مناسبات اقتصادی این روزها هر روز پیچیده‌تر می‌شود. آن‌قدر پیچیده که کسی درس‌های مدرسه درباره مبادلات ابتدایی کالابه‌کالا را یادش نمی‌آید! کسی دیگر برایش کاربردهای ابتدایی سکه برای دادوستد اهمیتی ندارد! از آن گاوصندوق‌های قدیمی دیگر در خانه‌ها خبری نیست! روی مبلغ حساب بانکی و دیگر دارایی‌ها هم نمی‌توان حساب باز کرد، زیرا ارزش‌شان مدام تغییر میکند! حتی پولدرآوردن هم این روزها فرق کرده و شبیه شعرهای سعدی، سهل‌وممتنع شده است: بعضی‌ها خیلی راحت پول در می‌آورند و برخی دیگر، همیشه هشت‌شان گرو نه‌شان است. در این بحبوحه، حرف زدن با کودکان درباره پول و در کنار آن، آموزش سواد مالی به فرزندان را از کجا باید شروع کرد؟
اهمیت آموزش مسائل مالی به کودکان
مدیریت دخل‌وخرج، پسانداز و سرمایهگذاری، موضوعات نام‌آشنایی هستند که کودکان را مجهز به تصمیم‌گیری آگاهانه در زمینه‌های مالی می‌کنند. تقویت هوش مالی کودکان به‌دلایل زیر از اهمیت زیادی برخوردار است:
- آن‌ها را مجهز به ابزاری قدرتمند برای مدیریت سرمایه میکند.
- باعث افزایش عادت‌های مسئولانه و افزایش مسئولیت‌پذیری در کودکان می‌شود.
- اعتماد‌به‌نفس کودکان در مدیریت موثر دارایی‌ها را افزایش میدهد و فرآیند رسیدن به استقلال مالی را تسریع میکند.
مفاهیم اصلی در آموزش مدیریت مالی به کودکان
قبل از هر چیز، باید فرزندتان را با مفاهیم اصلی سواد مالی آشنا کنید. وقتی او بهصورت عینی و ملموس با معنای مفاهیمی مثل پسانداز آشنا شود، بهتر آن‌ها را به کار خواهد گرفت. بیایید این مفاهیم را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم:
1. بودجه بندی
اولین و اساسی‌ترین مفهوم در زمینه مدیریت دارایی‌ها، مفهوم بودجه است. بودجهبندی باعث فهم اهمیت برنامه‌ریزی، تعیین اهداف مالی و تخصیص پول برای اهداف مختلف می‌شود. برای آموزش بودجهبندی:
- فرزندتان را تشویق کنید که مبلغ پول‌توجیبی یا دارایی‌های‌اش را به چند قسمت تقسیم کند: 1. مخارج؛ 2. پسانداز؛ 3. خرید هدیه برای تولد دوست و 4. کمک به موسسه خیره.
2. پس انداز و سرمایه گذاری
معرفی مفهوم پسانداز و سرمایهگذاری به کودکان، مسیر موفقیت مالی آن‌ها را در آینده هموار میکند. ارزش و شیرینی پسانداز پول را با برنامه‌ریزی برای رسیدن به اهداف کوتاه‌مدت، مانند خرید اسباب‌بازی، و اهداف بلندمدت مانند جورکردن شهریه دانشگاه یا راه‌اندازی یک کسب‌وکار، به فرزندتان نشان دهید. همچنین، در مورد ارزش سرمایهگذاری و تاثیر آن بر افزایش میزان پس‌اندازها در طول زمان نیز با او صحبت کنید.
3. کسب درآمد
با توضیح معنا و اهمیت کسب درآمد، ارتباط بین کار و پول را در ذهن فرزندتان نهادینه کنید. همچنین او را تشویق به انجام کارهای پول‌ساز ساده مانند مشارکت در انجام کارهای خانه، تدریس خصوصی و مدیریت کسب‌وکاری کوچک کنید. اگر هم خودتان شغل آزاد دارید، بخش کوچکی از کارتان را به او بسپارید. آشناسازی فرزند با ارتباط بین شغل و کسب درآمد، روحیه کاری و استقلال مالی را از سنین پایین در او زنده میکند.
4. تفاوت بین نیازها و امیال
یکی دیگر از جنبه‌های مهم سواد مالی، درک تفاوت بین نیازها و خواسته‌ها است. بنابراین، شما باید تفاوت بین نیازهای اصلی مانند غذا، لباس، و سرپناه با خواسته‌هایی مانند اسباب‌بازی یا گردش را برایش توضیح دهید. فهم تمایز موارد ضروری و غیرضروری، در تصمیم‌گیری‌های مالی و اولویت‌بندی هزینهها به او کمک میکند.
5. بانک ها و موسسات مالی
فرزندتان را با مفهوم بانکداری و نقش موسسات مالی آشنا کنید:
- از تفاوت بین حساب جاری و پسانداز برایش بگویید و شیوه‌های بانکداری مسئولانه را به او آموزش دهید.
- با مفاهیمی مانند سود بهره و چگونگی درآمدزایی از پسانداز پول در بانک، آشنایش کنید.
6. کمک به دیگران
پول برای دادوستد است و بخشی از این دادوستد، در سطحی بالاتر و البته بسیار مهم‌تر صورت می‌گیرد: آدم‌ها در جامعه‌ای مشترک زندگی می‌کنند و رفاه‌شان به یکدیگر گره خورده است؛ یعنی کمک به دیگری، از طریق افزایش رفاه تک‌تک اعضای جامعه، بر رفاه من نیز تاثیرگذار است. پس با تشویق فرزندتان به بخشش، احساس همدلی و مسئولیت اجتماعی او را تقویت و از خساست کودک جلوگیری کنید. آشناکردن کودک با کمک‌های خیریه، درک کامل‌تری از سواد مالی و نقش پول در جامعه مدرن به او میدهد.
راهکارهای آموزش مدیریت مالی به کودک
تا اینجا فهمیدیم چه مفاهیم و اصولی را باید به کودک آموزش دهیم؛ حالا بیایید راهکارهای آموزش مدیریت مالی و خرج کردن پول به کودکان را بررسی کنیم:
ابتدا خود پول و ارزش آن را معرفی کنید
در گام اول، پول و ارزش آن را به فرزندتان بیاموزید:
- از بازی‌های مالی مانند مونوپولی یا مبلغ پول توجیبی فرزندتان، برای آموزش چگونگی کسب، پسانداز و خرج پول استفاده کنید.
- کودک را تشویق به تعیین اهداف پسانداز، مانند خرید یک اسباب‌بازی یا برنامه ریزی برای اوقات فراغت در تابستان، کنید.
آگاهی از پول و کارکرد آن در دنیای واقعی، پایه‌ای مستحکم برای سواد مالی و تصمیم‌گیری‌های عاقلانه در آینده فراهم میکند.
پیشنهاد مطالعه: در دادن پول توجیبی به کودک رعایت چه نکاتی ضروری است؟
بودجه بندی را با مثال های کاربردی آموزش دهید
بودجهبندی را به‌شیوه‌ای مناسب و با استفاده از مثال‌های متناسب با سن‌وسال فرزندتان، مانند تخصیص بودجه برای خرید اسباب‌بازی‌ها و انتخاب لباس توسط خود کودک، برایش توضیح دهید.
برایش حساب بانکی باز کنید
داشتن حساب پسانداز بانکی، فرزندتان را با بانکداری نوین و فواید پسانداز پول در مکانی امن آشنا میکند. با یکدیگر به بانک بروید، برایش حساب باز کنید و به او توضیح دهید:
- سپرده‌ها چه کاربردی دارند؛
- چگونه پس‌اندازشان در طول زمان افزایش می‌یابد؛
- و چگونه جای پول‌های‌شان در بانک امن است.
روح کارآفرینی را در فرزندتان زنده کنید
با تشویق فرزند کودک و نوجوانان‌تان به جست‌وجوی فرصت‌های ساده پول‌سازی، روحیه کارآفرینی را در او تقویت کنید. خواه یک غرفه کوچک فروش کتاب در نمایشگاه، فروش صنایع دستی یا ارائه خدماتی مانند چمن‌زنی، این تجربیات درس‌های ارزشمندی درباره درآمد، هزینه و سود به او میدهد. علاوه بر این، خلاقیت، مسئولیت‌پذیری و پشتکار را در ذهن او پرورش میدهد و ترس از شکست در کودکان را از بین می‌برد.
از منابع متناسب با سن کودک استفاده کنید
از منابع متناسب با سن فرزندتان مانند بازی‌های سواد مالی برای کودکان، کتاب‌های مدیریت مالی برای بچه‌ها و پلتفرمهای آنلاین و جذاب استفاده کنید:
- بازی‌های رومیزی خاصی مانند کش فلو ریس، جالیز و عموپولدار، بهصورت اختصاصی برای آموزش مدیریت پول به کودکان طراحی شده‌اند.
- کتاب‌های سواد مالی برای بچه‌ها، با سناریوسازی متناسب و شخصیت‌پردازی جذاب، یادگیری را برای کودکان جذاب‌تر می‌کنند.
- پلتفرمهای آنلاین، با شبیه‌سازی عالی دنیای واقعی و ایجاد روحیه تعاملی، مهارت‌های سواد مالی را توسعه می‌دهند.
چگونه سواد مالی را به کودکان سنین مختلف آموزش دهیم؟
مسلما سطح درک و فهم کودکان پیش‌دبستانی با بچه‌های دبستانی متفاوت است. بنابراین، شما هم باید آموزش‌ها را متناسب با سن‌وسال فرزندتان ارائه دهید:
آموزش سواد مالی به کودکان پیش دبستانی
دوران پیش‌دبستانی زمان مناسبی برای ایجاد پایه‌های سواد مالی در کودکان است. در این سن‌وسال، فرزندتان هنوز هیچ درکی از مفاهیم مالی و کاربرد آن‌ها ندارد؛ بنابراین، باید آموزش را بهصورت گام‌به‌گام و آهسته‌وپیوسته پیگیری کنید:
1. آشنایی با پول نقد و ارزش آن
نام و ارزش سکه‌ها و اسکناس‌ها برای پرداخت هزینه خرید محصولات و خدمات را برای کودک توضیح دهید. کودکان باید بهصورت مقدماتی با ارزش خرید اسکناس‌های مختلف در این سن آشنا شوند.
2. آزادی تصمیم گیری درباره خرج پول
وقتی به کودک در این زمینه آزادی عمل می‌دهید، در واقع در حال آموزش مهارت های زندگی به کودکان هستید؛ زیرا همزمان تفکر نقاد، خلاق، حل مسئله و تصمیم‌گیری را در او بهبود می‌بخشید. بنابراین، در نقش مشاور مالی را برعهده بگیرید و تصمیم‌گیری نهایی را به خودش واگذار کنید.
3. برنامه ریزی برای مدیریت هزینه ها
راهنمایی‌های اولیه شما به فرزندتان در زمینه برنامه‌ریزی برای مدیریت هزینهها، باعث شکل‌گیری عادات مالی سالم در او می‌شود. بنابراین، به کودک کمک کنید تا پول‌هایش را به قسمت‌های مختلفی مانند مخارج، پسانداز و کمک به دیگران تقسیم کند.
4. کسب درآمد
به فرزندتان بیاموزید که باید برای به‌دست‌آوردن پول زحمت کشید. اگرچه درک این موضوع برای نوجوانان کاملا ضروری است، اما پایه‌های آن باید در سنین پایین‌تر پی‌ریزی شود. کودک باید تفاوت بین وظایف مشترک خانوادگی و مسئولیت‌های اضافی برای کسب درآمد را درک کند. به او کمک کنید تا راهکارهایی برای کسب درآمد، از طریق انجام وظایف اضافی در خانه پیدا کند.
پیشنهاد مطالعه: کدام مهارت های زندگی برای نوجوانان ضروری هستند
آموزش سواد مالی به کودکان دبستانی
حالا دیگر آن‌ها می‌توانند بشمرند و حساب‌وکتاب‌های ابتدایی را انجام دهند و از قبل هم اطلاعات مالی خوبی از شما آموخته‌اند. از این به بعد، نقش شما به عنوان مشاور مالی ارزشمندتر از قبل می‌شود:
1. از بودجه بندی شروع کنید
همه ما گاهی از مدیریت نادرست بودجه رنج می‌بریم. بنابراین، در گام اول به فرزندتان کمک کنید تا بر اساس میزان دارایی‌ها، برای هر کدام از اهدافش بودجه‌ای مشخص کند.
2. مسئولیت پذیری مالی را تقویت کنید
به فرزندتان کمک کنید تا حساب دخل‌وخرجش را داشته باشد:
- چقدر پول دارد؛
- چقدر خرج کرده است؛
- و چقدر پول برای نیازهای آینده‌اش باید پسانداز کند.
این مرحله برای تقویت پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری او در قبال دارایی‌هایش ضروری است.
3. آموزش کسب درآمد را ادامه دهید
فرآیند تعیین وظایف اضافی برای کسب درآمد را که از سنین پیش‌دبستانی آغاز کرده‌اید، در این بازه سنی هم ادامه دهید. کودکان دبستانی خیلی زود به این روال عادت خواهند کرد.
4. سرمایه گذاری را آموزش دهید
برای تضمین امنیت مالی آینده فرزندتان، باید سرمایهگذاری را نیز به او بیاموزید:
- از بازی‌های مالی کمک بگیرید.
- او را در گفت‌وگوهای مالی مشارکت دهید.
- نحوه کار شرکت‌های تولیدی و هلدینگ‌های سرمایهگذاری را برایش توضیح دهید.
- بازارهای مالی مختلف را به او معرفی کنید.
5. در گام آخر، روی خرید عاقلانه کار کنید
گاهی همه موارد قبل مانند پسانداز، سرمایهگذاری و مدیریت هزینهها را می‌دانیم، اما پای خرید می‌لنگیم؛ مثلا جنس ارزان و بی‌کیفیت می‌گیریم که شبیه پول دور ریختن است؛ یا اینکه وسیله‌ای می‌خریم که اصلا متناسب با نیازمان نیست. بنابراین، در گام آخر با آموزش پول خرج کردن به کودک، کمکش کنید تا عاقلانه خرید کند؛ زیرا بدون آن، همه زحمات و پس‌اندازهایش بر باد می‌رود.
سخن پایانی
امروزه سواد مالی از گذشته‌ها خیلی پیچیده‌تر شده است و به‌همین‌دلیل، آموزش اصولی مدیریت مالی باید از کودکی شروع شود. کودکان باید با مفاهیمی مانند بودجه، هزینه، درآمد، سرمایه، پسانداز، حساب بانکی و کمک به دیگران آشنا شوند. شاید به‌نظرتان آموزش برخی از این مفاهیم، مثلا سرمایهگذاری، کمی زیاده‌روی باشد؛ اما پیچیدگی‌های دنیای مالی چنین آموزش‌هایی را ایجاب میکند. فرزندتان باید از همین حالا، عادات مالی سالم را در خودش تقویت کند و اهمیت زیاد نقش والدین در موفقیت فرزندان در زمینه‌های مالی، وظیفه شما را سنگین‌تر میکند.
سوالات متداول
- مدیریت مالی کودکان چیست؟
توانایی درک و مدیریت عاقلانه هزینهها، پسانداز، سرمایهگذاری و پولدرآوردن، مهارتی اساسی در زندگی است که به کودکان کمک میکند تا در طول زندگی خود تصمیمات آگاهانه بگیرند. - آموزش خرج کردن به کودک را از کجا شروع کنیم؟
ابتدا درباره پول و ارزش آن صحبت کنید، سپس طریقه بودجهبندی را بهصورت کاربردی توضیح دهید. از راهکارهای دیگری مانند بازکردن حساب بانکی و روحیه کارآفرینی هم برای آموزش مفاهیمی مانند سرمایهگذاری و نحوه کسب درآمد کمک بگیرید. - چه موضوعاتی در اولویت آموزش مدیریت مالی به کودکان قرار دارند؟
بودجهبندی، پسانداز و سرمایهگذاری، کسب درآمد، تفاوت بین نیازها و امیال، نحوه عملکرد بانکها و موسسات مالی و کمک به دیگران، مفاهیم اصلی در آموزش سواد مالی به کودکان هستند.
