ریاضی فقط جمعوتفریق و ضرب‌وتقسیم نیست، بلکه اهمیت آن به کاربردش در دنیای واقعی است. احتمالا شما هم بارها با افرادی رو به رو شده‌اید که بدون داشتن تحصیلات دانشگاهی از مهارتهای محاسباتی فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده‌اند. این افراد معمولا به دلیل شغل و شرایط‌شان، ریاضی را بهصورت عملی و عمیق درک کرده‌اند. اگر شما هم به دنبال راهی برای تقویت مهارتهای انتزاعی فرزندان هستید، باید از روش‌های عملی و خصوصا بازی ریاضی جذاب برای کودکان استفاده کنید. تدریس ریاضی همراه با بازی، باعث جذابیت هر دوی آن‌ها برای کودک می‌شود. ما نیز در این مقاله به معرفی فعالیتهای سرگرم‌کننده برای تقویت ریاضی کودکان می‌پردازیم.
اهمیت بازی ریاضی برای کودکان
اهمیت آموزش مفاهیم ریاضی با بازی کودکان از مناظر و زوایای مختلفی قابل بررسی است. البته امروزه اهمیت بازی فکری کاملا واضح و شفاف است و در این قسمت تنها به برجسته‌ترین نکات اشاره می‌کنیم.
مهم‌ترین نکته درباره تأثیر آموزش عملی به کودکان توسط ویگوتسکی، روان‌شناس فرهنگی-اجتماعی، بیان شد. مشاهدات او حاکی از این نکته بود: «مهارتهای بچه‌ها بیش از اینکه تحت‌تاثیر سن و استعدادشان باشد، ناشی از یادگیری‌های عملی و واقعی‌شان است.» به‌عنوان مثال، بچه‌ای که از سنین ابتدایی در بازار و با چرتکه کار می‌کرد، خیلی زودتر از دوران نوجوانی به مهارتهای ریاضی نوجوانان می‌رسید. تقریبا همزمان با ویگوتسکی، نظریه دیگری نیز توسط پیاژه در حال پرورش بود.
پیاژه، روان‌شناس رشد، بر مهارت‌ها و بازی های حسی برای کودکان تأکید بسیار زیادی داشت. به اعتقاد او بچه‌ها از طریق بازیها و فعالیتهای عملی، بهتر و سریعتر یاد میگیرند. نظریات کاربردی پیاژه در آموزش و پرورشِ کودکان تأثیر عمیقی برجای گذاشته و اهمیت فعالیتهای حسی-حرکتی در رشد تفکر شناختی را برجسته کرده‌است.
بهترین بازی ریاضی های جذاب و کودکانه
یادگیری ریاضی از مهارتهای پایه‌ای مانند شمردن اعداد شروع می‌شود و به سازمان‌دهی اطلاعات و نتیجه‌گیری‌های احتمالی ختم می‌شود. ما نیز برای ارائه بازی‌‌ریاضی‌های جذاب، از همین ساختار پیروی می‌کنیم. ترکیب این بازی‌ریاضی‌ها با فعالیتهای تعاملی و گروهی نیز به جذابیت آن‌ها و بالابردن مشارکت فرزندتان کمک می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم مطلب ۱۲ نرم افزار آموزش ریاضی مطالعه کنید.
علاوه بر این، بازیها و فعالیتهای گروهی در بازی درمانی کودکان خجالتی نیز کاربرد دارند و در مورد اینکه با کودکان خجالتی چگونه برخورد کنیم، کمک‌مان می‌کنند. در ادامه چند نمونه از بهترین بازیها برای تقویت ریاضی کودکان را معرفی می‌کنیم.
1. بازی ریاضیهای آموزش شمارش اعداد
قبل از تمرین مسائل حسابی مانند جمعوتفریق، ابتدا باید کودک را با شمارش اعداد آشنا کنید. برای آموزش اعداد به کودکان، از فعالیتهای روزمره مانند حرف زدن با کودکان درباره پول استفاده کنید؛ مثلا از او بپرسید: «چقدر پول داری؟» یا «چند تا ماشین اسباب‌بازی داری؟» همچنین می‌توانید از بازیها و اسباببازیهای زیر برای تقویت شمارش اعداد در کودکان پیشدبستانی استفاده کنید:
- لیلی
- قایم باشک
- بریکس چوبی اعداد
- تکمیل تخم مرغ رنگی
- پازل‌های اعداد
- تابلوی شماره‌گیر
2. بازی ریاضیهای آموزش مجموعه ها و دسته بندی کردن
پس از آشنایی کودکان با مفهوم شمارش، آن‌ها باید فرق بین مجموعه و زیرمجموعه را به لحاظ عملی درک کنند. برای آموزش مجموعه‌ها، از اسباببازیهای کودک کمک بگیرید. به‌عنوان مثال، از کودک بخواهید ابتدا تمام اسباب‌بازی‌هایش را بشمارد و سپس آن‌ها را بر اساس ویژگی‌های مختلف‌شان مانند اندازه، رنگ و نوع دسته‌بندی کنند. برخی از بازیهای فکری مانند مهرهچین و نقطه‌چین، به تقویت این مهارت در بچه‌ها کمک می‌کنند.
3. بازی ریاضیهای آموزش اشکال هندسی و الگوها
بر اساس تحقیقات، کودکانی که در زمینه هوش فضایی و اشکال هندسی آموزش‌های بیشتری دیده‌اند، مهارتهای محاسبه و تفکر انتزاعی بهتری را پرورش می‌دهند. بازی با مکعب‌ها، اشکال هندسی و الگوها موجب تقویت هوش فضایی بچه‌ها می‌شود و جزو بازی‌هایی برای تقویت خلاقیت در کودکان هستند؛ بنابراین، از اهمیت آموزش اشکال هندسی به آن‌ها غافل نشوید. برای تقویت این مهارت، از بازی‌هایی زیر استفاده کنید:
- نقاشی کشیدن با استفاده از الگوها، مثلا از کودک بخواهید یک لیوان را در وسط صفحه کاغذ قرار دهد و دور آن خط بکشد.
- بازی پیچ‌ومهره‌کردن چوب‌ها برای آموزش اشکال هندسی (به‌وسیله چند پیچ‌ومهره، چوب‌ها را بهصورت اشکال هندسی مختلف به یکدیگر وصل می‌کند)
- تکمیل پازل تصاویر با استفاده از اشکال هندسی (با استفاده از مربع، مثلث و دیگر شکل‌ها، یک پازل درست می‌کنیم تا کودک با استفاده از اشکال هندسی ازپیش‌آماده، آن را تکمیل کند)
- تهیه فلش کارت اشکال هندسی و نام‌گذاری آن‌ها به همراه کودک (کارت‌های حاوی اشکال هندسی مختلف مانند مربع و مستطیل و مثلث را تهیه و با همراهی کودک آن‌ها را نام‌گذاری کنید تا به سطح تسلط برسد)
- اسباب‌بازی‌هایی مانند هوشچین و شکل‌ساز (کودکان با استفاده از کش‌هایی مخصوص، شکل‌های مختلف را روی صفحه بازی رسم می‌کنند)
4. بازی ریاضیهای آموزش چهار عمل اصلی
بعد از آشنایی بچه‌ها با شمارش و مجموعه‌ها، حالا آن‌ها قادر به جمعوتفریق و ضرب‌وتقسیم مجموعه‌های مختلف هستند. در اینجا نیز بهترین کار، استفاده از فعالیتهای روزمره مانند جمعوتفریق لباس‌ها است. به‌عنوان مثال، از کودک بخواهید تا شلوارها و پیراهن‌هایش را با یکدیگر جمع کند یا اسباببازیهای خراب را از کل اسباب‌بازی‌ها کم کند. همچنین می‌توانید برای آموزش ریاضی با بازی در دبستان از اسباببازیهای زیر استفاده کنید:
- تخته چوبی ریاضی
- ترازوی حساب‌گر
- صندوق فروشگاهی
- جعبه ریاضی چوب‌خط و حروف و اعداد
برخی کودکان دبستانی به چالش‌هایی مانند مشکل املا نویسی و محاسبات مبتلا هستند. برای حل مشکل این بچه‌ها حتما از مقالاتی مانند اختلال یادگیری ریاضی چیست استفاده کنید.
5. بازی ریاضیهای آموزش مقایسه و اندازه‌گیری
بچه‌ها پیشدبستانی معمولا بر اساس معیارهای سطحی و ظاهری به مقایسه می‌پردازند. به‌عنوان مثال، در نظر آن‌ها یک لیوان بلند و باریک، حجم بیشتری از یک لیوان کوتاه و پهن دارد. ما بزرگ‌ترها نیز گاهی از روی ویژگی‌های ظاهری و به‌اصطلاح با «نگاه چشمی» در مورد موضوعات مختلف تصمیم‌گیری می‌کنیم. کودکان به‌مرور یاد میگیرند که نباید تنها بر اساس ویژگی‌های ظاهری اشیا قضاوت کنند. شما نیز با انجام بازیهای ساده زیر، به رشد این مهارت در بچه‌ها کمک کنید:
- ریختن آب از ظروف دارای حجم مختلف به یکدیگر و مقایسه آن‌ها
- بازی با خمیر و مقایسه حجم و اندازه اشکال ساختنی
- بازی فکری مکعب ریاضی
- بازی گارنت جونیور
6. بازی ریاضیهای سازمان‌دهی اطلاعات و نتیجه گیری
در نهایت، کودکان باید بتوانند بر اساس داده‌های مختلف به تجزیه‌وتحلیل اطلاعات بپردازند. آن‌ها باید اطلاعات مختلف را کنار یکدیگر بگذارند و به نتیجه‌گیری بپردازند. البته کودکان دبستانی تا حدودی از این مهارت برخوردارند. به‌عنوان مثال، آن‌ها این استدلال را متوجه می‌شوند: وقتی علی از محمد و محمد از رضا قدبلندتر است، پس علی از رضا قدبلندتر است. با استفاده از بازیهای زیر، این مهارت را در کودک تقویت کنید:
- سودوکو
- · 20 سوالی
- نقطه خط
- از پنج تا یک
- بازی فکری گوش به زنگ
سخن پایانی
کودکان وقتی چیزی را به چشم ببینند و به دست لمس کنند، بیشتر درگیر فرآیند یادگیری می‌شوند. آن‌ها در طول بازی و فعالیتهای عملی بهتر یاد میگیرند؛ بنابراین، آموزش ریاضی همراه با بازی و فعالیتهای سرگرم‌کننده بازدهی بیشتری دارد. از فعالیتهای روزمره، بازیهای فکری و اسباببازیهای مختلف در این زمینه کمک بگیرید. نکته آخر و البته بسیار مهم: «کودکان ریاضی را در مراحل رشدی معین و با سلسله مراتب خاصی یاد میگیرند؛ پس هرگز مفاهیم ریاضی را زودتر از موعد بیان نکنید.»
سوالات متداول
- چه بازی ریاضیهایی برای کودکان پیشدبستانی مناسب است؟
بچههای پیشدبستانی در دوره یادگیری مهارتهای حسی-حرکتی درشت و ظریف هستند و از انجام کارهای عملی لذت میبرند. بنابراین، از بازی ریاضیهای عملی مانند لیلی، قایمباشک، بریکس چوبی اعداد، مهرهچین و هوشچین استفاده کنید. - چه بازی ریاضیهایی برای کودکان دبستانی مناسب است؟
بچههای دبستانی از مهارتهای محاسباتی بیشتری نسبت به سالهای پیشدبستانی برخوردار هستند و توان انجام مسائل ساده حسابی را دارند. بنابراین، از بازی ریاضیهایی مانند تخته چوبی ریاضی، سودوکو و 20 سوالی استفاده کنید. - مفاهیم ریاضی را چگونه به کودک آموزش دهیم؟
از بازیهای مختلف کمک بگیرید. کودکان در طول بازیها و فعالیتهای عملی، بهتر و سریعتر یاد میگیرند. در طول مقاله بهصورت کامل در مورد بازی ریاضیهای کودکانه صحبت کردهایم.
