وقتی نوزادی متولد میشود بیشترین تلاش و دغدغه والدین میزان هوش کودک، چگونگی تقویت و استفاده از آن برای موفقیت کودک در تحصیل، کار و زندگی است. چرا که هرچند میزانی از هوش جنبه ژنتیکی دارد اما نمی‌توان منکر آثار محیطی بر پرورش انواع هوش در کودکان شد. به علاوه اگر از میزان هوش کودکان و نوجوانان خود بی‌اطلاع یا نسبت به آن بی‌توجه باشیم، قطعا از رشد و پرورش مناسب آن‌ها بی‌بهره خواهیم بود. یکی از انواع هوش که می‌توان از سنین پایین آن را اندازه‌گیری کرد، هوش تصویری است که نقش مهمی در یادگیری محاسبات، ریاضیات، هندسه، جغرافیا و خلاقیت دارد. کودکانی با هوش تصویری بالا قادر هستند برخی از فعالیت‌ها مانند بازی شطرنج، مکعب روبیک، طراحی، طراحی سازه‌های ماکارونی و به طور کلی هرچه با قدرت درک فضایی ارتباط دارد را به خوبی انجام دهند. ما در این مطلب قصد داریم معروفترین و معتبرترین انواع تست هوش معتبر و چند مدل تست هوش تصویری کودکان و نوجوانان را به شما معرفی کنیم.
هوش و ضریب هوشی
هوش شامل قابلیت‌های مختلف ذهنی و یک مسئله چند بعدی است. برخی از جنبه‌های هوش ژنتیکی هستند و به ارث می‌رسند و برخی دیگر در اثر عوامل محیطی تضعیف یا تقویت می‌شوند. بهره هوشی، ضریب هوشی یا IQ یکی از جنبه‌های هوش است که به صورت عددی گزارش میشود. آزمون‌های سنجش هوش با توجه به جامعه آماری مد نظر تنظیم و طراحی می‌شوند.
پیشنهاد مطالعه: تقویت هوش هیجانی نوجوانان
هوش تصویری
هوش تصویری یا هوش فضایی در کودکان به معنای توانایی تصور و به خاطر سپردن جزییات بصیری تصاویر و محیط است. افرادی که هوش بصری یا هوش تصویری بالایی دارند قدرت تجسم و خلاقیت بالاتری دارند، در تجمسم فضایی قوی هستند و معمولا میتوانند استدلال هندسی خوبی داشته باشند. هوش تصویری با استفاده از تست‌های استاندارد قابل اندازه‌گیری است. همچنین می‌توان هوش بصیری و فضایی را در کودکان و نوجوانان با انجام تمرینات یا حتی بازیهای خاصی تقویت کرد.
ویژگی های افرادی با هوش تصویری بالا
کودکان و نوجوانانی که در تست هوش تصویری نمره بالایی کسب می‌کنند دارای قابلیت‌هایی هستند که در ادامه ذکر کرده‌ایم:
- توانایی بالا در آموختن مسیرها
- حل معماهای فضایی، انجام بازیهای فضایی مانند اتللو، پازل، شطرنج و مکعب روبیک
- عملکرد محاسباتی و ریاضیاتی خوب
- درک بالای محاسبات هندسی
- حافظه تصویری قوی در به خاطر سپردن جزییات
- به خاطر سپردن موقعیت‌های مکانی پیچیده
- به خاطر سپردن نقشه و نقشه خوانی
- توانایی بالا در طراحی و نقاشی
تست هوش تصویری
تست هوش یکی از رایج‌ترین تست‌های روانشناسی و نوعی ارزیابی است که توانایی شناختی افراد را نشان می‌دهد و در نهایت با توجه به معیارهای تست و پاسخ‌ها یک نمره داده میشود و فرد با توجه به راهنمای پاسخنامه، می‌تواند محدوده هوشی خود را ارزیابی کند. البته مربیان و روانشناسان میتوانند تفسیر دقیق‌تری از برخی از انواع تست هوش ارائه دهند. تست هوش تصویری نیز برای گروه‌های سنی مختلف و دانش‌آموزان در مقاطع مختلف طراحی میشود تا والدین و معلمان پتانسیل‌های آن‌ها را بشناسند و بر آن اساس نسبت به آموزش دانش‌آموزان در مدارس و سیستم‌های آموزشی مناسب اقدام کنند. با وجود همه محدودیت‌ها، انواع تست هوش تنها معیارهایی هستند که می‌توان برای ارزیابی کلی توانمندی‌های مرتبط با ذهن و هوش استفاده کرد.
اهمیت سنجش هوش کودکان
همانطور که گفتیم، واژه هوش شامل جنبه‌های مختلفی از توانایی‌های ذهنی مانند حل مسئله، سرعت یادگیری، استعداد تشکیل مفاهیم، قدرت استدلال، برنامه‌ریزی و تفکر انتزاعی است که باید در سنین پایین مورد سنجش قرار بگیرند. اهمیت این موضوع در آن است که در این سنین هوش کودک قابل تغییر است و می‌توان با تمرینات و آموزش‌های صحیح نسبت به جهت‌دهی به هوش کودکان و استفاده از آن اقدام کرد. ۸۰ درصد افزایش هوش کودکان تا قبل از سن ۳ سالگی صورت می‌گیرد و بهترین سن برای استعدادیابی نیز همین زمان است. از طرفی سنجش هوش کودکان به سادگی سنجش هوش در بزرگسالی نیست. بسیاری از روانشناسان معتقدند هوش تا ۱۸ سالگی شکل می‌گیرد و پس از ۱۸ سالگی فقط عنصر تجربه به آن اضافه می شود.
به جز مسئله تقویت هوش کودکان، گاهی در کودکان زیر ۷ سال با مشکلات ناشی از بهره هوشی کم مواجه هستیم که باید در سنین کم بررسی شوند تا کودک در شرایط مناسب آموزشی قرار بگیرد. برخی از کودکان هم از بهره هوشی بالایی برخوردار هستند و طبیعتا در شرایط آموزشی معمول، استعداد آن‌ها شکوفا نمی‌شود و ممکن است در کنار کودکانی با بهره هوشی کمتر دچار کاهش بازده یا مشکلات روحی شوند و انگیزه و علاقه خود را از دست بدهند.
معرفی انواع تست هوش برای کودکان و نوجوانان
تست‌های هوش مدرن اغلب بر توانایی‌هایی مانند مهارت‌های ریاضی، حافظه، ادراک فضایی و توانایی‌های زبانی تمرکز دارند. ظرفیت دیدن روابط، حل مشکلات و به خاطر سپردن اطلاعات اجزای مهم هوش هستند که تست‌های هوش روی آن‌ها تمرکز دارند. در اغلب ارزیابی‌های هوش، دو نوع اطلاعات کلامی و غیر کلامی بررسی می‌شوند:
- هوش کلامی: توانایی درک و حل مشکلات مبتنی بر زبان
- هوش غیرکلامی: توانایی درک و حل مشکلات بصری و فضایی
تست‌های روانشناسی مختلف و معتبر فراوانی برای بررسی و اندازه‌گیری هوش کودکان توسط روانشناسان طراحی شده‌اند که برخی رایج‌تر هستند و ممکن است هریک جنبه‌های مختلفی از هوش را بررسی کنند. این آزمون‌ها میتوانند به صورت کلامی، عملی، تصویری و مداد کاغذی باشند. رایج‌ترین انواع تست هوش کودکان و نوجوانان را در ادامه توضیح داده‌ایم که برخی فقط مختص به هوش تصویری هستند و برخی از آن‌ها جنبه‌های مختلف هوش از جمله هوش حرکتی جنبشی کودکان را ارزیابی می‌کنند.
تست هوش وکسلر
این تست یکی از مناسب‌ترین انواع تست هوش برای همه رده‌های سنی شامل کودکان، نوجوانان و بزرگسالان است که بر اساس گروه سنی نسخه‌های مختلفی دارد. در آزمون هوش وکسلر، علاوه بر بهره هوشی کلی، بهره هوشی کلامی و عملی را هم مشخص می‌کند. تست هوش وکسلر برای ارزیابی کارکردهای عصب‌شناختی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد و در اکثر مدارس و مهدکودک‌ها انجام میشود.
تست هوش آدمک
تست هوش تصویری آدمک یا گودیناف – هریس، یکی از ساده‌ترین انواع تست هوش کودکانو نوجوانان در محدوده سنی ۳ تا ۱۳ سال است. مهمترین هدف از انجام این تست هوش تصویری ارزیابی درجه هوشمندی سن عقلی و بهره هوشی کودکان است. آزمون گودیناف همچنین برای کودکانی که هنوز قادر به صحبت کردن نیستند یا سواد ندارند هم کاربرد دارد.
تست هوش کتل
تست هوش کتل هم از نوع غیر کلامی و تست هوش تصویری کودکان است و نسبت به سایر انواع تست هوش درجه سختی و استاندارد بالاتری دارد. هرچند تست هوش کتل برای کودکان و نوجوانان بین ۷ تا ۱۳ سال مناسب است، اما در این بازه سنی بهتر است نتیجه این آزمون مقیاس ثانویه برای سنجش هوش فرزندتان باشد.
تست هوش استنفورد بینه
با استفاده از تست هوش استنفورد بینه، می‌توان توانایی‌های ذهنی کودکان و نوجوانان را در ۵ حوزه مختلف ارزیابی کرد. در این نوع تست هوش از ۱۰ آزمون مختلف استفاده میشود.
تست هوش چند گانه گارنر
این تست هوش همانطور که از نام آن مشخص است، بر چند بعدی بودن هوش تاکید دارد و بر همین اساس۱۰ قابلیت مختلف مرتبط با هوش را می‌سنجد. این تست هوش کودکان بین مربیان و روانشناسان محبوبیت خاصی دارد چون ابعاد متعددی را می‌سنجد و می‌تواند در انتخاب مسیر درسی و شغلی به آن‌ها کمک کند. به یاد داشته باشید که بیشتر این تست‌ها برای به دست آوردن دیدگاه کلی درباره استعداد دانش‌آموزان هستند.
تست هوش ریون
یکی از انواع تست هوش تصویری برای سنین ۵ تا ۹ سال و از معتبرترین آزمون‌های سنجش هوش است. در این تست توانایی باالقوه کودکان برای ایجاد ارتباط منطقی بین محرک‌ها استفاده میشود. بین سایر تست‌های هوش که نام بردیم، آزمون ریون از اعتبار بالاتری برخوردار است چون هماهنگی و تجانس درونی سوالات در آن بیشتر هستند.
تست هوش رینولدز
یکی از انواع تست هوش برای دانش آموزان ابتدایی تست هوش رینولدز است که بیشتر روی قدرت حافظه تاکید دارد. در این تست هوش تصویری توانایی شناختی افراد از طریق سنجش قدرت یاداوری مواردی مانند تصاویر، کلمات و رفتارها انجام میشود.
تست هوش دانش آموزان ابتدایی
بسیاری از والدین علاقه دارند که کودکانشان در صورت توانایی بالاتر، به صورت جهش درس بخوانند و یکی از کاربردهای تست هوش برای دانش آموزان ابتدایی از جمله تست هوش تصویری، برای جهش تحصیلی کودکان در مقطع ابتدایی است. علاوه بر سنجش علمی دانش‌آموز، قبولی در تست هوش جهش تحصیلی که مورد تایید آموزش پرورش است، برای قبولی در طرح جهشی ضرورت دارد. سؤال‌های هوش برای جهش تحصیلی شامل دسته‌های مختلفی مانند هوش ریاضی، هوش فضایی و هوش تصویری است.
سخن پایانی
اطلاع از ضریب هوشی می‌تواند در زمینه‌های مختلف زندگی کودکان و نوجوانان مانند میزان و نوع آموزش‌ها، نوع مدرسه، نوع سیستم آموزشی، انتخاب رشته و آینده شغلی آن‌ها تاثیر داشته باشد. در این مطلب به اختصار انواع تست هوش برای دانش آموزان راهنمایی و تست هوش برای دانش آموزان ابتدایی را معرفی کردیم. این تست‌ها به شما کمک می‌کنند بدانید که کودک یا نوجوانتان در چه زمینه‌ای هوش و استعداد بهتری دارد یا در چه مسیری موفقتر خواهد بود. همچنین با شناخت نقاط ضعف فرزندتان، می‌توانید از طریق آموزش و تمرین مداوم، این بخش‌ها را تقویت کنید.
سوالات متداول:
- هوش تصویری چیست؟
هوش تصویری به معنای قدرت درک و شناخت بصری مانند اندازه، شکل و ابعاد اشیا است که با کمک قدرت تخیل ذهنی انجام میشود. - آیا تقویت هوش تصویری امکان پذیر است؟
بله، تمرینها و بازیهای آموزشی خاصی مانند حل پازل، حل مکعب روبیک، حل تست هوش تصویری و شطرنج برای تقویت هوش بصری کودکان و نوجوانان وجود دارند. - هوش تصویری کودکان و نوجوانان چه اهمیتی دارد؟
کودکان و نوجوانانی که هوش تصویری بالایی دارند میتوانند در دروسی مانند ریاضی، هندسه، هنر، طراحی، جغرافیا و هر چیزی که با دید فضایی و خلاقیت ارتباط دارد قوی باشند و در آینده در برخی مشاغل موفقتر عمل کنند. - برای ارزیابی هوش تصویری چه تستهایی وجود دارند؟
تست ریون، تست کتل، تست وکسلر و تست آدمک از جمله معروفترین انواع تست هوش تصویری کودکان و نوجوانان هستند.
