دانش‌آموزان اهل هر شهری که باشند، با هر امکاناتی که تحصیل کرده باشند، در یک جلسه مشترک کنکور می‌دهند و به سوالات یکسانی جواب می‌دهند. اما آیا شرایط همه دانش‌اموزان در کل کشور یکسان است؟ قانون‌گذاران، مسئولین سازمان سنجش و برگزارکنندگان کنکور همواره در تلاش هستند که با ایجاد و اصلاح برخی قوانین مانند سهمیه های کنکور شرایط عادلانه‌تری برای داوطلبان ایجاد کنند. در کنار سهمیه مناطق، سهمیه‌های کنکور دیگری مثل سهمیه رزمندگان، کارمندان هم وجود دارد که هر کدام شرایط و ویژگی‌های مخصوص به خودشان دارند. در این مقاله در مورد همه چیز درباره سهمیه‌های کنکور ۱۴۰۲ را توضیح دهیم و خبرهای جدید مثل حذف یا کاهش سهمیه های کنکور را هم بررسی کنیم.
سهمیه کنکور چیست؟
هر سال در دفترچه کنکور سراسری مجموعه‌ای از شرایط به عنوان سهمیه های کنکور در نظر گرفته می‌شوند که تأثیر مستقیم روی تراز کنکور ندارند اما داوطلبان در صورتی که مشمول یکی از این سهمیه‌ها باشند، درون مجموعه‌ای مجزا سنجیده می‌شوند. داوطلبان دارای سهمیه، متناسب با نوع سهمیه خود نسبت به سایر داوطلبان درصدی الویت پذیرش دارند، در واقع بهشی از طرفیت پذیرش دانشگاه‌ها به داوطلبان با شرایط و سهمیه‌های خاص کنکور تعلق دارد. هنگام ثبت نام کنکور می‌توانید قوانین جدید سهمیه‌ها را در دفترچه آزمون سراسری که توسط سازمان سنجش ارائه میشود، مطالعه کنید.
انواع سهمیه های کنکور سراسری
سهمیه‌های کنکور سراسری شامل موارد مختلفی است هرچند برخی از آنها برای سال جدید تغییراتی داشته‌اند.
- سهمیه مناطق
- سهمیه رزمندگان
- سهمیه ایثارگران
- سهمیه خانواده شهدا
- سهمیه بهیاران
- سهمیه فرزندان اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها
- سهمیه کارمندان دولت
- سهمیه رتبه‌های برتر المپیاد
- سهمیه مناطق زلزله زده و سیل زده
سهمیه مناطق در کنکور ۱۴۰۲
مهم‌ترین هدف سهمیه‌بندی مناطق، نزدیک شدن به عدالت آموزشی است. سهمیه هر منطقه به داوطلبی تعلق می‌گیرد که سه سال آخر دبیرستان را در آن منطقه گذرانده باشد. اگر داوطلبی ۳ سال دبیرستان را در شهرها و منطقه‌های مختلف درس خوانده باشد، ملاک محاسبه منطقه مرفه‌تر خواهد بود. مثلا اگر دو سال در تبریز درس خوانده و یک سال آخر را در شهرستانی از مناطق ۳ تحصیل کرده، زمان کنکور از سهمیه منطقه یک استفاده خواهد کرد. کنکوری‌ها در ۳ منطقه کلی دسته‌بندی شده‌اند و فقط با هم‌منطقه‌ای‌های خودشان رقابت می‌کنند:
- منطقه ۱: شامل شهرهای بزرگ مثل تهران، تبریز، اصفهان، شیراز و مشهد
- منطقه ۲: شامل شهرهایی معمولی با امکانات متوسط؛ بیشتر شهرها و مناطق ایران جزو این منطقه دسته‌بندی شده‌اند.
- منطقه ۳: شامل مناطق محرومی که کم‌ترین امکانات رفاهی و آموزشی را دارند.
نحوه اختصاص سهمیه مناطق در کنکور به چه شکل است؟
نحوه محاسبه سهمیه مناطق بستگی به تعداد داوطلبان در هر منطقه دارد. فرض کنید در یک سال ۳۵ درصد شرکت‌کنندگان جزو منطقه یک باشند؛ ۴۵ درصد از منطقه دو در آزمون شرکت کنند و ۲۰درصد شرکت‌کنندگان هم سهمیه منطقه ۳ داشته باشند. حالا اگر ظرفیت یک رشته محل، ۱۰۰ نفر باشد؛ ۳۵ نفر از منطقه‌ی یک، ۴۵ نفر از منطقه ۲ و ۲۰درصد از منطقه سه در آن شهر و رشته پذیرفته خواهند شد. داوطلبان معلول از سهمیه منطقه ۳ استفاده خواهند کرد. داوطلبانی که سه سال آخر دبیرستان را خارج از کشور بوده‌اند هم جزو سهمیه منطقه ۳ طبقه‌بندی خواهند شد.
سهمیه رزمندگان در کنکور
رزمندگان درواقع کسانی هستند که از تاریخ ۳۱ شهریور سال ۵۹ تا ۳۱ شهریور سال ۶۷، حداقل ۶ ماه پشت سرهم یا ناپیوسته در جبهه حضور داشته‌اند. این افراد می‌توانند از سهمیه رزمندگان در کنکور سراسری استفاده کنند. استفاده از سهمیه رزمندگان شرط دیگری هم دارد و درصورتی می‌توانند سهمیه‌شان را اعمال کنند که حداقل ۷۵درصد نمره آخرین فرد قبول شده را به‌دست بیاورند. کارمندان ارتشی که حداقل ۸ ماه در جبهه حضور داشته‌اند و سربازان وظیفه‌ای که حداقل ۱۲ ماه در جبهه خدمت کرده‌اند می‌توانند از سهمیه رزمندگان استفاده کنند. کارمندان نیروی مسلح که ۶ ماه پیوسته یا ۹ ماه ناپیوسته در جبهه بوده‌اند، امکان استفاده از این سهمیه را خواهند داشت. سهمیه رزمندگان شامل همسر و فرزندان رزمنده هم میشود.
سهمیه جانبازان و سهمیه ایثارگران در کنکور ۱۴۰۲
در مورد سهمیه خانواده شهدا و جانبازان، ۲۵درصد سهم قبولی در رشته‌ها به گروه‌هایزیر تعلق می‌گیرد:
- همسر و فرزندان شهدا و افراد مفقودالاثر
- آزادگان، همسر و فرزندان‌شان
- جانبازان ۲۵ درصد به بالا به همراه همسر و فرزندان‌شان
- اگر کد رشته‌ای ۲۵ نفر ظرفیت داشته باشد، ۵ نفر به جانبازان و ایثارگران تعلق می‌گیرد. البته درصورتی‌که ۷۰ درصد نمره آخرین فرد قبول شده را به‌دست بیاورند.
اما سرنوشت جانبازان زیر ۲۵ درصد چه خواهد بود؟ ۵ درصد از ظرفیت هر کد رشته هم به این دو دسته تعلق می‌گیرد:
- جانبازان زیر ۲۵درصد و همسر و فرزندان آنها
- همسر و فرزند رزمندگان
شرط کسب ۷۰ درصد نمره آخرین فرد قبولی برای این افراد هم برقرار است.
آیا اعضای بسیج در کنکور سراسری سهمیه دارند؟
خیر؛ بسیجی‌ها حتی بسیجی‌های فعال سهمیه‌ای در کنکور سراسری ندارند. البته بسیجی‌ها در کنکور دانشگاه آزاد می‌توانند از سهمیه خاصی استفاده کنند. این افراد باید ۱۰۰ امتیاز درمجموع از عضویت در بسیج، شورای پایگاه و شورای حوزه داشته باشند تا بتوانند از این سهمیه بهره ببرند. البته استفاده از سهمیه درصورتی امکان دارد که حداقل ۹۰ درصد نمره آخرین فرد قبولی را به‌دست بیاورند. این مقدار برای قبولی در رشته‌های علوم پزشکی به ۹۵ درصد می‌رسد.
سهمیه های کنکور بهیاری به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
داوطلبان رشته علوم تجربی می‌توانند از سهمیه‌ی بهیاری استفاده کنند اما به ۳ شرط:
- دیپلم بهیاری داشته باشند.
- ۳ سال به‌عنوان بهیار در بخش دولتی یا غیردولتی کار کرده باشند.
- فقط در رشته پرستاری سهمیه خواهند داشت.
سهمیه مناطق سیل زده و زلزله زده در کنکور
داوطلبان بومی مناطقی که در اثر سیل یا زلزله یا بلایای طبیعی آسیب جدی دیده‌اند می‌توانند از این نوع سهمیه استفاده کنند. البته به چند شرط:
- باید ۸۰ درصد نمره گزینش علمی را به‌دست بیاورند.
- در دانشگاه‌های بومی استان خودشان یا نهایتا چند استان همجوار سهمیه خواهند داشت.
- حق تغییر رشته ندارند.
- دو برابر بقیه پذیرفته شدگان تعهد خدمت خواهند داشت.
بومی گزینی چیست و چه جایگاهی در سهمیه های کنکور دارد؟
دانشجویان اگر در شهری با فاصله دور از شهر خودشان قبول شوند مشکلات زیادی خواهند داشت؛ از هزینه‌های رفت‌وآمد گرفته تا هزینه اسکان و مشکلات دوری از خانواده، همه و همه دانشجو و خانواده‌ها را در فشار قرار می‌دهند. اما چاره این مشکل چیست؟ مسئولان سعی کرده‌اند این مشکل را با استفاده از روش و سهمیه بومی گزینی تا حدودی حل کنند. کد رشته‌ها از این نظر به ۴ دسته تقسیم می‌شوند:
- استانی
- ناحیه‌ای
- قطبی
- کشوری
کد رشته‌هایی که فراوان‌تر هستند و در بیشتر مراکز استان‌ها پذیرش دارند، سعی می‌کنند هشتاد درصد دانشجوهایشان را از داوطلبان بومی استان، منطقه یا ناحیه انتخاب کنند. درمورد رشته‌های پرطرفدارتر این میزان به ۶۰ درصد می‌رسد. البته در دوره‌های روزانه طرح بومی گزینی تاثیر چندانی ندارد و بیشتر مربوط به دوره‌های شبانه، پیام نور و غیرانتفاعی است. در دوره‌های مجازی و پردیس طرح بومی گزینی اجرا نمی‌شود.
آیا کارمندان هم سهمیه کنکور سراسری دارند؟
در شرایط زیر، ده درصد از ظرفیت دوره‌های شبانه دانشگاه‌ها به کارمندان دولت تعلق می‌گیرد:
- زیر ۳۵ سال سن داشته باشند.
- از وام و تسهیلات دانشجویی نمی‌توانند استفاده کنند.
- فقط در شهر محل کارشان سهمیه پذیرش خواهند داشت.
اصلاح سهمیه کنکور ۱۴۰۲
لایحه جدیدی درمورد کاهش سهمیه‌های کنکور یا در مواردی حذف سهمیه های کنکور به مجلس داده شده است. البته نمایندگان باید درباره برخی از آنها نظر نهایی را بدهند و با تایید به مرحله اجرا برسانند. برای کنکور ۱۴۰۲ این موارد و تغییرات انجام می‌شوند:
- بر اساس تغییرات سهمیه های ایثارگران و مناطق، ۳۰ درصد مجموع سهمیه رزمندگان و ایثارگران به ۵ درصد کاهش پیدا می‌کند. البته قرار است این ۵ درصد، مازاد بر ظرفیت اصلی باشد.
- سهمیه دانشجویان المپیادی به تعدادی از رشته‌های مرتبط و خاص حداکثر به میزان ۵ درصد و به صورت ظرفیت مازاد، محدود میشود. المپیادی‌ها باید در رشته‌های مرتبط ۹۰ درصد حدنصاب گزینش آزاد را به‌دست بیاورند تا بتوانند ثبت‌نام کنند.
- بومی گزینی رشته‌ها شامل منطقه‌ای، قطبی و بومی ناحیه‌ای حذف شدند.
- امتیازات قهرمانان، حافظان قرآن و کشاورزی بر اساس این لایحه حذف شده‌اند.
- سهمیه فرزندان اعضای هیات علمی حذف میشود.
- سهمیه مناطق محروم فقط در صورت نیاز منطقه‌ای و مصوبه شورای گسترش دانشگاه‌ها اعمال میشود.
پیشنهاد می‌کنیم مطلب تغییرات کنکور ۱۴۰۲ و شرایط کنکور ۱۴۰۳ را نیز مطالعه کنید که درباره قوانین جدید کنکور نوشته شده‌اند.
از چند سهمیه به صورت همزمان می توان استفاده کرد؟
داوطلبان فقط می‌توانند از یک سهمیه استفاده کنند. مثلا اگر داوطلبی در منطقه ۳ زندگی می‌کند و همزمان سهمیه ایثارگری هم دارد باید بین این دو سهمیه یکی را انتخاب کند و در کنکور هم فقط از همان سهمیه استفاده کند. بهتر است بدانید عزیزان ایثارگر و خانواده‌هایشان برای پذیرش در دوره‌های روزانه فقط یک با حق استفاده از سهمیه را دارند. این افراد اگر بخواهند در دوره‌های شبانه تحصیل کنند، دو بار حق استفاده از سهمیه‌شان را خواهند داشت. درباره شرکت همزمان در دو کنکور هم مطالعه کنید.
سخن پایانی
سهمیه های کنکور با تمام کم و کاستی‌هایشان یک نکته را به داوطلبان گوشزد می‌کنند؛ آن‌هم این‌که دانش‌آموزان مناطق محروم، معلولین، کسانی که از سیل و زلزله آسیب دیده‌اند باید باتوجه به شرایط خود اولویت بیشتری برای قبولی در کنکور داشته باشند. شاید این سهمیه‌های کنکور به چشم خیلی از داوطلبان نیاید ولی به‌طور کلی می‌توانند برای افرادی که مشمول سهمیه های کنکور سراسری می‌شوند نقطه امیدی برای قبولی در رشته‌ها و شهرهای مورد علاقه‌شان باشند. در این مطلب تمام آنچه درباره نحوه اعمال سهمیه های کنکور ۱۴۰۲ لازم است بدانید را مطرح کردیم تا با توجه به این قوانین بتوانید نسبت به نحوه برنامه‌ریزی درسی و انتخاب رشته خود اقدام کنید. برخی از موارد اصلاح سهمیه کنکور ۱۴۰۲ شامل حذف یا کاهش درصد برخی سهمیه‌ها است و در مواردی نیز امتیازات به صورت مازاد بر ظرفیت انجام می‌شوند.
سوالات متداول
- سهمیه های کنکور سراسری در سال ۱۴۰۲ چه هستند؟
مانند سالهای گذشته، سهمیه مناطق، سهمیه ایثارگران، جانبازان، رزمندگان، خانواده شهدا، بهیاران، اعضای هیئت علمی، کارمندان دولت و نخبگان علمی در پذیرش کنکور اعمال میشود که درباره درصد و شرایط آنها در همین مقاله توضیح دادیم. - از چند سهمیه به صورت همزمان می توان استفاده کرد؟
اگر داوطلبی مشمول چند مورد از سهمیه های کنکور سراسری باشد فقط مجاز به استفاده از یک سهمیه است. - حذف سهمیه های کنکور سراسری در سال ۱۴۰۲ در چه مواردی انجام میشود؟
بر اساس اعلام شورای انقلاب فرهنگی، سهمیه های کنکور سراسری ۱۴۰۲ برای بومی گزینی، فرزندان هسئت علمی، قهرمانان، حافظان قرآن و کشاورزی حذف شده است.
