسی از دانشگاه‌های معتبر مورد تایید وزارت بهداشت باشند.
رشته پرستاری چند سال است
دانشجویان برای دریافت مدرک کارشناسی پیوسته رشته پرستاری باید ۱۳۰ واحد درسی تئوری، عملی و کاراموزی را بگذرانند که معمولا ۸ ترم (۴ سال) طول می‌کشد. دروس رشته پرستاری در چند دسته قرار دارند و شامل موارد زیر هستند:
- دروس عمومی: ۲۰ واحد
- دروس پایه: ۱۶ واحد
- دروس اصلی: ۱۲ واحد
- دروس اختصاصی: ۴۶ واحد
- کارآموزی: ۱۲ واحد
- کارآموزی در عرصه: ۲۴ واحد
طرح اجباری پرستاری
پرستاری مانند سایر رشته‌های پیراپزشکی و پزشکی، طرح تعهد خدمت اجباری دارد یعنی دانشجویان باید ۳ ماه بعد از فارغالتحصیلی، برای تعیین محل طرح، در سامانه رشد وزارت بهداشت ثبت نام کنند. این طرح برای همه مقاطع به جز کاردانی ۲۴ ماه و برای کاردانی پرستاری ۱۲ ماه است. محل طرح خدمت پرستاری بستگی به مناطق مورد نیاز وزارت بهداشت دارد. دانشجویان در دوران طرح حقوق دریافت می‌کنند که میزان آن بر اساس مدرک تحصیلی، محل خدمت و ضریب منطقه محروم متفاوت است.
در مناطق محروم‌تر مدت زمان طرح کاهش پیدا می‌کند. در برخی شرایط هم دانشجویان معاف از طرح هستند. همچنین دانشجویان در این دوره از امکانات رفاهی (مرخصی استحقاقی، پاداش، کمک‌های نقدی، بیمه و سایر مزایا) مطابق با آیین‌نامه اداری و استخدامی و پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی بهره‌مند میشوند. یعنی این مدت زمان جزو سابقه کاری آن‌ها محسوب می‌شود.
شرایط معافیت از طرح پرستاری
فارغ‌التحصیلان رشته پرستاری در صورت داشتن یک یا چند شرط زیر از طرح پرستاری در مناطق محروم معاف میشوند:
- همسران و فرزندان شهدا، آزادگان و مفقودین جنگ تحمیلی
- برادر و خواهر شهید
- آزادگان و همسران و فرزندان آزادگان
- فرزند جانباز ۵۰ درصد وبالاتر
- همسر جانباز ۷۰ درصد و بالاتر
- جانبازان بالای ۲۵ درصد
- بانوانی كه حضانت فرزند خود را به عهده دارند
- تک فرزند خانواده
- فارغ التحصیلان مرد رشته پرستاری که حداقل ۲۱ ماه از خدمت نظام وظیفه را پس از فراغت از تحصیل در حرفه علوم پزشکی انجام داده باشند
- مشمولان سربازی بیمار با تایید شورای عالی پزشكی
- مشمولان شاغل در پزشكی قانونی به شرط ۲۴ ماه خدمت در پزشکی قانونی
- مشمولانی که به سن بالای ۴۵ سال رسیده‌اند
- بانوانی که همسر آن ها مرحوم شده است.
- رزمندگانی که ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه دارند.
- برندگان مدال طلای کشوری از المپیاد های دانش‌آموزای
- ۱۰ نفر اول کنکور تجربی
ادامه تحصیل در رشته پرستاری
در گروه پرستاری در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای پرستاری ۱۲ گرایش مختلف وجود دارد که برخی از آن‌ها (مدیریت پرستاری، پرستاری اورژانس، پرستاری مراقبت‌های ویژه، پرستاری مراقبت‌های ویژه نوزادان) نیازمند ارائه گواهی ۲ سال سابقه کار می‌باشند. گرایش‌های رشته پرستاری شامل موارد زیر هستند:
- روان پرستاری
- پرستاری داخلی جراحی
- پرستاری سلامت جامعه
- پرستاری مراقبت‌های ویژه کودکان
- پرستاری کودکان
- پرستاری نظامی
- پرستاری سالمندی
- پرستاری توانبخشی
- پرستاری اورژانس
- پرستاری مراقبت‌های ویژه
- پرستاری مراقبت‌های ویژه نوزادان
معرفی شغل پرستاری
پرستاران بیشترین نیروی کار را در بیمارستان‌های و کلینیک‌های درمانی تشکیل می‌دهند چون طیف وسیعی از وظایف را بر عهده دارند که البته بر اساس تجربه و مدرک تحصیلی، این مشاغل از نظر مدیریتی، عملکردی و وظایف متفاوت هستند. به طور کلی شغل پرستاری بر مراقبت‌های بهداشتی از افراد و جوامع متمرکز است. پرستاران همچنین نقش‌های حیاتی آموزش و ارزیابی موقعیت‌ها را بر عهده دارند و ممکن است با رویکردشان به مراقبت از بیمار، آموزش و دامنه عمل از سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی متمایز شوند. پرستاران باید بر نسخه‌نویسی و نسخه‌خوانی تسلط نسبی داشته باشند.
بسیاری از پرستاران مراقبت‌هایی را در محدوده دستور پزشکان ارائه می‌کنند و این نقش سنتی، تصویر عمومی پرستاران را به عنوان ارائه‌دهندگان مراقبت شکل داده است. پرستاران با همکاری مشترک با پزشکان، درمانگران، بیمار، خانواده بیمار و سایر اعضای تیم که بر درمان بیماری برای بهبود کیفیت زندگی تمرکز دارد، یک برنامه مراقبتی را برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند. پرستاران، مشکلات سلامتی را تشخیص داده و داروهای صحیح و سایر درمان‌ها را، بسته به مقررات دولتی خاص، تجویز می‌کنند. همچنین پرستاران ممکن است به هماهنگ کردن مراقبت از بیمار که توسط سایر اعضای یک تیم مراقبت بهداشتی چند رشته‌ای مانند درمانگران، پزشکان و متخصصان تغذیه انجام می‌شود، کمک کنند.
محل کار در ارتقای درجه شغلی یک پرستار تاثیرگذار است. طبیعتا بیمارستان‌های بزرگتر به پرستاران بیشتری احتیاج دارند و برای هر گروه پرستار در بخش‌های مختلف به درجات متفاوتی از پرستاران نیاز است. پیش از این در مطلبی تحت عنوان بازار کار رشته تجربی به سایر مشاغل در شاخه تجربی هم پرداخته‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی و مقایسه آن‌ها با یکدیگر، آن را نیز مطالعه کنید.
درآمد پرستاری
در حال حاضر ۱۶ هزار و ۵۰۰ پرستار در مراکز درمانی تأمین اجتماعی سراسر کشور مشغول خدمت‌رسانی به بیماران هستند اما بازار کار رشته پرستاری به دلیل نیاز زیاد به نیروی انسانی در کشور، رونق دارد و میتوان گفت تقریبا با بیکاری در رشته پرستاری مواجه نیستیم. در سال‌های گذشته حقوق پرستاران افزایش پیدا کرده و شرایطی برای رسیدگی بهتر به آن‌ها از نظر تعداد و زمان شیفت‌های کاری و تخصیص مبلغی به عنوان سختی کار انجام شده‌اند.
حقوق پایه پرستاری برای یک فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی رشته پرستاری بدون سابقه کار، در سال ۱۴۰۰ بین ۸ تا ۱۰ میلیون تومان بوده که البته این مقدار ممکن است در شهرهای مختلف و همچنین مراکز درمانی متفاوت مثلا بیمارستان‌های دولتی و خصوصی، فرق داشته باشد. اضافه کاری بر اساس حق شیفت محاسبه می‌شود و بر همین اساس حقوق رشته پرستاری نیز قابل افزایش است. بسیاری از پرستاران ممکن است به کار خصوصی مانند پرستاری از کودکان، سالمندان، بیماران با شرایط خاص اقدام کنند یا در مراکز ویژه به درمان و مشاوره مشکلات به خصوصی مانند درمان زخم‌های دیابتی بپردازند.
درجات پرستاری
پرستاری بر اساس تحصیلات، تجربه و مدرک افراد دارای ۷ درجه است که بالاترین آن پرستاران مترون هستند. پرستار مترون سرپرستار کل پرستاران و ماماهای بیمارستان است. برای مترون‌ها اتاقی جداگانه در بیمارستان اختصاص داده می‌شود و لباس فرم آن‌ها معمولا سرمه‌ای است. سایر درجات پرستاری به شرح زیر هستند:
- سوپروایزر: هر شیفت یک سوپروایزر دارد که نظارت و کنترل بخش‌ها را بر عهده دارند و لباس این پرستاران نیز سرمه‌ای است.
- هدنرس: هدنرس یا سرپرستار در هر بخش وجود دارد که به اعمال پرسنل هر بخش نظارت دارند.
- استف: استف معاون هدنرس است و در نبود او مسئولیت بخش را به عهده دارد.
- پرستار روتیشن: وظایف این گروه دریافت اطلاعات بیمار و تحویل به پزشک، کمک به بیمار، فراهم کردن غذا و داروی بیمار و لباس فرم آن‌ها سفید است.
بعضی از درجات نیز خود به چند درچه تقسیم میشوند مثلا سوپروایزر شامل سوپروایزر آموزشی، سوپروایزر بالینی، سوپروایزر کنترل عفونت و ریاست پرستاری است که حقوق و درآمد پرستاری بر اساس آن نیز متفاوت است.
سخن پایانی
رشته پرستاری یکی از رشته‌های پیراپزشکی است که طرفداران زیادی دارد و از طرفی به دلیل کمبود نیروی انسانی این رشته از فضای کاری و درآمد مناسبی برخوردار است. پرستاری هنر و علم مراقبت از بیمار در کنار یکدیگر است. بنابراین برای موفقیت و لذت بردن از این شغل، باید دغدغه کمک به دیگران را در خود داشته و تقویت کنید در غیر این صورت شاید دوره‌های کار عملی، کارآموزی، طرح نیروی انسانی و شیفت‌های کاری و مسئولیت‌های این رشته شما را آزار بدهند. با پیشرفت علم و تکنولوژی، پرستاری صرفا آن کار مراقبت عمومی و سنتی از بیماران نیست. پرستاران باید با انواع تجهیزات بیمارستانی و مراقبتی آشنا باشند.
امکان ارتقا و رشد در این رشته با ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر و کسب تجربه فراهم است که در نتیجه منجر به افزایش سطح درآمد نیز خواهد شد. اگر با تمام معایب و مزایای رشته پرستاری به خواندن آن علاقه‌مند هستید، باید رشته تجربی را در دبیرستان دنبال کنید.
سوالات متداول
- آیا رشته پرستاری بدون کنکور هم پذیرش دارد؟
بله در برخی از دانشگاهها مانند پردیسهای خودگردان، دانشگاه آزاد و پیام نور پذیرش بدون کنکور پرستاری وجود دارد البته باید در کنکور سراسری شرکت کرده باشید اما برای پذیرش فقط سوابق تحصیلی و یک سری شرایط مانند سن داوطلبان در نظر گرفته میشوند. - بازار کار رشته پرستاری خوب است؟
با توجه به اینکه کمبود نیروی انسانی در زمینه مشاغل درمانی وجود دارد، رشته پرتاری از بازار کار و درآمد مناسبی برخوردار است و امکان پیشرف و ارتقا شغلی نیز دارد. - پرستاری چند ترم است؟
دانشجویان برای دریافت مدرک کارشناسی پیوسته رشته پرستاری باید ۱۳۰ واحد درسی تئوری، عملی و کاراموزی را بگذرانند که معمولا ۸ ترم (۴ سال) طول می‌کشد. - آیا رشته پرستاری دارای طرح اجباری نیروی انسانی است؟
بله دانشجویان ۳ ماه پس از فارغالتحصیلی میتوانند برای ثبت نام طرح پرستاری که برای کارشناسی، ارشد و دکترای پرستاری مدت ۲۴ ماه است اقدام کنند. طرح اجباری پرستاری برای کاردانی ۱۲ ماه است. - با چه رتبه ای میتوان پرستاری قبول شد؟
رتبه قبولی بستگی به سهمیه داوطلب و انتخاب دانشگاه و شهر دارد. اما میتوان بر اساس قبولی سال ۱۴۰۲ تخمین زد که تراز ۶۰۰۰ قبولی در رشته پرستاری را تضمین می‌کند. آخرین رتبه قبولی پرستاری در دانشگاه دولتی نیز ۱۰۰۰۰ بوده است. - آیا قبولی در رشته پرستاری سخت است؟
با توجه به رتبه و تراز مورد نیاز برای قبولی در سال گذشته، تا رتبه ده هزار (در منطقه۲)، ۵۰۰۰ در منطقه ۱ و ۸۰۰۰ در منطقه ۳، میتوان به قبولی رشته پرستاری در دانشگاه‌های دولتی امیدوار بود. کسب این رتبه‌ها برای دانش‌آموزی که حتی یک سال به خوبی مطالعه کرده باشد آنچنان سخت نیست. هرچند پاسخ به این سوال بسیار نسبی است و به وضعیت درسی داوطلب بستگی دارد.
