همه چیزهایی که باید درمورد فرایند هدایت تحصیلی بدانید
همه‌ی دانش‌آموزان از اولین سال مدرسه کنار هم می‌نشینند و مطالب درسی یکسانی می‌خوانند ولی هرچه بزرگ‌تر می‌شوند علاقه‌های متفاوتی پیدا می‌کنند. یکی به کارهای فنی فکر می‌کند و دیگری دلش می‌خواهد معلم شود؛ یکی خودش را در روپوش پزشکی تصور می‌کند ولی همکلاسی‌اش به فکر هنرمند شدن است.
درواقع راه این دانش‌آموزان از یک جایی به بعد باید از هم جدا شود و هر کدام مسیر تحصیلی خودشان را بروند. فرایند هدایت تحصیلی هم دقیقا همین هدف را دارد؛ با انواع راهکارها و فعالیت‌ها می‌خواهد دانش‌آموزان را به بهترین مسیر هدایت کند و کمک کند بهترین و مناسب‌ترین انتخاب رشته نهم را داشته باشند.
در این مقاله می‌خواهیم به‌طور مفصل درمورد هدایت تحصیلی توضیح دهیم.
هدایت تحصیلی چیست؟
همان‌طور که گفتیم دانش‌آموزان باید در مسیر تحصیلی مناسب‌شان قرار بگیرند و این اتفاق به کمک فرایند هدایت تحصیلی خواهد افتاد.
در فرایند هدایت تحصیلی به دانش‌آموزان خدمات راهنمایی و مشاوره داده می‌شود تا:
- استعدادها، توانایی‌ها، علایق و ویژگی‌های شخصیتی خودشان را بشناسند.
- و از طرف دیگر با رشته‌ها و شاخه‌های تحصیلی مختلف آشنا شوند و تشخیص دهند ازطریق کدام رشته‌ها می‌توانند به شغل مورد علاقهشان برسند.
قبل از انتخاب هر رشته‌ای بازار کار آن را بررسی کنید. مثلا رشته ریاضی چه شغل هایی دارد ، بازار کار رشته تجربی، بازار کار رشته انسانی ، بازار کار رشته هنر و …
دانش‌آموزان با شناخت کامل خودشان و با اطلاع از انواع رشته‌ها می‌توانند بعد از تمام شدن پایه‌ی نهم تحصیلی، انتخاب رشته کنند و اولین قدم برای رسیدن به آینده‌ی دلخواه‌شان را بردارند.
هدف هدایت تحصیلی چیست؟
فرایند هدایت تحصیلی دراصل دنبال رسیدن به 3 هدف اصلی است. هدف‌هایی که هم به سود دانش‌آموزان است و هم به هدف‌های طولانی‌مدت‌تری مثل رشد و توسعه‌ی کشور و… فکر می‌کند.
و اما 3 هدف اصلی از فرایند هدایت تحصیلی:
قرار است هم سیستم آموزشی استعدادها، توانایی‌ها و علایق دانش‌آموزان را بشناسد و هم به دانش‌آموزان کمک کند تا خودشان را بشناسند و از زیر و بم ویژگی‌های شخصیتی‌شان آگاه شوند.
مقاله مرتبط: شناسایی توانایی و علاقه دانش آموز در انتخاب رشته نهم
فرایند هدایت تحصیلی می‌خواهد به دانش‌آموزان کمک کند تا یک انتخاب رشته‌ی آگاهانه داشته داشته باشند و در آینده در مسیر درست شغلی و تحصیلی قرار بگیرند.
هر کشوری سیاست‌هایی برای توسعه دارد. براساس سیاست‌ها، می‌توان مشخص کرد میزان نیاز کشور به رشته‌ها و حوزه‌های مختلف چقدر است. هدایت تحصیلی باید به فکر این سیاست‌های توسعه‌ای هم باشد و کمک کند تا دانش‌آموزان به‌صورت متوازن و براساس نیازهای آینده‌ی کشور، درمسیر های مختلف هدایت شوند.
چند نکته برای آشنایی بیشتر والدین و دانش‌آموزان با هدایت تحصیلی
- هدایت تحصیلی فعالیتی محدود به یک زمان مشخص نیست؛ بلکه یک فرایند است. خیلی از متخصصان آموزشی اعتقاد دارند فرایند هدایت آموزشی باید از دوران ابتدایی شروع شود. در ایران هدایت تحصیلی از سال هفتم شروع می‌شود و تا سال نهم ادامه دارد.
- هدایت تحصیلی فقط مربوط به دانش‌آموزان نیست بلکه تمام عوامل خانواده، مدرسه، رسانه‌ها، دستگاه‌های اجرایی و اداری و… باید دست‌به‌دست هم دهند و دانش‌آموزان را به مسیر مورد علاقهشان هدایت کنند.
- نتایجی که از فرم‌های هدایت تحصیلی به‌دست می‌آیند، کمی هستند ولی باید به‌صورت کیفی تفسیر شوند.
- مشاور مدرسه، دانش‌آموز و خانواده باید با هم همکاری کنند تا فرایند هدایت تحصیلی به یک نتیجه‌ی درست و قابل‌قبول برسد.
این مقاله را نیز مطالعه کنید: سوالات متداول دانش آموزان پایه نهم درباره هدایت تحصیل
چند فرم هدایت تحصیلی وجود دارد؟
نمونه برگ یا فرم هدایت تحصیلی اصلی وجود دارد:
- نمونه برگ شماره‌ی 6
- نمونه برگ شماره‌ی 7
نمونه برگ شماره‌ی 6 درواقع مجموعه‌ای از فعالیت‌های مشاوره‌ای دانش‌آموز است و نظر خانواده، معلمان و … در تکمیل این فرم لحاظ می‌شود. درادامه به‌طور کامل درموردش توضیح می‌دهیم.
نمونه برگ شماره‌ی 7 اما مربوط به وضعیت و سوابق تحصیلی و نمره‌های دانش‌آموز است. این فرم نوعی فرم مقایسه‌ای است و وضعیت دانش‌آموز در مقایسه با بقیه‌ی دانش آموزان بررسی می‌شود.
به هر دانش‌آموز براساس نمره‌هایش، در هر رشته و شاخه‌ی تحصیلی یک اولویت از الف تا دال داده می‌شود. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری درمورد این نمون برگ داشته باشید تا انتهای مقاله را بخوانید.
چه عواملی در هدایت تحصیلی پایه‌ی نهم موثر هستند؟
درمورد فرم شماره‌ی 6 هدایت تحصیلی برایتان توضیح خیلی کوتاهی دادیم. ولی این فرم چطور تهیه می‌شود؟
در این فرم درمجموع برای عوامل موثر بر هدایت تحصیلی، 100 نمره درنظر گرفته شده است. مشاور تحصیلی مدرسه مسئول تهیه و تنظیم این فرم است. اما نحوه‌ی محاسبه‌ی هدایت تحصیلی پایه‌ی نهم به چه شکل است؟ هر عامل چه نمره و امتیازی دارد؟
این مقاله را نیز مطالعه کنید: عوامل تاثیرگذار در انتخاب رشته و برگه های هدایت تحصیلی
فرم عملکرد تحصیلی (35 امتیاز)
نمره‌ای که دانش‌آموزان در درس‌های تخصصی هر رشته می‌گیرند اهمیت دارد. هر دانش‌آموز باید بتواند حداقل میانگین نمره درس‌های تخصصی را بگیرد تا مجوز انتخاب رشته‌ی مورد نظر را داشته باشد. مثلا کسی که می‌خواهد رشته‌ی تجربی را انتخاب کند باید در درس علوم حداقل نمره‌ی 14 و در درس ریاضی حداقل نمره‌ی 13 بگیرد.
درس‌های تخصصی سال هفتم و هشتم ضریب یک دارند و دروس تخصصی سال نهم با ضریب 3 حساب می‌شوند. البته بهتر است بدانید نمره‌ی پایانی نوبت دوم یعنی خرداد ماه، ملاک محاسبه‌ی این میانگین است.
آزمون‌های مشاوره‌ای( 30 امتیاز)
آزمون‌های مشاوره‌ای قرار است علایق و توانایی دانش‌آموزان را بررسی کنند و به این توانایی‌ها نمره بدهند. دو آزمون رغبت‌ها و توانایی‌ها در این حوزه وجود دارند و این آزمون‌ها وضعیت دانش‌آموزان را برای مشاور و خود دانش‌آموز مشخص‌تر می‌کنند. دانش‌آموزان به سوال‌ها جواب می‌دهند و پس از آزمون مشخص می‌شود به چه رشته‌ای بیشتر علاقه دارند.
چند مدتی است که آزمون‌های مشاوره‌ای ازطریق سامانه‌ی همگام انجام می‌شوند. دانش‌آموزان با کد ملی و رمز وارد این سامانه می‌شوند و در آزمون‌ها شرکت می‌کنند.
مقاله مشابه: راهنمای جامع سایت همگام برای دانش آموزان پایه نهم
فرم نظر دانش‌آموز (10 امتیاز)
مشاور مدرسه از قبل درمورد رشته‌ها و شاخه‌های مختلف با دانش‌آموزان صحبت می‌کند و توضیحات کافی را دراختیارشان می‌گذارد. درآخر از بچه‌ها می‌خواهد براساس علایق و اولویت‌هایشان به رشته‌ها از یک تا 12 نمره بدهند.
فرم نظرخواهی از معلم‌ها (10 امتیاز)
دبیران هم به دانش‌آموزان درس می‌دهند و هم قدم‌های بزرگی برای شناسایی علایق و شکوفا کردن استعدادهایشان دارند. بنابراین نظر معلم‌ها درمورد توانایی و علایق هر دانش‌آموز درزمینه‌ی هر کدام از شاخه‌ها و رشته‌ها می‌تواند واقعا کارساز باشد.
فرم نظرخواهی والدین (5 امتیاز)
مشاور درطول سال نهم حداقل 4 جلسه با والدین دانش‌آموزان برگزار می‌کند و در این جلسه‌ها درمورد شناسایی استعدادها، توانایی‌ها، ویژگی‌های شخصیتی، رغبت‌ها و… فرزندشان صحبت می‌کند.
ازطرفی مشاور برای والدین توضیح می‌دهد که منطقه‌ی زندگی‌شان چه امکانات و نیازهایی دارد و کمک می‌کند تا والدین بتوانند به‌طور کاملا واقع‌بینانه در کنار فرزندشان باشند و برای انتخاب رشته و مسیر سرنوشت‌شان کمک کنند. درنهایت والدین باکمک تمام این اطلاعات می‌توانند فرم نظرخواهی انتخاب رشته را پر کنند و به مشاور مدرسه تحویل دهند.
فرم نظر مشاور (10امتیاز)
مشاور براساس 4 عامل نظر نهایی خودش درمورد هر دانش‌آموز را اعلام می‌کند:
- عملکرد تحصیلی دانش‌آموز
- نظر و علاقه‌ی دانش‌آموز
- نظر دبیران
- نظر والدین
همان‌طور که گفتیم مشاور تک‌تک این فرم‌ها را بررسی می‌کند و باتوجه به تمام این‌ها نمون برگ شماره‌ی 6 را تنظیم می‌کند. البته این فرم‌ها بخشی از نحوه محاسبه‌ی هدایت تحصیلی پایه نهم هستند ولی یک نمون برگ تعیین کننده‌ی دیگر یا همان نمون برگ شماره‌ی 7 هم وجود دارد.
فرم شماره 7 هدایت تحصیلی چیست و چه تفاوتی با نمونه برگ شماره 6 دارد؟
نوبتی هم باشد نوبت بررسی نمونه برگ شماره 7 است. این فرم براساس دو عامل تهیه می‌شود:
- عملکرد و نمره‌های دانش‌آموز
- ظرفیت رشته، مدرسه، منطقه، شهرستان و..
وضعیت دانش‌آموز در فرم شماره‌ی 7 با پنج گزینه و در پنج اولویت مشخص می‌شود:
- اولویت الف: دریافت اولویت الف در هدایت تحصیلی یک شاخه یا رشته یعنی دانش‌آموز وضعیت خوبی در این رشته دارد و می‌تواند به‌راحتی ثبت‌نام کند.
- اولویت ب: دانش‌آموزی که در رشته‌ای اولویت ب می‌گیرد باید صبر کند و در تکمیل ظرفیت اولیه‌ی رشته‌ی مورد نظرش ثبت نام کند.
- اولویت ج: اگر دانش‌آموزی می‌خواهد در رشته‌ای با اولویت ج ثبت‌نام کند باید منتظر تکمیل ظرفیت ثانویه بماند. البته اگر ظرفیتی باقی مانده باشد.
- اولویت د: یک تکمیل ظرفیت نهایی وجود دارد و در این مرحله رشته‌هایی که این اولویت را دارند می‌توانند توسط داوطلب انتخاب شوند.
- حذف یا هاشور: در فرم شماره‌ی 7 بعضی دانش‌آموزان، روبه‌روی بعضی رشته‌ها و شاخه‌ها عبارت حذف را می‌بینید. درواقع این دانش‌آموز نتوانسته به حد نصاب علمی مورد نظر برسد و درنتیجه شرایط ثبت‌نام در رشته‌ی موردنظر را ندارد.
آیا اولویت‌ها در مدرسه‌های غیردولتی هم رعایت می‌شوند؟
مدرسه‌های غیردولتی هم باید تمام دستورالعمل‌ها را رعایت کنند و فرقی از این نظر با مدرسه‌های دولتی ندارد. تنها تفاوت مدرسه‌های دولتی و غیردولتی در ظرفیت بیشتر غیردولتی‌ها است. ازآن‌جایی که مدرسه‌های غیردولتی ظرفیت پذیرش بیشتری دارند و کلاس‌هایشان دیرتر پر می‌شوند، تفاوت چندانی بین اولویت الف و ب نمی‌گذارند و شما با اولویت ب راحت‌تر می‌توانید در این مدارس ثبت‌نام کنید.
مقاله مرتبط: ظرفیت پذیرش رشته یکی از معیارهای تاثیرگذار در انتخاب بهترین رشته
دانش‌آموزی که حداقل نمره و امکان ثبت نام ندارد باید چه کند؟
اگر دانش‌آموزی اولویت‌های ب تا د را در رشته یا شاخه‌ی مورد نظرش داشته باشد و نتواند در محدوده‌ی خودش ثبت‌نام کند، می‌تواند سری به محدوده و منطقه‌های دیگر بزند، با مجوز اداره‌ی آموزش و پرورش منطقه‌ی جدید شرایطش را دانش‌آموزان آن محدوده بسنجد؛ اگر امتیاز بیشتری داشت و مدرسه و آموزش و پرورش آن ناحیه موافقت کردند می‌تواند در رشته‌ی مورد نظرش ثبت نام کند.
ولی تکلیف دانش‌آموزی که حداقل نمره را نگرفته باید چه کند؟
این دانش‌آموز می‌تواند ظرفیت رشته‌ی مورد نظرش را چک کند و اگر ظرفیتی باقی بود با مجوز اداره‌ی آموزش و پرورش در آزمون شهریور ماه شرکت کند. اگر حدنصاب نمره را کسب کند می‌تواند وارد رشته‌ی مورد نظرش شود.
قدم نهایی برای انتخاب رشته‌ی سال نهم چیست؟
دانش‌آموزی که امتحان‌های خرداد ماه سال نهم را با موفقیت پشت‌سر می‌گذارد باید خودش را برای انتخاب رشته آماده کند. اگر شما هم چنین شرایطی دارید می‌توانید فرم نهایی 6 و 7 هدایت تحصیلی همگام را دریافت کنید. درواقع از اواخر خرداد ماه با مراجعه به سامانه‌ی همگام می‌توانید فرم‌های آماده را از سایت بگیرید و باتوجه به اطلاعات و امتیازهایی که دریافت کرده‌اید به فکر گرفتن تصمیم نهایی‌تان باشید.
تا اواسط ماه مرداد فرصت دارید تحقیق کنید، مشورت بگیرید و با درنظر گرفتن تمام موارد مورد نظرتان انتخاب رشته کنید.
در آخر این که
همان‌طور که گفتیم فرایند هدایت تحصیلی قرار است دانش‌آموزان را به مسیری هدایت کند که هم علاقه و استعدادش را دارند و هم بعدها می‌توانند در آن حوزه مشغول به کار شوند.
اگر دانش‌آموز سال نهم هستید بهتر است بدانید فرم هدایت تحصیلی و تک‌تک بخش‌هایش قرار است به شما کمک کند به مسیری که برایش ساخته شده‌اید هدایت شوید. درکنارش خودتان هم برای درک توانایی‌ها و علایق‌تان تلاش کنید تا آخر سال بتوانید با خیال راحت و چشمی باز وارد رشته تحصیلی مورد علاقه‌تان شوید.
