ما اغلب اوقات بر رشد فکری و جسمی فرزندانمان تمرکز می‌کنیم، در حالی که رشد عاطفی کودکان برای رسیدن به بزرگسالی سلامت، به همان اندازه مهم است. کودکان برای اینکه احساس شادی و امنیت کنند به ثبات عاطفی نیاز دارند. همچنین رفع نیازهای عاطفی کودکان در زمان خود، پیش‌نیاز یادگیری همه مهارت‌های زندگی است. در این مطلب از مهمترین نیازهای عاطفی کودک برای رشد در خانواده و مدرسه صحبت کرده‌ایم.
اهمیت توجه به نیازهای عاطفی کودکان
چرا توسعه مهارت های عاطفی در کودکی مهم است؟ کودکانی که به تامین نیازهای عاطفی آنها توجه شده باشد:
- با الگوپذیری از والدین، مهارت‌های عاطفی را به خوبی یاد گرفته‌اند.
- سلامت روانی بالاتری دارند و با احتمال بسیار کمتری دچار مشکلات روحی میشوند.
- روابط اجتماعی موفق‌تری ایجاد می‌کنند.
- استرس، اضطراب و حس ناامنی کمتری دارند بنابراین زندگی شجاعانه‌تری را تجربه می‌کنند.
- از قدرت تصمیم‌گیری و اقدام به حد کافی بهره‌مند میشوند.
- مشکلات تحصیلی کمتری دارند.
- اعتماد به نفس و عزت نفس بالاتری را تجربه می‌کنند.
- استقلال فکری و رفتاری بیشتری دارند.
مهم ترین نیازهای عاطفی و روانی کودک در محیط خانواده
توجه به نیازهای عاطفی کودکان قطعاً برای رشد و سلامت جسمی و ذهنی آنها بسیار مهم است. کودکان مجموعه‌ای از نیازهای عاطفی دارند که باید توسط مراقبین، مانند والدین و معلمان مورد توجه قرار گیرد و برآورده شود تا از نظر جسمی و روانی به بزرگسالانی سالم تبدیل شوند. در ادامه به بررسی ۶ نیاز عاطفی کودکان در خانواده و نقش مراقبین در رسیدگی موثر به آنها می‌پردازیم.
اگر می‌خواهید بدانید شما چه نوع والدی هستید، سری به مطلب سبک فرزندپروری بزنید.
نیاز به امنیت و آرامش
کودکان برای رشد و تکامل عاطفی نیاز به احساس امنیت دارند. نوزادان کوچک کاملاً به والدین خود وابسته هستند اما برای یادگیری باید بتوانند محیط اطراف خود را کشف کنند. زمانی که احساس می‌کنند دوست داشتنی و ایمن هستند، شهامت شروع به کشف جهان را پیدا می‌کنند و اینگونه در مسیر رشد و یادگیری قرار می‌گیرند. در شرایط امن، قابل اتکا و با ثبات، کودکان یادگیری بهتر و بیشتری را تجربه می‌کنند. همچنین مغز فرصت ساخت ارتباطات پیچیده رشدی را پیدا می‌کند. داشتن مراقبین ثابت و امن، تنها نگذاشتن بیش از حد کودک، به اندازه کافی حضور داشتن و غیبت با دلیل موجه، از جمله راه‌های کمک به این حس امنیت هستند. کودکان تا ۱۸ ماهگی نیاز به مراقب ثابت و ترجیحا یکی از والدین دارند. پس از آن می‌توان قدم به قدم، آنها را به نبود والدین و تحمل تنهایی عادت داد.
نیاز به روتین روزانه زندگی
کودکانی که کارهای روزمره منظم دارند، احساس امنیت بیشتری می‌کنند زیرا روزهایشان قابل پیش‌بینی است. برای آنها راحت‌تر است بدانند در یک روز چه چیزی در انتظارشان خواهد بود. روتین آنها برای خواب، غذا خوردن، حمام کردن و سایر فعالیت‌ها ساختار روز آنها را به وجود می‌آورد. این روند علاوه بر احساس امنیت و آرامش، منجر به افزایش نظم‌پذیری، قدرت انطباق با شرایط مختلف، درک بهتر مفهوم زمان و مسئولیت پذیری در کودکان می‌شود. چنین کودکی یاد می‌گیرد که چطور برای زندگی خود اهداف کوچک و بزرگ تعیین کند. کودکانی که در خانه یک برنامه روتین روزانه را تجربه کرده‌اند، بسیار راحت‌تر به نظم مدرسه عادت می‌کنند.
پیش ازاین راجع به تکنیک های آموزش مفهوم زمان به کودکان نیز صحبت کرده‌ایم که می‌توانید از آن استفاده کنید.
نیاز به ثبات و نظم
کودکان برای یادگیری رفتار و هنجارهای قابل قبول اجتماعی نیاز به نظم و انضباط دارند. آنها باید یاد بگیرند که چگونه با احترام در میان دیگران زندگی کنند تا دوستی و روابط بهتری را ایجاد کنند. نظم و انضباط باید برای کودک واضح و شفاف باشد تا بدانند از آنها چه انتظاری می‌رود و محدودیت‌های آنها چیست. سبک‌های انضباطی ناسازگار یا خشن باعث نمی‌شود کودکان خودکنترلی و خود انضباطی را بیاموزند، زیرا مبتنی بر ترس و ناامنی هستند. کودکان به زمان نیاز دارند تا مسئولیت‌پذیری در قبال اعمال خود و اینکه چگونه اقدامات آنها منجر به عواقب منفی یا مثبت می‌شود را بیاموزند.
نیاز به خودمختاری
یکی از ظلم‌هایی که والدین در حق کودک خود می‌کنند، حمایت دائمی و حل کردن مشکلات به جای کودک است. باید به کودک اجازه بدهید مشکلات یا کارهایی که متناسب با سن او است را خودش جلو ببرد. کودک نیاز دارد که حدی از خودمختاری و استقلال را برای حل مشکلات متناسب با سنش تجربه کند. در نتیجه اعتماد به نفس و حس خودارزشمندی کودک و اعتماد به توانستن در او شکل می‌گیرد و همراه با افزایش سن، رشد می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم سری هم به مطلب فرآیند مستقل شدن کودک بزنید و راهکارهای گفته شده را مطالعه کنید.
نیاز به پذیرفته شدن
نتیجه محبت بی قید و شرط فقط احساس دوست‌داشتنی بودن نیست، بلکه کودک در این شرایط احساس پذیرش دارد. در نتیجه با اشتباهات خود و دیگران برخورد معقول و نه بیش از حد احساساتی خواهد داشت. وقتی والدین به اندازه هر اشتباه و نه بیشتر و از آن، کودک را به شیوه سالم متوجه آن می‌کنند، او را می‌بخشند و در پی حل مشکل هستند، کودک یاد می‌گیرد که نتیجه اشتباهات او در دنیا، طرد شدن نیست. در نتیجه کودک مسئولیت‌پذیری سالم، بخشش، گذشت و همه آنچه برای این بخش از رشد عاطفی نیاز دارد را فرا می‌گیرد. پذیرش و تایید هرگز نباید مشروط باشد تا فرزند شما احساس شایستگی کند. این پذیرش بدون شرط از ارکان شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان محسوب می‌شود.
نیاز به محبت
همه کودکان به نوعی عشق و محبت را از والدین دریافت می‌کنند. اما آیا همیشه این محبت سازنده است و رشد عاطفی کودکان را تامین می‌کند؟ در پاسخ باید گفت که تنها محبت بی قید و شرط است که رشد عاطفی را در پی دارد. کودک باید احساس کند در هر صورت مورد محبت والدین است و دوست داشتن آنها وابسته به انجام کار یا رفتار خاصی نیست. عشق بی قید و شرط و پیوند قوی با والدین برای ایجاد یک پایه قوی در زندگی حیاتی است. کودکان نیاز دارند عشق و محبت را به شیوه‌های مختلف و محسوس مانند ابراز محبت کلامی، رفتاری، محبت با نگاه مهربان، در آغوش گرفتن و توجه کردن به نیازهای خود، از والدین دریافت کنند.
اهمیت پرورش نیازهای عاطفی کودکان توسط معلم
بدون شک ایجاد رابطه مثبت معلم و دانش‌آموز برای رفع نیازهای عاطفی کودکان ضروری است. این رابطه به ایجاد اعتماد و احترام متقابل بین کودکان و معلمان کمک می‌کند. رابطه مثبت بین معلمان و دانش‌آموزان راه را برای ارتباط موثر را هموار می‌کند و کودکان را قادر می‌سازد تا احساسات و نگرانی‌های خود را به اشتراک بگذارند. معلمان می‌توانند به کودکان مهارت‌های مورد نیاز را ارائه دهند تا به آنها کمک کنند در فرآیند یادگیری مشارکت داشته باشند. وقتی کودکان وظایف خود و انتظارات دیگران را بدانند، احتمال بروز اختلالات رفتاری در آنها کمتر است.
مهم ترین نیازهای عاطفی کودکان در مدرسه
توجه به نیازهای عاطفی کودکان در مدرسه به معنای از بین بردن موانع جدی در تعامل آموزشی و کمک به آنها برای توسعه مهارت‌های عاطفی لازم برای موفقیت در داخل و خارج از کلاس درس و مدرسه است. معلمان نیز مانند والدین باید فضایی امن و مراقبتی برای کودکان ایجاد کنند که بتوانند در آن احساسات خود را به شیوه‌ای سالم ابراز کنند. به عبارت دیگر، معلمان باید کودکان را به مکانیسم‌های حمایتی و راهنمایی مجهز کنند تا بتوانند با احساسات خود کنار بیایند و آنها را به شیوه مثبت تنظیم کنند.
معلمان باید توانایی تشخیص نشانه‌های اختلالات روحی، جسمی و رفتاری کودکان را داشته باشند و به موقع این مشکلات را به والدین، مسئولان مربوطه در مدرسه، متخصصان و روانشناسان مناسب ارجاع دهند. معلمان همچنین باید با تحسین و تشویق، به کودکان احساس امنیت برای ابراز احساسات و نظراتشان را بدهند.
روش های رفع نیازهای عاطفی کودکان در مدرسه
معلمان می‌توانند مجموعه‌ای از استراتژی‌ها را برای کمک به رشد جسمی و عاطفی کودکان اتخاذ کنند:
- به خاطر سپردن نام کودکان
- آشنایی با علایق کودکان
- اطلاع از سبک یادگیری و استعدادهای هر کودک
- اجازه دادن به دانش‌آموزان برای بیان نظرات
- ایجاد فضایی امن برای گفتگو در کلاس
- تشویق دانش‌آموزان به همکاری و کمک به یکدیگر
- احترام گذاشتن به تنوع در ظاهر و شخصیت کودکان
- القای حس ارزشمندی به کودکان
- ارزش‌گذاری بر تغییرات مثبت و پیشرفت کودکان
- الگوسازی رفتار مثبت برای کودکان
- تشویق به توسعه روابط دوستی و صمیمیت
- فراهم کردن فرصت‌های متعدد برای بازی و یادگیری فراهم
- برای ایجاد فضای امن مدرسه، رابطه معلم و والدین نیز مهم است تا معلمان از همان ابتدا شخصیت دانش‌آموزان، نیازها و خواسته‌های منحصر به فرد آنها را در نظر بگیرند.
سخن پایانی
توجه به نیازهای عاطفی کودک قطعاً برای رشد و سلامت جسمی و ذهنی آنها سالم بسیار مهم است. در غیاب تامین این نیازها، کودکان ممکن است با مشکلات متعددی مانند اضطراب، استرس، حس بی‌ارزشی و افسردگی دست و پنجه نرم کنند.. علاوه بر این، کودکان ممکن است در تنظیم احساسات خود دچار مشکل شوند که منجر به مشکلات روانی و رفتاری دیگری مانند گوشه‌گیری، تکانشگری کودکان و پرخاشگری کودکان می‌شود. دیگر اثرات عدم تامین نیازهای عاطفی در دوره کودکی می‌توان به دلبستگی ناایمن، کاهش عزت نفس و عدم اعتماد اشاره کرد. به این ترتیب، کودکان نیاز به مجموعه‌ای از نیازهای عاطفی دارند که باید توسط مراقبین، والدین، معلمان و مددکاران اجتماعی مورد توجه قرار گیرد تا از نظر جسمی و روانی به بزرگسالانی سالم تبدیل شوند.
سوالات متداول
- مهم ترین نیازهای عاطفی کودک چیست؟
نیاز به محبت، پذیرش، توجه، استقلال، امنیت، ثبات و روتین از مهمترین نیازهای عاطفی کودکان محسوب میشوند. - مهمترین نیازهای عاطفی کودکان در مدرسه چه هستند؟
مانند خانواده کودکان در مدرسه نیز نیارهای عاطفی اساسی مانند حس امنیت، احترام، پذیرش، شنیده شدن، توجه، محبت، قدردانی و آزادی بیان دارند. - پیامد عدم رفع نیازهای عاطفی کودکان چیست؟
رفع به موقع نیازهای عاطفی و روانی کودکان، برای طی کردن سیر رشد طبیعی آنها ضرورت دارد. در غیر این صورت ممکن است با مشکلات روحی و رشدی متعددی مانند افت تحصیلی، استرس، اضطراب، تکانشگری، خشم و افسردگی روبرو شوند.
