ورزش همیشه به عنوان یکی از راه‌های افزایش اعتماد به نفس معرفی میشود اما چگونه ورزش کردن می‌تواند بر اعتماد به نفس اثرگذار باشد؟ متخصصان در مورد فعالیت بدنی مناسب برای کودکان چه توصیه‌هایی دارند؟ چرا بعضی از کودکان اعتماد به نفس لازم برای ورزش را ندارند و از ورزش در مدرسه یا کلاس‌های ورزشی فراری هستند؟ آیا در هر سنی میتوان ورزش را شروع کرد؟ چگونه باید ورزش را وارد برنامه زندگی کودکان و دانشآموزان کرد؟ از چه راه‌هایی میتوان انگیزه ورزش در کودکان را افزایش داد؟ در این مطلب می‌خواهیم ضمن توضیح مکانیسم تاثیر ورزش بر اعتماد به نفس کودکان پاسخ این پرسش‌ها را بررسی کرده و در نهایت چند ورزش مناسب برای بهبود اعتماد به نفس کودکان و دانشآموزان را معرفی کنیم.
رابطه ورزش و اعتماد به نفس
اعتماد به نفس بع مهنای باور به توانایی‌ها، استعدادها، ارزش‌ها و قابلتی‌های فردی در رسیدن به اهداف است. بنابراین نقش حیاتی در پیشرفت تحصیلی و رشد شخصیت کودکان و دانشآموزان دارد. اما چگونه ورزش می‌تواند این عنصر مهم را تقویت کند؟ نمی‌توان یک مکانیسم خاص و واحد برای ارتباط بین ورزش و اعتماد به نفس متصور شد. اعتماد به نفس و ورزش در ابعاد مختلفی یکدیگر را تقویت می‌کنند. در ادامه برخی از دلایل بهبود اعتماد به نفس کودکان با ورزش را ذکر کرده‌ایم که شاید درک این ارتباط را برایتان آسان‌تر کند.
یکی از مهارت‌های مرتبط با عزت نفس و اعتماد به نفس، توانایی نه گفتن است که برای تقویت آن می‌توانید مطلب آموزش مهارت نه گفتن به کودکان را مطالعه کنید.
تعادل هورمون ها با ورزش
سیستم بدن انسان بر اساس نیاز او بقا فعالیت می‌کند بنابراین هر عاملی که نشان‌دهنده شرایط عادی و طبیعی باشد، بدن را در وضعیت نرمال نگاه می‌دارد. یکی از مشکلات زندگی امروزی و بی‌تحرکی مفرط، به هم خوردن نظام بدن و تعادل هورمون‌ها است. بدن انسان برای بی‌تحرکی تکامل پیدا نکرده و در این شرایط تمام اجزای بدن، شرایط را بحرانی و بدن را در حالت قحطی تلقی می‌کنند. بنابراین همه قند و چربی غذا در بدن ذخیره و تبدیل به بافت چربی می‌شوند. از طرفی با کاهش تحرک سلول‌های بدن نسبت به انسولین بی‌تفاوت می‌شوند و بدن باید انسولین بیشتری تولید کند که نتیجه آن مقاومت به انسولین است. بافت چربی نیز به نوبه خود تعادل هورمونهای جنسی، هورمون اشتها و هورمونهای موثر بر سوخت و ساز را به هم می‌زند.
کاهش متابولیسم، تاخیر در رشد، افزایش وزن و ابتلا به اختلالات متابولیک تنها بخش کوچکی از نابسمانی ناشی از بی‌تحرکی هستند که مستقیم و غیر مستقیم بر اعتماد به نفس اثر می‌گذارند. اما ورزش با تنظیم سوخت و ساز، بدن را دوباره به شرایط نرمال بازمی‌گرداند. در نتیجه نه تنها هورمون‌هایی که منجر به تغییر و بهبود شرایط جسمی می‌شوند تنظیم خواهند شد، بلکه هورمونهای مرتبط با احساس لذت، شادی و آرامش مانند سروتونین، کورتیزول، اندورفین و انسولین نیز به سطوح نرمال خود برمی‌گردند.
اثر ورزش بر کاهش استرس و اضطراب
افزایش تحرک با کاهش ترشح هورمون کورتیزول (هورمون استرس)، افزایش هورمون اندورفین (مسکن طبیعی بدن) و افزایش ترشح هورمون سروتونین (هورمون شادی) در نهایت بر میزان شادی، مثبت‌نگری و تعادل خلق و خوی کودکان و نوجوانان موثر است. خصوصا ورزش های مانند یوگا برای کودکان بسیار مفید هستند.
استرس و اضطراب در یک چرخه با اعتماد به نفس قرار دارند و با یکدیگر رابطه عکس دارند. وقتی کودک سطح بالای از استرس و اضطراب را تجربه می‌کند، دچار کاهش عملکرد مفید در درس و کندی فعالیتهای ذهنی میشود. در نتیجه احساس مثبت او نسبت به خودش کاهش پیدا می‌کند. این مسیر نتیجه‌ای به جز کاهش اعتماد به نفس ندارد. از طرفی ورزش با درگیر کردن ذهن کودکان، برای ساعتی آن‌ها را از تمام افکار منفی و فشارها دور می‌کند. این تجربه می‌تواند عاملی در شکل‌گیری ساختار فکری مثبت و خودکارآمدی در کودکان باشد.
افزایش سطح انرژی با ورزش
تعادل هورمونی، بهبود متابولیسم، کنترل قند خون، کاهش میل به شیرینی‌جات، احساس ارزشمندی و شادابی ناشی از ورزش در نهایت باعث افزایش سطح انرژی دانشآموزان می‌شوند. دانش‌آموزی که سطح انرژی بالاتری دارد، دارای ذهنی فعال‌تر، خلاق‌تر و متمرکزتر است در نتیجه عملکرد تحصیلی او نیز بهبود پیدا می‌کند. همه این موارد در نهایت منجر به شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان می‌شوند.
بهبود شرایط جسمانی کودکان با ورزش
تا اینجا درباره اثرگذاری مستقیم ورزش بر فعالیت مغزی و سیستم بدن صحبت کردیم. اما اثرات ورزش به این دو محدود نمی‌شود و یکی از واضح‌ترین نشانه‌های ورزش کردن در بهبود شرایط جسمی، کاهش اضافه وزن و چاقی نمود پیدا می‌کند. هرچند بهبود ظاهر نباید اولین یا تنها انگیزه ورزش دانش‌اموزان باشد، اما کودکانی که دچار مشکلات جسمی مانند ضعف جسمانی، لاغری مفرط، اضافه وزن شدید و چاقی هستند، میتوانند از طریق ورزش شرایط جسمانی خود را بهبود ببخشند. بدیهی است که کودکان دارای مشکلات جسمانی ممکن است تصویر ذهنی ناخوشایند و منفی از خود داشته باشند یا مورد آزار و اذیت سایرین قرار بگیرند. حتی دلسوزی، شوخی، ترحم یا نصایح دیگران به کودکانی که دچار مشکلات جسمانی ناشی از کم تحرکی هستند، همچنان باعث احساس بی‌ارزشی یا خشم آن‌ها نسبت به خود میشود. رشد رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی نیز به این مسائل دامن زده است. بنابراین یکی از اثرات بسیار موثر ورزش بر اعتماد به نفس کودکان را میتوان در تصویر بدنی مثبت کودک نسبت به خود جستجو کرد.
کاهش افسردگی و ورزش
برخی از افراد کمبود اعتماد به نفس را عامل و افسردگی را معلول می‌دانند در حالی‌که این تصور نادرست است. کمبود اعتماد به نفس نیز می‌تواند عامل افسردگی در کودکان و نوجوانان باشد و این دو یک لوپ را تشکیل میدهند. اعتماد به نفس عموما با اهمال‌کاری، ترس از اقدام، احساسات منفی نسبت به خود و پیش‌بینی شکست، منجر به افسردگی میشود. از طرفی همه مواردی که تا اینجا بررسی کردیم مانند اختلالات هورمونی، چاقی و اضطراب، از فاکتورهای موثر بر افسردگی هستند. ورزش کردن با کاهش هورمون استرس، افزایش هورمونهای مفید در تمرکز و شادی، بهبود زیبایی ظاهری و جسمی، منجر به افزایش اعتماد به نفس و کاهش افسردگی در کودکان میشود.
اجتماعی شدن و افزایش اعتماد به نفس
یکی از راه‌های مسلم ایجاد اعتماد به نفس و حس ارزشمندی، حضور در اجتماع و پذیرفته شدن در جمع همسالان است. ورزش‌های گروهی به دلیل مفرح بودن موقعیت مناسبی برای شکل‌گیری همکاری، دوستی و احساس صمیمت بین کودکان و نوجوانان هستند. احساس تعلق کودک به یک جمع، داشتن اهداف مشترک (تشکیل تیم و تلاش برای برنده شدن) و تقویت مسئولیت پذیری در کودکان مجموعه‌ای از عوامل تقویت‌کننده اعتماد به نفس را تشکیل میدهند.
سخن پایانی
ورزش و تحرک از مسیرهای مختلف به صورت مستقیم و غیر مستقیم، با اثرگذاری بر ابعاد متفاوتی از زندگی دانشآموزان، منجر به احساس مثبت نسبت به خود، کاهش تفکر منفی نسبت به زندگی، بهبود خلق و خو، شرایط جسمی و روانی بهتر خواهد شد. آثار ورزش بر اعتماد به نفس دانش آموزان در نهایت عملکرد ذهنی، تحصیلی و انتخاب‌های آن‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. هر نوع تحرک به شرط متناسب بودن با توان کودک، آزاد بودن کودک، لذت‌بخش بودن و مداومت، می‌تواند این اثرات را بر اعتماد به نفس او داشته باشد. اما به طور خاص ورزشهایی که مستقیما بر احساس ارزمندی و مفید بودن کودک تاثیر می‌گذارند (مانند ورزش‌های تیمی) یا ورزشهایی که احساس آرامش ایجاد می‌کنند (مانند یوگا، شنا و دوچرخه‌سواری)، اثرگذاری بیشتری روی احساس خود ارزشمندی دانشآموزان خواهند داشت.
پیشنهاد می‌کنیم سایر رو ش های افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان را نیز مطالعه کنید.
سوالات متداول
- ورزش چه تاثیری بر عملکرد کودکان دارد؟
ورزش مستمر از طریق مکانیسمهای متعددی منجر به تقویت انگیزههای درونی و بیرونی، احساس ارزمندی، افزایش تمرکز، بهبود انگیزه، تنظیم خلق و خو و در نهایت بهبود اعتماد به نفس کودکان میشود. - ورزش چگونه بر اعتماد به نفس کودکان اثر میگذارد؟
اثر ورزش بر اعتماد به نفس کودکان را میتوان در بهبود شرایط هورمونهای شادی و لذت، کاهش هورمون استرس، بهبود زیبایی ظاهری، احساس تعلق و پذیرفته شدن در جمع دوستان، حواسپرتی از عوامل آزاردهنده و افزایش سطح انرژی بدن جستجو کرد. - چه ورزشهایی اعتماد به نفس کودکان را افزایش میدهند؟
هر ورزشی که متناسب با سن و توانمندی کودک باشد، منجر به افزایش متابولیسم شود، فعالیت ذهنی را بیشتر کند، احساس تعلق کودک به گروه، پذیرفته شدن و امکان دوستیابی را برای کودک بیشتر کند، تاثیر بسزایی در احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس دارد. اما به طور کلی حتی سادهترین فعالیتهای بدنی مداوم نیز میتوانند اعتماد به نفس دانشآموزان را بیشتر کنند.
