مشارکت در حل مسائل و به نتیجه رساندن کارها در قالب گروه یا تیم، مزایای بسیاری برای افزایش یادگیری، آموزش و تمرین مهارتهای مختلف به کودکان و نوجوانان دارد. گروه یا تیم یک مفهوم کلی است به طور مثال دسته‌ای از دانشآموزان که به درس یا ورزش خاص علاقه دارند هم یک گروه را تشکیل بدهند. اما در این مقاله می‌خواهیم کارکردهای آن دسته از کارهای گروهی را بررسی کنیم که به طور خاص برای انجام یک هدف مشترک تشکیل شده‌اند و به درباره راهکارهای ترغیب دانشآموزان به انجام کار گروهی، مزایا و مهمترین چالش کار گروهی بپردازیم.
فواید کار گروهی در مدرسه
انجام کار گروهی در مدرسه نیاز به آموزش و تمرین مهارتهای مختلفی دارد و در عین حال به مرور و با انجام امور مختلف در قالب یک تیم، دانشآموزان یاد میگیرند چگونه در تعامل با دیگران برای رسیدن به یک نتیجه مشترک تلاش کنند. هرچند شاید برای معلمان انجام کار به صورت فردی آسان‌تر باشد و در سیستم آموزشی ایجاد رقابت فردی نقش پررنگ‌تری دارد، اما بد نیست نگاهی به مزایای کار گروهی در مدرسه داشته باشیم تا در استفاده از آن لحظه‌ای تعلل نکنید:
- یادگیری و تمرین بروز عقاید در قالب جملات و بیانات شفاف
- شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان
- برقراری ارتباط مطلوب اجتماعی با همسالان
- یادگیری و تمرین خوب شنیدن
- توجه کردن به نظرات دیگران
- یاددهی و یادگیری فعالانه
- مسئولیتپذیری بیشتر در جهت یادگیری و به نتیجه رساندن گروه
- ترویج کمک کردن به دیگران و پیشگیری از رفتارهای ناسازگارانه‌ای مانند خسیس بودن کودک
- انعطافپذیری
- احترام به تفاوت‌های فردی
- پیشرفت تحصیلی
- افزایش انگیزه برای فعالیت در کلاس
- پرورش مهارت همکاری
- پرورش تفکر نقادانه و توانایی مباحثه
- توانمندی بیشتر در خودکنترلی و مدیریت هیجانات
- تقویت مهارت برنامه‌ریزی
- افزایش حس اعتماد به دیگران
- افزایش صمیمیت و دوستی
- ایجاد حس تعلق
- تقویت مهارتهای هوش هیجانی
- تقویت مهارتهای حل تعارض
- افزایش توانایی ریسک کردن
- افزایش خلاقیت و ایجاد ایده‌های جدید
- تقویت توانایی مدیریت و رهبری
- تقویت قدرت تجزیه و تحلیل
اردوی دانش آموزی نیز یکی از راهکارهای خوب برای تقویت و تشویق به کار گروهی است.
روش انجام کار گروهی در کلاس
برای انجام کار گروهی باید یک سری مراحل را طی کنید تا گروههایی با کارایی بالا داشته باشید و در انتها به اهداف کار گروهی برسید. فراموش نکنید که بعضی کارها را از خانه باید آغاز کرد، سری هم به مطلب آموزش همکاری کودکان در خانه بزنید.
بیشتر بخوانید: آموزش جدول ضرب به کودکان
آموزش کار گروهی به دانش آموزان
قبل از هر چیز باید درباره مزیتهای کار کردن در گروه و انجام کار تیمی با دانشآموزان صحبت کنید. نحوه انجام کار گروهی و قوانین آن را توضیح دهید. می‌توانید این کار را با مشارکت فعالانه خود دانشآموزان انجام دهید تا با مشارکت در بحث و ارائه نظرات مختلف، برای کار گروهی آماده‌تر شوند. درباره فواید کار گروهی، روش تقسیم وطایف در گروه، مشکلات احتمالی کار گروهی و روش حل آنها ازخ ود دانشآموزان نظر بخواهید و تمام ایده‌ها را بنویسید و با رأی‌گیری بهترین ایده‌ها را انتخاب کنید. در نهایت درباره تک تک نظرات صحبت کنید و مواردی که نیاز به تصحیح دارد را به آنها آموزش دهید.
انتخاب موضوع کار گروهی
موضوعی را انتخاب کنید که مورد علاق دانشآموزان باشد، درباره آن هیجان و علاقه نشان بدهند، همه دانشآموزان بتوانند در انجام آن مشارکت کنند. در نهایت مهمترین کته در انتخاب موضوع فعالیت دانشآموزان این است که بتوان آن را از روش‌های مختلف انجام داد و درباره آن مباحثه کرد.
گروه بندی دانش آموزان
در مرحله بعدی باید دانشآموزان را گروه‌بندی کنید. بهتر است گروهها ناهمگون باشند و از دانش‌آموزانی با سطح یادگیری متفاوت تشکیل شوند. یکی ازا هداف اصلی تشکیل تیم باید تقویت روحیه همکاری بین فردی، کمک به یکدیگر، انجام وظایف بر اساس توانمندی خاص هر فرد باشد. می‌توانید قبل از تشکیل گروه از هر دانش‌آموز بخواهد نقاط قوت و ضعف خود را روی یک برگه بنویسد و بر اساس آن گروهها را مشخص کنید. بهتر است گروهها بین ۳ تا ۵ نفره باشند.
تقسیم وظایف در گروه
اگر برای اولین بار است که کار گروهی در کلاس انجام می‌شود یا دانشآموزان در سطح ابتدایی هستند، بهتر است خودتان تقسیم وظایف در گروه را انجام دهید. به دانشآموزان توضیح دهید که چرا وظایف را به این صورت بین آنها تقسیم کرده‌اید و حتما در این مرحله پاسخگوی نظرات یا مشکلات آنها باشید.
ارزیابی نتایج کار گروهی
فرقی نمی‌کند که کار گروهی با چه هدفی انجام شده باشد، در هر صورت نتیجه نهایی کار هر گروه را ارزیابی کنید. روش ارزیابی شما بستگی به نوع کار و نظر شما دارد. برخی از معلمان سیستم نمره‌دهی را انتخاب می‌کنند و برخی دیگر ممکن است ارزیابی توصیفی را ترجیح دهند. به غیر از سیستم ارزیابی که برای نتیجه کلی هر گروه دارید، از دانشآموزان بخواهید تک به تک توضیح بدهند که در گروه چه وظایفی داشته‌اند و آن را چگونه انجام داده‌اند. حساسیت این مرحله این است که هر فرد را به اندازه توانایی‌هایش بسنجید و هرگونه مقایسه، سرزنش یا تحقیر کردن فعالیت دانشآموزان را کنار بگذارید. بهتر است تعاملات مثبت دانشآموزان را برجسته کنید و درباره نقاط ضعف نیز آنها توضیح دهید.
پیشنهاد مطالعه: هوش مصنوعی جایگزین معلمان
چالش های کار گروهی در مدرسه
از مهمترین مشکلاتی که برای انجام کار گروهی در مدرسه وجود دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم تمایل برخی از دانشآموزان به کار گروهی
- همکاری نکردن اعضای گروه
- رقابت ناسالم بین اعضای گروه‌های مختلف
- قطع ارتباط بین گروهی
- عدم تمایل هم گروه شدن دانشآموزان با سطح درسی متفاوت
نکات مهم آموزش مهارت کار گروهی به دانش آموزان
- بهتر است قبل از اینکه دانشآموزان را گروه‌بندی کنید، در چند جلسه از مزایای کار تیمی صحبت کنید.
- برای اینکه دانشآموزان انگیزه بیشتری پیدا کنند، شیوه تشویقی داشته باشید.
- یکی از روش‌ها هم میتواند این باشد که کار گروهی را ابتدا برای انجام فعالیت‌های هیجان‌انگیز تمرین کنید و برای انتخاب نوع فعالیت می‌توانید از خود دانشآموزان رأی‌گیری کنید.
- اگر اعضای گروه تعامل خوبی با یکدیگر ندارند، تا جایی که تنوع گروه به هم نخورد، اعضا را جابجا کنید.
- اگر دانش‌آموزی با هیچ روشی نتوانست با دیگران همکاری داشته باشد، به او اجازه دهید به تنهایی کار کند اما نوع فعالیت گروهی را طوری انتخاب کنید که عملا انجام کار به صورت فردی مشکل باشد و دانشآموزان بتوانند مزایای کار گروهی در مدرسه را درک کنند.
- از دانشآموزان قوی‌تر بخواهید به هم‌گروهی‌های خود که نیاز به تلاش بیشتری دارند، کمک کنند. مزایای این کار از جمله عمیق‌تر شدن یادگیری و فواید معنوی آن را برای دانشآموزان توضیح دهید و با تحسین حس همیاری بچه‌ها، مشوق آنها باشید.
- یکی از نگرانی‌ها در کار گروهی این است که بار فعالیت بیشتر روی دوش اعضای سخت‌کوش باشد. برای اینکه چنین عدم تناسبی در گروهها اتفاق نیفتد، در عین حال که برای نتیجه نهایی تیم ارزش‌گذاری می‌کنید، سیستمی برای توضیح و نشان دادن نقش تک تک اعضا و سنجش آن طراحی کنید.
- از شروع کار تا رسیدن به نتیجه، از دانشآموزان بخواهید توانایی‌های خود را در گروه معرفی کنند و هر فرد با توجه به توانمندی خود وظیفه‌ای را بر عهده بگیرد.
- برای کودکان نیز خودتان این تقسیم وظایف را با توجه به روحیات و توانمندی آنها در نظر بگیرید.
پیشنهاد می‌کنیم مطالب اختلالات یادگیری و درمان اختلالات یادگیری را هم مطالعه کنید.
سخن پایانی
بیشتر آموخته‌های ما حاصل تعامل با دیگران هستند و اگر دانشآموزان برای کسب دانش فقط به کتاب ونظرات و ایده‌های ذهنی خودشان دسترسی داشته باشند، یادگیری پرباری نخواهند داشت. بنابراین هدف اصلی و نهایی کار گروهی رسیدن به بهترین عملکرد ذهنی و آموزش بهینه است. هرچند آموزش فردی و رقابتی اهمیت خاص خود را در ایجاد انگیزه و هیجان دانشآموزان دارد، اما یادگیری به وسیله کار گروهی و به صورت مشارکتی برای تعادل در برنامه آموزشی ضروری است. به همین منظور در این مقاله راهکارهایی برای آموزش و تمرین کار گروهی در مدرسه پرداختیم و برخی از روش‌های ایجاد گروه‌های موفق را بررسی کردیم.
آموزش کار گروهی به کودک در زندگی روزمره نیز کاربرد دارد و یکی از روش‌های فرزند پروری موفق محسوب می‌شود که می‌توانید با بررسی کتاب‌هایی که در مطلب معرفی کتاب فرزند پروری آورده‌ایم، درباره آن بیشتر مطالعه کنید.
سوالات متداول
- آموزش کار گروهی به کودکان در مدرسه چه مزایایی دارد؟
دانشآموزان با انجام کار گروهی مهارتهای خود ابرازی، کنترل هیجان، مسئولیتپذیری، ارتباط مثبت، اعتماد کردن، ریسک کردن، بیان نظر مخالف، ایدهپردازی، تفکر نقادانه، مدیریت زمان و همکاری را یاد میگیرند و انجام کار در قالب یک تیم میتواند به رشد ذهنی، بهبود یادگیری و افزایش اعتماد به نفس آنها کمک کند. - اگر دانش آموزان مایل به انجام کار گروهی در مدرسه نباشند چه باید کرد؟
آغاز کار گروهی باید با درک کامل از مزیتهای انجام آن همراه باشد، دانشآموزان باید به خوبی درک کنند که کار گروهی چه فوایدی برایشان دارد. استفاده از تشویق، سپردن مسئولیت به اندازه توانایی هر فرد، تشویق کردن، کمک گرفتن از دانشاموزان توانمندتر همگی روشهایی برای ترغیب دانشآموزان گوشهگیر به سمت کار گروهی هستند. - چطور باید دانشآموزان را برای کار گروهی تقسیم بندی کرد؟
به هیچ عنوان گروههایی که بر اساس میزان دوستی یا توانایی بیشتر دانشآموزان هستند را ایجاد نکنید. گروهها با ناهمگن باشند تا دانشآموزان مهمترین فواید کار گروهی یعنی انعطافپذیری، همکاری و سازش را یاد بگیرند.
