بسیاری از افراد تلاش می‌کنند اما به نتیجه مطلوب نمی‌رسند. مثلا ساعت‌ها یک مبحث را مطالعه می‌کنند، اما نمی‌توانند به سوالات مفهومی پاسخ بدهند. یا سرعتشان در پاسخ دادن پایین است. اگر کیفیت مطالعه پایین باشد حتی با دانستن همه نکات تستی و کنکوری، به اندازه تلاشتان نتیجه نمی‌گیرید. از طرفی ایجاد تعادل بین سرعت مطالعه و کیفیت مطالعه برای دانش‌آموزان کنکور اهمیت بالایی دارد. اما کیفیت مطالعه اصلا به چه معناست؟ چه ارتباطی با سرعت مطالعه دارد؟ کیفیت مطالعه با چه فاکتورهایی مشخص میشود؟ کیفیت مطالعه دقیقا چه تاثیری بر روی نتایج آزمون دارد؟ و نکته آخر اینکه راهکارهای عملی برای رسیدن به کیفیت مطلوب مطالعه چیست؟ تا انتها با توضیح همه چیز درباره کیفیت مطالعه، همراه این مطلب باشید. اگر در روزه‌داری هستید، سری به مطلب درس خواندن در ماه رمضان بزنید.
کیفیت مطالعه
شاید مفهوم راندمان یا کیفیت مطالعه، برای آزمون‌های مختلف و امتحانات متفاوت باشد. در واقع این فاکتور تا حدی به هدف‌گذاری و شرایط هر فرد وابسته است. اما می‌توان تعریف کلی از کیفیت یا بهرهوری مطالعه ارائه داد. بیایید با نگاهی به فاکتورهای کیفیت مطالعه، آن را بهتر درک کنیم. برای اینکه کیفیت مطالعه خودتان را بسنجید، به سوالات زیر پاسخ دهید:
- آیا با سرعت مطلوب مطالعه می‌کنید؟ مشخص کنید که سریع‌تر یا کندتر از معمول مطالب را می‌خوانید.
- حین مطالعه تمرکز کافی دارید؟ (درباره افزایش تمرکز مطلب افزایش تمرکز در مطالعه و امتحان را مطالعه کنید)
- آیا در مطالعه دچار وسواس بازگشت به عقب میشوید؟
- پس از خواندن مبحث، می‌توانید آن را به زبان ساده برای فرد دیگری توضیح دهید؟
- یک روز بعد چیزی از مطلب به یاد دارید؟
- آیا می‌توانید حین خواندن یک مبحث، آن را به درستی خلاصه‌نویسی یا دسته‌بندی کنید؟
راهکارهای افزایش کیفیت مطالعه
افزایش کیفیت مطالعه کنکور یک موضوع حیاتی برای داوطلبان است که معجزه می‌کند. اما قبل از هرچیز باید بدانید هیچ سحر و جادویی برای افزایش کیفیت مطالعه وجود ندارد. مطالعه با کیفیت، یک مهارت است و امکان بهبود دارد. تمام روش‌هایی که در ادامه توضیح داده‌ایم، شما را قدم به قدم به کیفیت مطلوب در مطالعه نزدیک می‌کنند. بنابراین باید این تکنیک‌ها را با تکرار، تمرین و تمرکز به صورت عادت دربیاورید. در مقاله تکنیک فاینمن هم مسیر یادگیری مطالب پیچیده‌تر را توضیح داده‌ایم.
مبحث را تقسیم بندی کنید
یکی از آفت‌های کیفیت مطالعه، کمال گرایی در درس خواندن یا ترس از شکست است. معمولا وقتی این دسته افکار به سراغمان می‌آیند، بیش از هرچیز دنبال سریع خواندن هستیم. بدون اینکه به کیفیت توجهی کرده باشیم. در قدمی برای مبارزه با کمالطلبی، سعی کنید هر مبحث یا هر درس را به بخش‌های کوچکتری تقسیم کنید. مقدار بخش‌ها را به اندازه توانتان در نظر بگیرید. به جز تقسیم‌بندی درس، می‌توانید برای زمان هم همین کار را انجام دهید. روش‌هایی مثل تکنیک پومودورو برای درس خواندن نیز بر اساس تقسیم زمان مطالعه به مدت کوتاه‌تر ایجاد شده‌اند.
از خودتان سوال بپرسید
با طرح سوال از مبحث، توجهتان به نکات جزئی و عمیق جلب میشود. از طرف دیگر متوجه میشوید در کدام بخش‌ها مشکل دارید. می‌توانید حین خواندن یا بعد از یک دور، از ابتدا درس را مرور کنید و خودتان را به جای طراح سوال بگذارید. به صورت منظم کنار کتاب یا در یک برگه، سوالاتی طراحی کنید و به آن‌ها پاسخ بدهید. برای کمک گرفتن از این روش، مهم است سوالات را خودتان طراحی کنید. به چالش کشیده شدن ذهن در این روند اهمیت دارد و کارکرد حل سوالات آماده و تستی کارکرد متفاوت است. درباره زمان شروع تست زدن و برنامه کنکور، در مطلب زمان شروع مطالعه برای کنکور توضیح داده‌ایم.
مطلب را برای یک نفر توضیح دهید
توضیح دادن یکی از بهترین روش‌ها برای سنجش درک مطلب است. توضیح دادن باید با ساده‌ترین زبان باشد. اگر فرد مقابل از موضوع درس هیچ اطلاعی نداشته باشد، نحوه توضیح شما معیار دقیق‌تری برای میزان درک مفهوم مباحث است. حین توضیح دادن صدای خودتان را می‌شنوید (یادگیری سمعی)، اطلاعات را بازیابی و مرور می‌کنید و در نهایت دانسته‌های خودتان را به چالش می‌کشید تا یک مفهوم را به دیگری بیاموزید. تمام این مسیر به تثبیت و افزایش کیفیت مطالعه کمک می‌کند. این مرحله یکی از گام‌های مهم یادگیری از نظر ادگار دیل است که هرم یادگیری را برای افزایش بازده تعریف کرد.
هنگام مطالعه یادداشت برداری کنید
حین یادداشت‌برداری، درست مانند توضیح مطلب، باید یک بار دیگر مطالب را در ذهنتان مرتب کنید. تلاش برای دسته‌بندی کردن، خلاصه‌نویسی قابل فهم، مرور مطالعات و بیرون کشیدن نکات مهم، باعث ایجاد ارتباط بین بخش‌های مختلف مطلب در ذهن شما میشود. از طرفی با استفاده از یادداشت‌های درختی، شکل و رنگ‌های مختلف یادداشت، یک ذخیره بصری نیز در ذهنتان به وجود می‌آید.
پیشنهاد مطالعه: تاثیر پانسیون مطالعاتی بر کیفیت مطالعه
از بازگشت به قبل بپرهیزید
یکی از نشانه‌های وسواس مطالعه و عدم تمرکز، بازگشت مداوم به جملات یا صفحات قبلی است. این موضوع ترس از فراموش کردن مطالب برمی‌گردد. استفاده از سار نکاتی که به افزایش کیفیت مطالعه کمک می‌کند، خودبه خود باعث کاهش بازگشت میشود. اما یک راه دیگر اجبار کردن خودتان به عدم بازگشت است. تحت هر شرایطی مطالعه خود را ادامه بدهید. شاید دفعات اول مقاومت سخت باشد اما به مرور این عادت مخرب کاهش پیدا می‌کند.
از تکنیک های به خاطرسپاری استفاده کنید
برای اینکه حفظیات را راحت تر انجام دهید، قبل از شروع حتما یک دور پیش‌خوانی کنید. پس از یادگیری مطلب، مرور کردن را متناسب با نیازتان به دفعات تکرار کنید. همچنین پل ارتباطی بین مطالب جدید و مطالب قدیمی ایجاد کنید تا بلوک‌های مطالعاتی تشکیل دهند که خراب کردن آن‌ها مشکل است. این تکنیک‌ها علاوه‌بر بهبود کیفیت مطالعه، به افزایش سرعت مطالعه برای کنکور و امتحانات هم کمک می‌کنند.
روی یک موضوع تمرکز کنید
حواس‌پرتی، عدم تمرکز و استرس شما را وادار می‌کنند که به جای انجام کار اصلی، سراغ تفریح یا کارهای جانبی بروید. مثلا به جای اینکه مبحث سخت ریاضی یا درسی که به آن علاقه ندارید را تمام کنید، به ذهنتان می‌رسد که بد نیست سری هم به کتاب زیست بزنید! فریب نخورید چون این بازی ذهن برای غلبه بر استرس است. کافی است با راه‌های فرار یک ذهن پر از استرس آشنا باشید و آگاهانه با آن مبارزه کنید. از طرفی درباره مطالعه درسی که دوست ندارید مطالعه کنید و تکنیک‌های آن را بیاموزید.
پراکنده خوانی نکنید
طبق برنامه‌ریزی پیش بروید و در زمان مطالعه هر درس، فقط بخش مشخص شده را مطالعه کنید. با استفاده از مطلب چگونه یک برنامه ریزی درسی خوب انجام دهیم؟ یک برنامه اصولی طراحی کنید. لازم نیست به همه مباحث دیگر نیز گریزی بزنید. این کار به مفهومی خواندن هیچ کمکی نمی‌کند. بلکه دنیایی از جزئیات بدون چهارچوب را در ذهنتان ایجاد و حافظه را به هم می‌ریزد. روی کار اصلی متمرکز بمانید. برنامه ریزی برای درس خواندن در تابستان را هم طبق اصول خاص خودش پیش ببرید.
عادات نادرست مطالعه را کنار بگذارید
گاهی برای رفع نواقص کارمان، اشتباهات بزرگتری انجام می‌دهیم. مثلا در طول ترم کم درس می‌خوانیم و همه چیز را به شب امتحان موکول می‌کنیم. شب تا صبح بیدار می‌مانیم اما در نهایت سر جلسه قادر به تفکیک اطلاعات مغزمان نیستیم. خستگی، عدم تمرکز و استرس هم مزید بر علت می‌شوند.
بنابراین روش‌های ناکارآمد مانند شب‌بیداری، مطالعه بدون استراحت، تندخوانی بدون درک مطلب، هایلایت کردن بدون برنامه تمام خطوط، مطالعه با صدای بلند، نوشیدن کافئین زیاد و مطالعه مداوم با موسیقی را کنار بگذارید. این روش‌ها شاید در کوتاه مدت یا برای برخی از دروس کمی به شما کمک کنند اما در دراز مدت تاثیری در یادگیری یا فهم بهتر مطالب ندارند. اگر نمی‌دانید چه زمان از روز برای مطالعه کدام درس مناسب است، مطلب بهترین زمان برای درس خواندن چه ساعاتی از روز است؟ به شما کمک می‌کند.
به موقع استراحت کنید
برای افزایش کیفیت مطالعه همیشه نباید دنبال راه‌های مستقیم و سر راست یا تکنیک‌های درس خواندن بود. عوامل محیطی، خستگی ذهنی و جسمی هم نقش زیادی در کیفیت مطالعه شما دارند. وقتی تغذیه و خواب شابه با کیفیت و کافی نداشته باشید، عدم تمرکز، استرس، ناتوانی در فهم مطلب و بی حوصلگی مهمان ناخوانده می‌شوند. حتما با توجه به میزان توانایی شخصی، بعد از چند ساعت مطالعه یک استراحت با زمان بیشتر داشته باشید.
چند حرکت کششی انجام دهید، بین ۵ تا ۱۰ دقیقه در سکوت دراز بکشید و به مقدار کافی آب بنوشید. درباره شرایط مطالعه و درس خواندن قبلا در مقاله‌های متعدد مثل چه نوری برای مطالعه مناسب است؟ و درمان خواب آلودگی هنگام مطالعه صحبت کرده‌ایم.
سخن پایانی
اغلب دانش‌آموزان به دنبال حفظ سریع درس، تمام کردن مباحث در مدت زمان کوتاه و استفاده از روش‌های تست‌زنی هستند. اما مسیر افزایش کیفیت مطالعه امتحان بدون داشتن کیفیت، مانند یک ماشین بدون لاستیک، به هدف نمی‌رسد. هرچقدر هم سریع مطالب را بخوانید و هرچندبار مرور کنید، اگر درس را به خوبی درک نکرده باشید، امکان به خاطر ماندن، به یاد آوردن و پاسخ به سوالات مفهومی‌تر کاهش می‌یابد. بنابراین باید به دنبال رعایت تعادلی بین سرعت، تکنیک‌ها و کیفیت مطالعه باشید. در این مطلب از راهکارهای مفیدی گفتیم که قدم به قدم شما را به بهترین نتیجه نزدیک می‌کنند. اگر خواندن ریاضی برایتان سخت یا بیهوده به نظر می‌رسد، سری به مطلب چرا باید ریاضی بخوانیم و محاسبات بدانیم بزنید.
سوالات متداول
- افزایش کیفیت مطالعه به چه معنا است؟
بهرهوری در درس خواندن با فاکتورهای متعددی مانند تمرکز، سرعت مطلوب مطالعه، به خاطر ماندن، به یادآوری، عدم وسواس و کمالطلبی مشخص میشود. - چرا باید کیفیت مطالعه مان را بالا ببریم؟
هرچند کندخوانی هم مشکلاتی مانند خستگی و کاهش انگیزه به دنبال دارد اما سرعت مطالعه یا به نوعی کمیت آن، باید در تناسب با کیفیت مطالعه باشد. در غیر این صورت در همه ابعاد از حفظ کردن مطلب تا توانایی استفاده از اطلاعات، دچار مشکل میشوید. خصوصا وقتی پای استرس کنکور و امتحان و زمان کم به میان بیاید، استفاده از اطلاعات با مشکل روبرو میشود. - چگونه کیفیت مطالعه را بالا ببریم؟
قبل از هرچیز باید عامل کاهش کیفیت مطالعه را با توجه به فاکتورهایی که توضیح دادیم، پیدا کنید. تمرکز کافی ندارید؟ مکان مطالعه و محیط مناسب نیست؟ در یادگیری اولیه دچار مشکل هستید؟ سپس با استفاده از نکاتی که گفتیم، به صورت اختصاصی روی مشکل خود کار کنید.
