یادگیری فرایندی پیچیده است و توانایی یادگیری انسان به سلامت عملکرد دستگاه‌های عصبی، حسی، حرکتی، شناختی و عوامل جسمی، ژنتیکی، محیطی و کیفیت رشد کودک بستگی دارد. اگر فرزند شما دچار مشکل جدی در یادگیری، صحبت کردن، توجه، تمرکز، ایجاد ارتباط محترمانه و درس خواندن است و طیفی از علائم و نشانه‌ها را بروز می‌دهد، ممکن است مبتلا به اختلالات یادگیری باشد. تشخیص قطعی این مورد باید زیر نظر متخصصین انجام شود و هرچه سریع‌تر به فکر تشخیص و درمان باشید احتمال بهبود توانمندی‌های فرزندتان افزایش پیدا می‌کند. در این مطلب می‌خواهیم با شما درباره انواع روش‌هایی که امکان کنترل و درمان اختلالات یادگیری را ایجاد می‌کنند، حرف بزنیم.
روش های مختلف درمان اختلالات یادگیری
هرچند اختلالات یادگیری هنوز روش درمان قطعی به معنای اینکه مشکل از بین برود، ندارند، اما مداخلات درمانی برای آن‌ها وجود دارد که به والدین و خود افراد مبتلا کمک می‌کند که از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده و دیگر اختلالات روانی شایع در مدارس ممانعت شود. روش درمان اختلال یادگیری باید با توجه به فاکتورهای متعددی انتخاب شود:
- سن کودک یا نوجوان
- میزان پیشرفته بودن اختلال یادگیری
- تعداد و شدت نشانه‌های اختلال در یادگیری
- میزان همراهی کودک در درمان
با توجه به این موارد ممکن است یک یا چند روش درمان اختلالات یادگیری توسط متخصصین مختلف مورد استفاده قرار بگیرد.
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت نمایشی
روش ادراکی حرکتی در درمان اختلالات یادگیری
در این روش مربی یا والدین باید کودک را در موقعیت‌هایی قرار دهند که برای حل آن‌ها، دریافت جایزه یا تشویق شدن، لازم باشد بین اطلاعات مختلف ارتباط برقرار کند و در عین حال تحرک بدنی داشته باشد. وقتی چنین موقعیت‌هایی بارها تکرار شوند، تسلط کودک افزایش پیدا می‌کند.
گفتاردرمانی برای اختلال یادگیری
گفتاردرمانی با ارائه تمرین‌های خاص، به افزایش مهارت‌های زبانی، تقویت تلفظ، بهبود کنترل حرکات زبان و دهان در افرادی که دارای مشکلات کلامی ناشی از اختلال خواندن هستند، کمک می‌کند. گفتاردرمانی با ارزیابی توسط گفتاردرمانگر شروع می‌شود تا نوع مشکلات و بهترین روش‌ها برای درمان آن‌ها شناسایی شوند. در گفتاردرمانی برای درمان اختلالات یادگیری کودکان بنابر شرایط از صحبت کردن، تکرار، بازی، استفاده از کتاب و تصاویر، مداخله زبانی با خوردن طعم‌ها و یافت‌های غذایی مختلف انجام می‌شود.
بازی درمانی برای اختلال در یادگیری
بازی درمانی برای اختلالات یادگیری خصوصا اگر همراه با والدین باشد، یک جایگزین یا مکمل بسیار خوب برای مداخلات درمانی مشکلات یادگیری است. انجام یک بازی به مدت ۲۵ دقیقه در روز ممکن است به رفع شکاف‌های موجود در مداخلات دارویی و رفتار درمانی برای دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری کمک کننده باشد. محققان دریافته‌اند که استفاده از بازی‌های خاصی که برای این اختلال طراحی شده باشد مانند بازی دومینوی رابطه ـ چی گمشده و بازی‌های رایانه‌ای، می‌تواند با تمرکز بر مشکلات یادگیری که این کودکان دارند، با تکرار، درگریر کردن فرد و آموزش به روش‌های موثر، تأثیرات مثبتی بر بهبود توجه و کاهش سطح اضطراب آن‌ها بگذارند.
روش فرایند و تکلیف در درمان اختلالات یادگیری
در این روش ابتدا کودک از نظر توانایی‌های ذهنی و جسمی بررسی می‌شود. سپس تمرین‌ها و تکالیفی متناسب با توانایی‌هایش به او داده می‌شوند. وقتی که تکلیفی به خوبی انجام گرفت، شدت سختی تکالیف یا مقدار آن‌ها به تدریج و با توجه به سرعت کودک بیشتر می‌شوند.
دارو درمانی اختلالات یادگیری
در برخی موارد ممکن است داروهای روانپزشکی مانند داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب برای افراد دارای این اختلال تجویز شود تا علائم و نشانه‌های آن‌ها را کمی کاهش دهد. برخی از بیماران دچار اختلال یادگیری شدید ممکن است به دلیل مشکلات رفتاری مانند اعمال پرخاشگرانه و آسیب به خود در خطر باشند. ممکن است تا حدی بتوان با روش‌های درمانی دیگر مانند مداخلات روانشناسی قابل مدیریت این مشکلات را مدیریت کرد. اما در موارد شدیدتر ممکن است داروهای ضد روان پریشی در نظر گرفته شوند.
داروهای ضد روان پریشی برای کاهش و کنترل بسیاری از علائم استفاده می شوند، اما برای همه کودکان مناسب یا موثر نیستند. بیشتر اختلالات توجه و یادگیری و همچنین مشکلات رفتاری مانند تکانشگری و بیش فعالی کودکان (از علائم ثانویه اختلال یادگیری)، با فعالیت کم مغز و برانگیختگی پایین سیستم عصبی مرکزی مرتبط هستند. به همین دلیل گاهی را برای کودکان دچار این شرایط، داروهای محرک تجویز می‌کنند.
نوروفیدبک در درمان اختلال یادگیری
نوروفیدبک از طریق امواج به تمرین مغز و آموزش مسیرهای عصبی جدید کمک می‌کند و مزیت آن غیر تهاجمی، بدون درد و سرگرم‌کننده بودن است. برخی از انواع اختلال در یادگیری، مبتنی بر مشکلات عصبی هستند، به این معنی که از یک مشکل ریشه‌ای در عملکرد مغز ناشی می‌شوند. نوروفیدبک با بازآموزی مغز برای عملکرد بهینه، بدون استفاده از دارو، مناطقی در مغز را هدف قرار می‌دهد که روی یادگیری یا فرایندهای رشدی مرتبط با یادگیری اثر می‌گذارند. نقشه مغزی اولیه بیمار که در این روش تهیه می‌شود، نشان می‌دهد که کدام قسمت‌های مغز در انجام عملکرد طبیعی خود مشکل دارند. به این وسیله پروتکلی برای آموزش مجدد مغز طراحی می‌شود. ثابت شده است که نوروفیدبک در برخی از انواع اختلال و با توجه به سن فرد، به بهبود ناتوانی‌های یادگیری، کاهش علائم و بهبود عملکرد تحصیلی کودکان کمک می‌کند.
وقتی چیز جدیدی یاد می‌گیرید، برای انجام آن باید ارتباط صحیح و یکپارچه بین تمام قسمت‌های مغز ایجاد شود. اما در کودک مبتلا به اختلال یادگیری، این ارتباط بین نواحی مختلف مغز به درستی ایجاد نمی‌شود. نوروفیدبک در برخی موارد کمک می‌کند مناطقی از مغز که تحت درمان هستند، همانطور که باید با هم ارتباط برقرار کنند. در حین تمرین با این روش، هر نیم ثانیه با دادن پاداش به فرد، مغز بازخورد مثبت می‌گیرد و تکرار این روند باعث یادگیری کارآمدتری می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: اختلال ریاضی چیست و چه درمانی دارد؟
روش درمانی حسی حرکتی برای اختلالات یادگیری
این روش نوعی کاردرمانی است که برای آن دسته از مشکلات کودکان که مربوط به اختلالات حسی و حرکتی هستند استفاده می‌شود. این اختلال باعث می‌شود کودک در نحوه درک بو، مزه، صدا، تصویر، لمس سطوح و حرکت درک درستی از محیط نداشته باشد. به همین دلیل این کودکان معمولا واکنش مناسبی به اتفاقات اطراف نشان نمی‌دهند، در ایجاد ارتباط موثر با دیگران یا بیان حس خود و حتی تکلم دچار مشکل هستند. طیف اثرگذاری کاردرمانی حسی و حرکتی روی مشکلات گفتاری، زبانی و عدم هماهنگی حرکات در اختلال نارسانویسی است. کاردرمانگر در این درمان موقعیت‌هایی را ایجاد می‌کند که کودک با تجربه حس‌های مختلف به یکپارچگی بیشتری در احساست خود برسد.
روش شناختی رفتاری برای درمان اختلال یادگیری
درمان شناختی رفتاری برای اختلالات کودکان و نوجوانان با کار روی باورها، شناخت احساسات و هیجانات و آموزش آن‌ها به فرد یاد می‌دهد که چگونه باورها و احساسات خود را کنترل کنند. همچنین این رویکرد می‌تواند در گفتاردرمانی، رفتاردرمانی و بهبود سایر مهارت‌های دچار اختلال کمک کند. این روش باعث می‌شود کودک یا نوجوان مبتلا به اختلالات یادگیری بتواند منفی بودن الگوهای فکری خود را درک کرده و بیاموزد که چگونه آن‌ها را با الگوهای مثبت جایگزین کند. این درمان خصوصا در سنین بالاتر و در درمان اختلال ریاضی بسیار مفید است. درمان شناختی رفتاری بر آموزش مهارت‌های شناختی مبتنی بوده و بیشتر به شکل خودآموزی و خودگویی برای تسهیل مهارت حل مسئله انجام می‌شود.
نکات مهم در درمان اختلالات یادگیری
- متخصصان که می توانند در درمان اختلالات یادگیری کمک کنند شامل روانپزشک، روانشناس کودک، نورولوژیست و رفتار درمانگر، کار درمانگر و گفتار درمانگر هستند.
- به یاد داشته باشید که همیشه پاسخ سریع و شفاف در روند بهبود کودک دریافت نمی‌کنید چون نیاز به زمان و تمرین دارد.
- دوره درمانی اختلالات یادگیری شاید هرگز به اتمام نرسد و لازم باشد همیشه پیگیر باشید. بنابراین صبر و حوصله و همکاری والدین در سیر درمان کودک بسیار مهم است.
- فضای آرام و بدون تشنج در خانه و همراهی با کودک نقش مهمی در درمان اختلالات یادگیری دارند.
- از سرزنش کردن، ایراد گرفتن یا اجبار کردن کودک به انجام کارهای درمانی اختلال یادگیری خودداری کنید.
- توقعات و انتظارات واقع‌بینانه از کودکتان داشته باشید و در این مورد که چه اندازه پیشرفت لازم است با مربیان و درمانگران او مشورت کنید.
- تشخیص به موقع، مداخله زودرس و پیشگیری برای کودک و خانواده مانع بروز مشکلات ثانویه مانند افسردگی می‌شوند، از صرف هزینه‌های اضافی در آینده جلوگیری می‌کنند و هوش تعدادی از کودکان نیز ممکن است با این مداخلات افزایش پیدا می‌کند.
سخن پایانی
بسیاری از روش‌هایی که برای کمک و درمان ناتوانی‌های یادگیری به کار می‌روند، برای کمک به کودک در جبران ناتوانی‌هایش در نظر گرفته شده‌اند. در این مقاله در مورد اختلالات یادگیری و انواع روش‌ها یا مداخلات درمانی صحبت کردیم. در صورت شروع به موقع و تداوم در انجام این روش‌ها، کودک مبتلا به اختلال در یادگیری، از بسیاری عوارض ثانویه این مشکل در امان می‌ماند و خانواده متحمل سختی‌های کمتری خواهد شد. این روش‌ها باید حتما بر اساس یک سری معیارها مانند سن، شدت مشکل و نوع اختلالات کودک تجویز و زیر نظر درمانگر مربوطه انجام شوند تا اثرگذار باشند. اگر فرزند دبستانی دارید، پیشنهاد می‌کنیم اطلاعات خود را درباره مشکل املا نویسی نیز افزایش دهید.
سوالات متداول
- برای درمان اختلال یادگیری باید به چه متخصصی مراجعه کرد؟
متخصصان که می توانند در درمان اختلالات یادگیری کمک کنند شامل روانپزشک، روانشناس کودک، نورولوژیست و رفتار درمانگر، کار درمانگر و گفتار درمانگر هستند. - چه مداخلات درمانی برای اختلالات یادگیری میتوان انجام داد؟
در این مقاله ۸ روش مداخلهای مختلف مانند گفتاردرمانی، بازی درمانی و نوروفیدبک برای انواع اختلالات یادگیری در دانش آموزان ابتدایی را توضیح دادیم. - آیا اختلالات یادگیری درمان دائمی دارند؟
هنوز درمان قطعی برای این مشکل وجود ندارد و اما در صورت تشخیص زودهنگام، درمانهای مختلفی وجود دارند و کودک با مداخلات دائمی و حمایت والدین در مسیر رشد حسی، حرکتی و عصبی روند مناسبی را طی خواهد کرد.
منابع استفاده شده
- کتاب اختلالات یادگیری، اکرم ملک‌نژاد
- کتاب اختلالات یادگیری، سعید بختیارپور
- کتاب اختلال ریاضی، جن امرسون
- کتاب درمان اختلال خواند با بازی، داریوش صادقی
