مطالعه یکی از اساسی‌ترین مهارت‌هایی است که کودکان برای موفقیت باید یاد بگیرند. مهارت خوب خواندن نه تنها از نظر تحصیلی برای دانش‌آموزان مفید است، بلکه برای موفقیت مادام العمر آنها ضرورت دارند. کودکان وارد هر شغلی که شوند لازم است درباره آن اطلاعات کسب کنند و دانش خود را به روز نگاه دارند. برای رشد فردی و روانشناسانه خود باید مطالعه کنند. حتی قبل از اینکه کودکان خواندن و نوشتن را یاد بگیرند میتوان عادت مطالعه را در شخصیت و رفتار آنها پرورش داد و ایجاد کرد. این ویژگی‌های شخصیتی در آینده باعث می‌شوند کودکان میل و رغبت بیشتری به مطالعه داشته باشند و از سفر در دنیای نوشته‌ها خسته نشوند. در این مطلب به اهمیت کتاب خواندن برای کودکان و انواع روش افزایش کتابخوانی در کودکان پرداخته‌ایم. در مطلب دیگری هم تعداد زیادی کتاب برای نوجوانان معرفی کرده‌ایم.
فوائد کتابخوانی برای کودکان
اهمیت مطالعه برای کودکان را نمی‌توان نادیده گرفت. مطالعه در عین لذت بردن می‌تواند به آموزش، رشد اجتماعی و شناختی کودک، رفاه و سلامت روان آنها کمک میکند. مزایای متعدد دیگری که خواندن می‌تواند برای رشد کودک داشته باشد و ادامه اهمیت کتاب خواندن برای کودکان را در ۱۰ موردی که در ادامه آورده‌ایم، می‌خوانید.
کمک به رشد شناختی
رشد شناختی به نحوه درک و تفکر ما درباره جهان خود با توجه به هوش، استدلال، رشد زبان و پردازش اطلاعات اشاره دارد. با مطالعه برای کودکان، درک عمیقی از دنیای به آنها می‌دهید و مغز آنها را با دانش پیش‌زمینه پر می‌کنید. آنها از این دانش برای درک آنچه می‌بینند، می‌شنوند و می‌خوانند استفاده می‌کنند، که به رشد شناختی آنها کمک خواهد کرد.
ایجاد توانایی همدلی
وقتی کتاب می‌خوانیم خودمان را در داستان و به جای شخصیت‌ها قرار می‌دهیم. این به ما امکان می‌دهد تا زمانی که زندگی شخصیت‌های دیگر را تجربه کنیم و به همین دلیل بتوانیم با افراد و زندگی‌های مختلف نیز همدلی داشته باشیم. کودکان نیز از مطالعه کردن و همذات‌پنداری با شخصیت‌های داستانی برای همدلی در دنیای واقعی با افراد دیگر استفاده می‌کنند. علاوه بر این، کودکان درک بیشتری از هیجانات و احساسات مختلف به دست خواهند آورد که می‌تواند به آنها در درک احساسات خود و دیگران کمک کند.
قدرت درک بیشتر
داستان می‌تواند ما را به هر جایی ببرد: به شهر دیگری، به کشوری دیگر یا حتی به دنیایی خیالی. با مطالعه کتاب برای کودکان آنها در مورد افراد، مکان‌ها و رویدادهایی که ممکن است نتوانند در دنیای واقعیت تجربه کنند، آشنا خواهند شد و درک عمیق‌تری از دنیای اطراف خود و فرهنگ های متفاوت با فرهنگ خود داشته باشند.
ایجاد روابط قوی
اگر والدین به طور منظم با کودک کتاب بخوانند، بدون شک رابطه قوی‌تری با او برقرار می‌کنند. مطالعه فرصتی را برای والدین فراهم میکند تا ارتباطی هدف‌دار، منظم و مشترک با بچه‌ها داشته باشند. علاوه بر این، کنار هم بودن در طول مطالعه، احساس توجه، عشق و اطمینان را برای کودکان فراهم میکند که کلید رشد بچه‌ها است.
علاقه به درس خواندن
مطالعه با کودکان می‌تواند به ایجاد عشق به مطالعه کمک کند. مطالعات متعدد رابطه بین مطالعه تفننی و پیشرفت تحصیلی را نشان می‌دهند.
افزایش قابلیت زبانی
خواندن با صدای بلند برای خردسالان، حتی اگر نتوانند به طور کامل حرف شما را بفهمند، به آنها مهارت‌هایی می‌دهد که وقتی خودشان شروع به خواندن کنند به کارشان می‌آید. به طور مثال ایده‌های اولیه و ابتدایی مثل اینکه خواندن از راست به چپ انجام میشود و اولین صفحه از راست شروع میشود. خواندن برای کودکان در ماه‌های اولیه زندگی به فراگیری زبان و تحریک بخشی از مغز که زبان را پردازش میکند کمک میکند.
افزایش دایره لغات
شنیدن کلمات با صدای بلند کودکان را در معرض طیف وسیعی از واژگان و عبارات جدیدی قرار دهد که ممکن است در غیر این صورت نشنیده باشند. با خواندن روزانه برای کودک، هر روز کلمات جدیدی یاد می‌گیرند و دایره لغات آنها توسعه می‌دهد.
افزایش تمرکز
کتاب خواندن کودکان به طور منظم و مداوم، می‌تواند به بهبود توانایی‌های تمرکز و دمانه توجه کودک کمک کند. علاوه بر این، به کودک کمک میکند تا بی‌حرکت بنشیند و برای مدت طولانی گوش کند، که برای نظم مدرسه هم مفید خواهد بود.
افزایش خلاقیت کودک
کتاب خواندن برای کودکان باعث ایجاد سطوح بالاتری از تفکر انتزاعی، خلاقیت و تخیل میشود. کودک در مواجهه با یک داستان باید از تخیل خود برای تصویر کردن شخصیت ها، تجسم ویژگی‌ها و محیط داستان و حدس زدن آنچه در آینده اتفاق می‌افتد، استفاده کنند. این تخیل توسعه یافته منجر به خلاقیت بیشتر میشود زیرا کودکان از ایده‌های که در ذهنشان شکل می‌گیرد، در روش کار و درس خواندن و رشد خود استفاده می‌کنند.
موفقیت در مدرسه
همانطور که تا اینجا گفتیم، مهارتهای متنوعی مانند خواندن، نوشتن، آشنایی با لغات جدید، آشنایی با دستور زبان، افزایش تمرکز، توجه و خلاقیت همگی از فوائد کتابخوانی برای کودکان هستند. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که دانش‌آموزانی که قبل از پیش‌دبستانی در معرض کتاب و کتابخوانی بوده‌اند،، زمانی که به دوره آموزش رسمی می‌رسند، عملکرد بهتری دارند. پنج مهارت اولیه خواندن که برای رشد ضروری هستند با کتاب خواندن برای کودکان افزایش پیدا میکند. این مهارت‌ها عبارتند از:
- آگاهی آوایی: توانایی شنیدن، شناسایی و بازی با صداهای فردی در کلمات گفتاری
- آواشناسی: برقراری ارتباط بین حروف زبان نوشتاری با صداهای زبان گفتاری
- واژگان: کلماتی که بچه‌ها برای برقراری ارتباط موثر باید بدانند.
- درک مطلب: توانایی درک و دریافت معنی از آنچه خوانده شده
- خواندن شفاهی: خواندن دقیق و سریع متن
ترفند های کتابخوان کردن کودکان
کلید علاقه‌مندی کودکان به کتاب خواندن، مطاالعه والدین در حضور آنها و همراه با آنها در خانه و از سنین پایین است. با مطالعه مکرر با هم، کودک با تجربه لذتی که خواندن یک داستان یا شعر به ارمغان می‌آورد، به نوعی برای کسب دوباه و دوباره این لذت، انگیزه پیدا میکند. هر دانش‌آموزی اطلاعات را به شکل متفاوتی یاد می‌گیرد و پردازش میکند. این بدان معنی است که برخی از کودکان ممکن است علاقه طبیعی به مطالعه داشته باشند و برخی ممکن است حتی از آن گریزان باشند. اگر فرزند شما در دسته دوم قرار می‌گیرد، نگران نباشید. به عنوان والدین، راهبردهای مختلفی وجود دارد که می‌توانید برای تشویق کودکان به کتابخوانی استفاده کنید.
چرا فرزندم کتاب خواندن را دوس ندارد؟
قبل از هرچیز، اینکه بدانید اصلا چرا فرزندتان مطالعه را دوست ندارد، ضروری به نظر می‌رسد. برخی از دلایل رایج برای اینکه کودکی به مطالعه کردن علاقه ندارد عبارتند از موارد زیر:
- احساس میکند خواندن یک کار طاقت فرسا است.
- خواندن برای او به اجبار و وظیفه تبدیل شده است.
- در خواندن مشکل دارد.
- مهارت خواندن او سرزنش یا تمسخر شده است.
- مشکلات عدم تمرکز و بیش‌فعالی نیز می‌توانند عامل این مسئله باشند که تشخیص آن فقط به عهده روانشناس و روانپزشک است.
- مطالعه کردن را خسته کننده می‌بیند.
- به موضوع کتاب‌هایی که برای او تهیه می‌کنید علاقه ندارد.
وقتی ریشه‌یابی کنید که چرا فرزندتان به مطالعه علاقه ندارد، می‌توانید با رفع علت‌ها، و استفاده از انواع روش افزایش کتابخوانی در کودکان که در ادامه گفته‌ایم، مطالعه را برای او لذتبخش کنید. مطلب کودکی که مشق نمی نویسد را نیز مطالعه کنید که در آن از ۷ راهکار عملی و موثر صحبت کرده‌ایم.
استفاده از حواس در کتابخوانی برای کودکان
از نوزادی برا کودکان کتاب بخوانید. چون نوزادانی یاد می‌گیرند که خواندن سرگرم‌کننده است و می‌تواند همه حواس را درگیر کند: حس لمس صفحات، بوی کاغذ، مشاهده تصاویر، صدای ورق خوردن کتاب و صدای والدین؛ همگی ایجاد لذت و عادت در نوزاد می‌کنند. کتابهای بافت دار برای تجربه لمسی کودک، کتابهای سه بعدی برای قدرت تجسم کودک و کتابهای پر از تصیر برای تقویت قدرت بصری آنها بسیار مفید هستند.
توجه به کودک هنگام کتابخوانی
هنگام کتابخوانی برای کودکان حواستان کاملا به آنها جمع باشد. تماس چشمی برقرار کنید، اما به دنبال واکنش خاصی نباشید. ممکن است به نظر برسد که نوزاد یا کودک به داستان گوش نمی‌دهد، اما این تجربه روی آنها اثر می‌گذارد. الگوها، روال‌ها و عادت‌های توجهی که در این سن با کتابخوانی تنظیم شوند، تا آخر عمر باقی خواهند ماند.
ایجاد یک منطقه کتابخوانی برای کودکان
با کمک خود کودک فضایی اختصاصی برای مطالعه ایجاد کنید. یک صندلی مخصوص، در کنار اسباب بازی‌های کودک، روی یک مبل خاص یا هر جایی دیگر که کمی متفاوت و جالب باشد را به یک گوشه دنج و ثابت کتابخوانی برای کودک تبدیل کنید.
ایجاد ارتباط بین کتاب و زندگی
بین وقایعی که در کتاب رخ می‌دهد، شخصیت‌های درون کتاب و زندگی واقعی ارتباط ایجاد کنید. حتی می‌توانید از شخصیت‌های کتاب برای بازی با هم استفاده کنید تا میل و رغبت او به خواندن را بیشتر کنید.
تبدیل مطالعه به یک عادت روزانه
این مورد هم برای شما و هم کودکتان صدق میکند. تحقیقات ثابت کرده‌اند که مشاهده یک عمل به صورت روزانه و تکراری، انجام آن را در ذهن نهادینه میکند. از روزی که نوزاد به خانه می‌آید، می‌توانید شروع به پرورش یک خواننده کنید. نوزادان به ریتم آرامش‌بخش صدای بلند خواندن و همچنین در آغوش گرفتن واکنش مثبتی نشان می‌دهند. اگر مطالعه را بخشی از برنامه روزانه خود قرار دهید، احتمالاً فرزندتان مشتاق به مطالعه کردن رشد میشود.
مطالعه کردن جلوی فرزندتان
اگر عاشق کتاب، مجلات یا رمان‌های گرافیکی هستید، اجازه دهید فرزندتان شما را در حال مطالعه ببیند. بچه‌ها آنچه مشاهده می‌کنند را بهتر از آنچه به آنها نصیحت میشود یاد می‌گیرند. اگر برای مطالعه هیجان زده هستید، احتمالاً کتابخوانی برای کودکان شما هم یک کار لذتبخش خواهد بود. مطالعه کردن والدین باعث ایجاد انگیزه برای درس خواندن در کودکان هم میشود.
ایجاد یک فضای مطالعه
فضای مطالعه نباید بزرگ باشد یا قفسه‌های زیادی برای کتاب داشته باشد. می‌تواند گوشه‌ای از مبل یا صندلی در اتاق خواب کودک باشد. انتخاب یک مکان راحت که دارای نور و فضای کافی برای نگهداری یک یا دو کتاب باشد، به ذهن کودک کمک میکند که بین خواندن، آرامش و راحتی ارتباط ایجاد کند.
رفتن به کتابخانه
کتابخانه مکانی عالی برای کشف کتاب ها و نویسندگان جدید به صورت رایگان است. بسیاری از کتابخانه ها همچنین دارای ساعات داستان یا برنامه های سوادآموزی دیگر برای بچه ها هستند. رفتن به کتابخانه به کودک این فرصت را می‌دهد تا عادت مطالعه کردن را در خود ایجاد کند و بچه‌های دیگر را در حال انجام همین کار ببیند. در برخی کتابخانه‌ها هم برنامه‌های جذاب کتابخوانی برای کودکان هست که می‌توانید شرکت کنید. اجازه دهید فرزندتان انتخاب کند که چه چیزی بخواند. وقتی به کودک خود فرصت می دهید تا به اطراف نگاه کند و کاوش کند، کتاب خواندن می‌تواند برایش به یک کار خاص و ویژه تبدیل شود.
انتخاب کتاب توسط کودک
بچه‌ها بیشتر تمایل دارند چیزی را که خودشان انتخاب می کنند بخوانند. اگر نگران یافتن سطح یا موضوع خواندن مناسب هستید، بخشی از کتاب را به فرزندتان بدهید تا انتخاب کند. در سین ۳ تا ۵ سال فرزندتان شما را با سلیقه ها و نظرات مستقل غافلگیر میکند. همانطور که کودک سالاد کلم پیچ شما را دوست ندارد، ممکن است به اندازه شما عاشق یک کتاب خاص نباشد. ممکن است شما آنقدر در مورد پری‌ها یا کامیون‌های سخنگو هیجان زده نباشید، اما فرزندتان ازین داستان‌ها به وجد بیاید. خواندن کتاب برای کودکان اولین مرحله از کشف استعدادها، علایق و نوع نگاه آنها به مسائل نیز هست. کودکان را تشویق کنید تا آنچه را که در مورد کتاب‌هایشان دوست دارند بیان کنند و کتابهای بیشتری از نوع سلیقه آنها پیدا کنید.
مطالعه برای کودکان در زندگی روزمره
خواندن باید بخشی از زندگی روزمره باشد. یعنی همانطور که روز خود را پشت سر می‌گذارید، در خیابان، هنگام خرید، در جاده، در رستوران، کودک را تشویق کنید که علائم، تابلوها و هر نوشته‌ای که می‌بینید را بخواند.
تکرار کتابخوانی برای کودکان
ممکن است شما به عنوان یک بزرگسال، از خواندن داستان یکسان خسته شوید، اما کدکان دوست دارند بارها و بارها خواندن یک داستان یا انجام یک بازی را تکرار کنند. بچه‌ها دوست دارند بخشی از داستان را که بار اول خوب کتوجه نشدند، در مطالعه مجدد یا در عکس‌های کتاب تشخیص دهند. خواندن مجدد به آنها فرصت می‌دهد بین کلماتی که در صفحه می‌بینند و کلماتی که می‌شنوند، پیوند ایجاد کنند. در نهایت، ممکن است فرزندتان حتی شروع به خواندن کتاب برای شما کند.
اطلاع از نحوه کتابخوانی کودکان
شاید شما معلم نباشید، اما اولین معلم فرزندتان هستید. داشتن کمی اطلاعات درباره مهارتهای خواندن در سنین مختلف، می‌تواند به شما در حمایت از نوع مطالعه کردن کودک کمک کند.
اهمیت به سوالات کودک حین مطالعه
آنقدر درگیر خواندن نشوید که نظرات و سوالات فرزندتان را نادیده بگیرید. وقتی کودک با ایجاد سوال یا حرف زدن هیجانی، در خواندن شما وقفه ایجاد میکند، یعنی با مطلب حسابی درگیر سده است. پس هرگز حرف او را قطع نکنید و نگویید بگذار این صفح را تمام کنم، یا بعدا جواب سوالت را می‌دهم. بلکه صبر کنید، به حرف‌های کودکان گوش دهید و به آنها پاسخ دهید. اگر کودکان با کلمات درگیر به نظر نمی‌رسند، بپرسید که در تصاویر چه می‌بینند. از آنها بخواهید تا اتفاقات را از روی تصاویر توضیح دهند یا روایت کنند.
انتخاب کتاب های متنوع
همه کودکان باید خود را در کتابهای تصویری اطرافشان منعکس کنند. اگر فرزند شما عضو یک اقلیت نژادی یا قومی است، به دنبال کتاب‌هایی بگردید که کودکانی شبیه به شما دارند یا کتاب‌هایی که کودکان را با رنگ پوست، قومیت‌های مختلف یا نقص‌های مختلف جسمی نشان می‌دهند. همه کودکان باید با کتاب‌هایی روبرو شوند که انواع سنت‌های فرهنگی و ساختارهای خانوادگی را که در جوامع ما وجود دارند، نشان دهند. این کار آنها را برای زندگی در دنیایی گسترده و متنوع آماده میکند.
ایجاد ارتباط بین زندگی و کتاب
آنچه را که فرزندتان می‌خواند با آنچه در زندگی واقعی اتفاق می‌افتد مرتبط کنید. به عنوان مثال، اگر در حال خواندن داستانی در مورد بسکتبال هستید، در مورد اینکه کودک شما چه زمانی پرتاب حلقه را یاد گرفت و چقدر شبیه به تجربه بچه‌ها در داستان بود، بپرسید. همچنین می‌توانید به دنبال فعالیت‌های بعدی باشید که داستان‌ها را برای کودک زنده می‌کنند. اگر در کتاب به بادبادک‌ها اشاره شده است، از کودک بخواهید تا فعالیت‌های سرگرم کننده مربوط به بادبادک مانند نحوه ساختن بادبادک، فکر کند. فعالیت‌های عملی مانند این می‌توانند بچه ها را با موضوع کتاب‌ها درگیر کنند.
عمیق شدن در داستان
عمیق‌تر در داستان کاوش کنید. با پرسیدن سوالاتی در مورد افکار، اعمال یا احساسات شخصیت‌ها، به فرزندتان کمک کنید تا با یک داستان درگیر شود: «چرا علی فکر میکند خرید دانه‌های جادویی ایده خوبی است؟ مادرش بعد از فهمیدن چه احساسی دارد؟» فرزندتان را تشویق کنید تا از طریق تجربیاتی که ممکن است با هم داشته اید، با داستان ارتباط برقرار کند.
استفاده از بازی لغات
اگر کودک شما تازه خوادن و نوشتن یاد گرفته، یک روزنامه یا مجله که دیگر نمی‌خواهید را در اختیارش بگذارید و از او بخواهید دور کلماتی که بلد است خط بکشد. این کار به کودک انگیزه می‌دهد که خواندن و نوشتن را بهتر یاد بگیرد و در عین حال از آن لذت ببرد. روش‌های دیگر برای تقویت مهارت نوشتن کودکان را می‌توانید در مطلب آموزش نوشتن به کودکان، مطالعه کنید.
برای یکدیگر کتاب بخوانید
در طول داستان، به نوبت با صدای بلند برا یکدیگر کتاب بخوانید. در این حین که کودک به عنوان یک کتابخوان رشد میکند، می‌توانید به تدریج کمتر مطالعه کنید و اجازه دهید فرزندتان بیشتر پیش قدم شود. کودکان بزرگرتر خود را تشویق کنید که مسئولیت کتابخوانی برای خواهر یا برادر کوچکتر خود بر عهده بگیرند.
مطالعه خلاقانه
مطالعه را با بازی، ساختن و نقاشی کردن ترکیب کنید تا علاوه بر افزایش جذابیت کتاب خواندن، با نقاط قوت فرزندتان را تقویت کنید. اگر کودک عاشق نقاشی یا ساختن کاردستی است، با هم کتاب بسازید. کاغذ را تا کرده و منگنه کنید تا شبیه کتاب شود. با همراهی هم یا اگر کودک می‌تواند و دوست دارد، داستان مورد نظر او را بنویسید، برای نوشتن جملات در هر صفحه با هم کار کنید و از فرزندتان بخواهید تصاویر داستان را اضافه کند. سپس آن را با صدای بلند با هم بخوانید. اگر کودکتان نوشتن را یاد گرفته است، می‌توانید با استفاده از مطلب خوشنویسی برای کودکان، حین مطالعه خلاقانه روی خط او هم کار کنید.
خواندن مجموعه کتاب
دنبال یه سری کتاب بگردید و از فروشنده‌ها یا معلمان بخواهید که مجموعه کتابهای محبوبی که ممکن است فرزندتان دوست داشته باشد، را پیشنهاد دهند. خواندن یک سری کتاب به بچه ها کمک میکند تا با روند داستانی، لحن، شخصیت‌ها و مضامین بیشتر آشنا شوند. این آشنایی می‌تواند درک کتابهای بعدی مجموعه را آسان‌تر کند. همچنین کودک برای خواندن و داشتن کتابهای بعدی مجموعه مشتاق خواهد بود.
سخن پایانی
ایجاد عادت مطالعه و کتابخوان کردن کودکان شاید حتی از دوران نوزادی برای والدین اهمیت فراوانی دارد. اگرچه کودکان در دوران ابتدایی و بعد از آن با مهارتهای سوادآموزی و رشد زبانی مواجه می‌شوند، می‌توانید با مطالعه برای کودکان در دوران نوزادی و سال‌های اولیه نوپایی، احتمال موفقیت آنها را بیشتر کنید. بچه‌ها در این مرحله نمی‌توانند تسلط یا آواز را تمرین کنند، اما با این مقدمه، زودتر با آگاهی آوایی، واژگان و درک مطلب آشنا می‌شوند که آنها را برای موفقیت در حین رشد و تعامل با دنیای اطراف آماده میکند. اما چگونه این کار را انجام دهیم؟ چگونه مطمئن شویم که فرزندمان در آینده کتابخوان خواهد شد؟ این مطلب حاوی نکات و راهکارهای ضروری کتابخوانی برای کودکان است تا بچه‌هایی را تربیت کنید که عاشق مطالعه هستند!
سوالات متداول
- اهمیت کتاب خواندن برای کودکان چیست؟
مطالعه برای کودکان علاوه بر مهارتهای سوادآموزی باعث تسهیل تعامل اجتماعی بین بزرگسالان و کودکان، تشویق کودکان به تعامل با دنیای اطراف و ایجاد یک منبع پایدار اطلاعات در طول زندگی کودک میشود. - کدام ترفند های کتابخوان کردن کودکان مفید و موثر هستند؟
ترفندهای مختلفی را در این مطلب توضیح دادیم که از آنها میتوان به مطالعه خلاقانه، ایجاد ارتباط بین زندگی و کتاب و خواندن کتابهای متنوع اشاره کرد. - فوائد کتابخوانی برای کودکان چه هستند؟
مطالعه کردن برای کودکان به یادگیری خواندن و نوشتن، مستحکم کردن پیوند عاطفی با والدین، رشد اجتماعی، بهبود مهارت شناختی کودک، افزایش سلامت روان آنها کمک میکند.
