آیا شما هم در طول روز بارها و بارها با فرزندتان در مورد موضوعات و مسائل مختلف وارد بحث و مجادله می‌شوید؟ بر اساس داده‌های میدانی، ما روزانه 6 بار با فرزندمان وارد فرآیند مذاکره می‌شویم. متأسفانه، اکثر والدین از خوب پیش نرفتن مذاکره با کودک گلایه دارند و به دنبال راهی برای بهبود آن هستند. اگر شما هم از چالش های مذاکره با کودکان خسته شده‌اید و به یادگیری اینکه چطور با کودکان مذاکره کنیم؟ علاقه‌مند هستید، حتما این مقاله را مطالعه کنید.
فواید مذاکره با کودکان
مذاکره کارآمد با کودکان و نوجوانان به آنها می‌آموزد:
- از رفتارهای ناسازگارانه‌ای مانند بهانه گیری کودک اجتناب و نیازها و اولویت‌های‌شان را به شیوه‌ای معقول بیان کنند،
- با مفاهیم توافق، مصالحه و سازش آشنا شوند،
- جنبه‌های مختلف یک مسئله را درک کنند،
- درباره خواستهها و نیازهای‌شان تامل کنند. تامل درباره خواستهها نیز آموزش صبر به کودکان را آسان‌تر می‌کند.
- و از همه مهمتر، تصمیمات مناسبی بگیرند.
علاوه بر این، مذاکره به معنای برقراری ارتباط خوب، همکاری با یکدیگر و یافتن راهحلهایی برای تضمین منافع هر دو طرف است و علاوه بر بهبود رابطه والد-فرزندی، به شما در زمینه استعدادیابی کودکان و نوجوانان کمک می‌کند.
آمادگی برای مذاکره موفقیت آمیز با کودک
گاهی‌اوقات کودک درخواستهای غیرمنتظره‌ای از شما دارد که نیاز به بررسی بیشتری دارند. به‌عنوان مثال، هنگام درخواست او برای رفتن به سینما با دوستانش، احتمالا شما باید ابتدا کمی فکر کنید و سپس وارد مذاکره شوید. در این شرایط بهتر است به فرزندتان بگویید: «من کمی در مورد آن فکر می‌کنم و سپس با هم صحبت خواهیم کرد». این کار به شما 2 کمک بزرگ خواهد کرد:
- بررسی همه جانبه قضیه و تفکر در مورد بهترین راه حل
- کاهش احتمال ارائه پیشنهادات غیرقابل اجرا و بروز پیامدهای بدقولی والدین
- افزایش اعتماد فرزندتان به شما به‌دلیل کاهش احتمال قضاوت و تصمیم‌گیری اشتباه
چالش‌های مذاکره با کودکان
مذاکره کردن با کودک چالش‌هایی دارد که آن را از مذاکرات بزرگسالان متمایز می‌کند. 3 مورد از مهمترین آنها را در ادامه بیان می‌کنیم.
برانگیختن احساسات والدین
کودکان برای دستیابی به خواسته‌هایشان از تکنیکهایی مانند توسل به گریه کودک و برانگیختن احساس گناه در والدین یا تحریک یکی از آنها برای راضی کردن دیگری استفاده می‌کنند. والدین هم چون می‌دانند که اتفاق بد و دردناکی مانند اخراج در انتظارشان نیست، پس احتمالا افراطی‌تر از صحبت‌های کاری واکنش نشان خواهند داد.
تکرار پذیری مذاکرات
شاید بارها و بارها مجبور باشید در مورد موضوعاتی مانند زمان خواب، قوانین استفاده از موبابل برای کودکان و زمان صرف غذا، مکالمات تکراری و کلافه‌کننده‌ای با فرزندتان داشته باشید. اما در محل کار، مذاکرات محدودتر است و از یک موقعیت به موقعیت دیگر تغییر می‌کند.
فقدان آمادگی
درخواستهای کودکان معمولا غیرمنتظره و در مورد مسائل روزمره هستند. به همین دلیل، والدین از لحاظ روانی آمادگی پاسخ‌گویی به آنها را ندارند. اما در موقعیت‌های دیگر شرایط مذاکره را از قبل پیشبینی می‌کنیم و دقت و آمادگی لازم برای مواجهه با آن را داریم.
بیشتر بخوانید: بازی های حسی برای کودکان
روش های موثر مذاکره با کودک برای والدین
مذاکره با کودکان (وکلای کوچک و زبردست)، به تقویت مهارت های گفتوگو برای قانع‌کردن آنها در زمان مواجهه با چالش‌هایی مانند ترس کودک از سوزن و آمپول زدن نیاز دارد. در این قسمت به معرفی مهمترین مهارت های مذاکره با کودک برای والدین می‌پردازیم:
برقراری تعادل بین گفت و شنود
برای تبدیل شدن به یک مذاکره کننده ماهر، بیش از همه‌چیز باید بین گفتن و شنیدن تعادل برقرار کنید. به خاطر داشته باشید: «هدف از مذاکره، اجتناب از تعارض است و نه دامن زدن به آن.» پس به نکات زیر توجه کنید:
اول گوش کنید
کودک باید پیگیری شما را ببیند، وگرنه احساس بی‌توجهی و مغفول‌ماندن خواهد کرد! پس بهصورت کامل صحبت‌هایش را گوش کنید و میان کلامش نپرید. علاوه بر این، با گوش‌دادن کامل به صحبت‌های او به‌نوعی در حال آموزش مهارت گوش دادن به فرزندتان نیز هستید.
مهربان و در عین حال، جدی باشید
شما باید به فرزندتان نشان دهید که با وجود دوست‌داشتن او، ولی کاملا جدی هستید؛ پس از لحنی گرم، صمیمی و قاطع استفاده کنید. البته تا حد امکان جملات دستوری به کار نبرید و هرگز دست به تنبیه کودک نزنید، زیرا کودکان وقتی احساس اجبار می‌کنند، دچار ویژگی‌های شخصیتی کودک لجباز می‌شوند.
موانع بدفهمی و سوءتفاهم را از میان بردارید
برداشتتان از صحبت‌های کودک را با او در میان بگذارید تا دچار بدفهمی نشوید. به‌عنوان مثال بگویید:
- «می‌خوای فردا بری خونه دوستت و با هم امتحان هفته آینده رو مطالعه کنید، بعدش هم مستقیم میای خونه درسته؟»
از کودک نظرخواهی کنید
یکی از مهمترین اصول در مذاکره و آموزش قانون به کودکان، نظر خواهی از آن‌هاست؛ پس دیدگاه خود را مطرح و از کودک نظرخواهی کنید. به‌عنوان مثال بگویید: «من دوست دارم تو با دوستات خوش بگذرونی ولی همونقدر هم امنیتت برام مهمه. پس بیشتر درباره برنامه دوچرخه‌سواری بهم بگو. من از کجا مطمئن باشم تو جات امنه؟ پیشنهادی داری که من خیالم راحت باشه؟» احترام به نظرات فرزند همچنین از بروز حاضرجوابی کودکان جلوگیری می‌کند.
یافتن راهی برای حل مسئله
فرض کنید فرزندتان علاقه زیادی به بستنی دارد و از خوردن وعده‌های غذایی خودداری می‌کند؛ چه‌کاری انجام خواهید داد؟ می‌توانید بهصورت دستوری از او بخواهید تا وعده‌های غذایی‌اش را بهصورت کامل مصرف کند و حتی بگویید که دیگر خبری از بستنی نیست، ولی آیا جواب می‌دهد؟ بر اساس تحقیقات، اجبار کودک به خوردن غذا، احتمال بروز بی‌اشتهایی عصبی در نوجوانی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، مشکل نیز حل نخواهد شد و تنها به افزایش لجبازی و تکانشگری کودکان منجر خواهد شد. پس چه‌کاری باید انجام داد؟ چطور با کودکان مذاکره کنیم که نتیجه موثرتری برای آنها داشته باشد؟
شاید حل این مشکل ساده‌تر از این حرف‌ها باشد اما شما از حلش غفلت کرده باشید! به‌عنوان مثال، می‌توان از جایگزین‌های بستنی برای کودکان کمک گرفت، یا از خود بستنی برای تقویت مصرف وعده‌های غذایی روزانه استفاده کرد. مثلا به کودک بگویید: «هر روزی که وعده‌های غذاییتو بهصورت کامل مصرف کنی، در ازاش بستنی می‌گیری.» احتمالا بعد از مدتی، کودک به زمان‌بندی وعده‌های غذایی عادت خواهد کرد و دیگر نیازی به بستنی نباشد. اگر در مورد شیوه تقویت رفتار به راهنمایی نیاز دارید، مقاله روش صحیح جایزه دادن به کودکان را مطالعه کنید.
طرح سوالات باز-پاسخ
اگر به‌دنبال رسیدن به توافقی موفقیت‌آمیز با فرزندتان هستید پس بگذارید او اول شروع کند. «مذاکره‌کنندگان چیره‌دست اول گوش می‌کنند و سپس پیشنهاد می‌دهند.» در هنگام مذاکره با کودکان و شنیدن درخواستهای نامعقول آنها، بهتر است ابتدا با سوالاتی مانند«چرا؟» و «چگونه؟» یا عباراتی مانند «توضیح بده» شروع کنید. با این کار، همیشه اختیار عمل و تعیین مسیر گفتوگو در دستان شما خواهد بود.
وقفه انداختن یا سکوت
یکی دیگر از تکنیک‌های موثر در آموزش نحوه مذاکره با کودکان، به‌خصوص برای کودکان خجالتی، سکوت کردن است (البته این سکوت به معنای قهر والدین با کودکان نیست!). احتمالا برای شما هم بارها پیش آمده است که وقتی کاری به کار فرزندتان ندارید او بیشتر برای کمک گرفتن و حل مشکلاتش به سراغ شما خواهد آمد. علاوه بر این، گاهی اوقات بچه‌ها راه‌حل‌های موثری پیشنهاد خواهند داد، فقط باید زمان کافی برای فکرکردن داشته باشند.
به این هم فکر کنید که با این راهکار در حال تقویت مهارت حل‌مسئله فرزندتان هستید. توان حل مسئله یکی از مهمترین مسائل در آموزش مهارت های زندگی به کودکان هم محسوب می‌شود.
ارائه پیشنهادات برد-برد
هنگام ارائه پیشنهادات باید منفعت کودک را نیز در نظر بگیرید. پیشنهاد‌هایی که از ترکیب «من…/ما…» پیروی می‌کنند، احساس خوبی به کودکان منتقل می‌کنند و نقش والدین در موفقیت فرزندان را افزایش می‌دهند. به‌عنوان مثال بگویید:
«من می خوام زمان معینی برای بازی، انجام تکالیف، تماشای تلویزیون و چیزهای دیگه تعیین کنم. این‌جوری دیگه ما استرس دیرشدن تکالیف رو نداریم.»
بیشتر بخوانید: با کودکان خجالتی چگونه برخورد کنیم؟
پرهیز از مذاکره بیش از حد
اصول مذاکره با کودک تا جایی معنادار است که قانونی تعیین نشده باشد. در صورت تعیین و تصویب قوانین خانگی، تبعیت از آنها وظیفه تمامی اعضای خانواده است. چانه‌زنی کودکان در مورد قوانین به معنای تلاش برای نقض محدودیت‌ها است: محدودیت‌هایی که ضروری هستند و برای آرامش و رفاه کودک ایجاد شده‌اند. فرض کنید او از شما توقع دارد که به‌جای 10 شب، تا ساعت 11 بیدار بماند و فیلم موردعلاقه‌اش را تماشا کند، اما برنامه روزانه او این اجازه را نمی‌دهد. آیا مذاکره بر سر این موضوع مفید خواهد بود؟
اگر یکبار اجازه نقض محدودیت‌ها را به فرزندتان بدهید، او دوباره و دوباره برای نقض آنها به شما فشار خواهد آورد. به خاطر داشته باشید که یکی از نیازهای اساسی فرزندتان یادگیری محدودیت‌های واقع‌بینانه است. محدودیت‌هایی که باعث موفقیت فردی و اجتماعی او می‌شوند و برای هر دوی شما ارزشمند هستند.
پیشنهاد مطالعه: راهنمای جامع غلبه بر احساس گناه در والدین
نکته آخر: اقتدارتان را هنگام مذاکره حفظ کنید
همزمان با بزرگ‌شدن فرزندان، حفظ اقتدار و تقویت رابطه والد-فرزندی نیز اهمیت دارد. برای مثال، شما باید از زمان رفت‌وآمد کودک اطلاع داشته باشید و در صورت تغییر در زمان‌بندی، او باید به شما خبر دهد. حفظ اقتدار، در زمینه مدیریت اختلاف فکری والدین با فرزندان و حمایت از امنیت و بهزیستی آنها بسیار تأثیرگذار است.
احتمالا نوجوانان به‌مرور اقتدار شما را به چالش خواهند کشید. مثلا ممکن است بگویند: «من اون کارو انجام میدم و کسی نمیتونه جلومو بگیره!» نحوه پاسخ شما به این چالش‌ها باید متناسب با سن کودک باشد تا هم اقتدارتان حفظ شود و هم به روند صمیمی شدن با فرزند نوجوان خلل نرسد. به‌عنوان مثال، برای فرزند 11 ساله‌تان احتمالا این جمله مناسب باشد: «من به‌عنوان پدرت مسئول امنیت و آسایش توام و باید یه راه مطمئن واسه قبول درخواستت پیدا کنم.» اما برای نوجوان 15 ساله، این ترکیب جملهبندی مناسبتر است: «اولویت من رسیدن تو به خواسته‌هاته، اما درک کن که من مسئول امنیت و آسایش تو هم هستم.»
پیشنهاد مطالعه: این روش را جایگزین تنبیه نوجوان کنید
سخن پایانی
مذاکره با کودکان به بهبود رابطه والد-فرزندی کمک می‌کند، پس باید مهارت‌های نحوه مذاکره با کودکان را در خودتان پرورش دهید. در مسیر رسیدن به توافق با کودک، چالش های به‌خصوصی مانند تکرارپذیری، فقدان آمادگی و تحریک هیجانات شما توسط او وجود دارد. برای جلوگیری از این مشکلات، ابتدا برای مذاکره آماده شوید و سپس از مهارت‌هایی مانند تعادل بین گفتوشنود، تلاش برای یافتن راه‌حل و طرح سوالات باز-پاسخ استفاده کنید. نکته آخر و البته مهمترین نکته اینکه همزمان با بزرگ شدن کودک، شما نیز باید انعطاف‌پذیری کلامی و عملی بیشتری از خودتان نشان دهید.
سوالات متداول
- چگونه با کودکان مذاکره کنیم؟
تکنیکهایی مانند استفاده از سوالات باز-پاسخ، تعادل بین گفتوشنود، ارائه پیشنهادات برد-برد، وقفه انداختن یا سکوت و پرهیز از چانهزنیهای افراطی در این زمینه مفید هستند. - چالش های مذاکره با کودکان چیست؟
دائمیبودن آنها، تحریک هیجانات والدین توسط کودکان و غیرمنتظره بودن این مذاکرات باعث ایجاد مشکلاتی برای شما خواهد شد. - فواید مذاکره با کودکان چیست؟
تفکر در مورد نیازها، بیان خواستهها بهصورت معقول، درک جوانب مختلف مسئله، یادگیری اصول مصالحه و افزایش مهارت حل مسئله از مهمترین فواید مذاکره با کودکان هستند.
