فرآیند تصمیم‌گیری با وزن‌دادن به گزینه‌های مختلف آغاز می‌شود؛ یعنی ابتدا گزینه‌های مختلف را بر اساس مزایا و معایب هر‌کدام‌شان سبک‌سنگین می‌کنیم و سپس به جمع‌بندی می‌رسیم. هنگام تصمیم‌گیری درباره اسباببازی سنتی یا اسباببازی دیجیتال برای فرزندان نیز ابتدا باید به بررسی دقیق و کامل خوبی‌ها و بدی‌های آن دو بپردازیم. شاید در حال حاضر و بر اساس پیش‌داوری‌های‌تان یکی را بر دیگری ترجیح دهید؛ اما بعد از خواندن این مقاله و کسب اطلاعات کامل درباره تفاوت اسباببازی سنتی و دیجیتال، وزن هر کدام را بهتر محاسبه می‌کنید و تصمیم واقع‌بینانه‌تری می‌گیرید.
تفاوت اسباببازی سنتی و دیجیتال
اسباببازیها را می‌توان به شیوه‌ها و روش‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرد: فکری در برابر حسی-مهارتی، پسرانه در برابر دخترانه، مناسب برای نوزادان و کودکان نوپا در برابر بچه‌های دبستانی و فردی در برابر گروهی. البته رشد فناوری باعث اضافه‌شدن دسته‌‌بندی جدیدی به‌نام سنتی در برابر دیجیتال به این لیست شده است.
تفاوت بین اسباببازیهای سنتی و دیجیتال کاملا ساده و ملموس است: سنتی‌ها غالبا از چوب یا الیاف طبیعی دیگری ساخته شده‌اند و شاید هم دست‌ساز باشند؛ پازل‌ها، آجرهای خانه‌سازی، ماشین‌های دستی و مجموعه لوازم آشپزخانه یا نجاری جزو این دسته هستند. در مقابل، دیجیتال‌ها با نیروی برق تغذیه می‌شوند و صداها و حرکات خاصی تولید می‌کنند. برخی از آنها هم از جنس بازیهای کامپیوتری هستند و از طریق صفحه نمایش گوشی، تبلت و کامپیوتر راه‌اندازی می‌شوند.
اسباببازی سنتی یا اسباببازی دیجیتال
مثل همه موضوعات و مسائل دیگر زندگی، اسباببازیهای سنتی و دیجیتال هم مزایا و معایب خاص خودشان را دارند: اگر در سن مناسب و به شیوه درست معرفی شوند، در رشد شناختی، جسمانی و روانی موثرند و آموزش مهارت های زندگی به کودکان را تسهیل می‌کنند؛ از طرف دیگر، اگر در زمان و مکان نامناسب رونمایی شوند، فرآیند طبیعی رشد کودک را با مشکل مواجه می‌کنند. ما در این مقاله با بررسی مزایا و معایب اسباببازیهای سنتی و دیجیتال، یک‌قدم شما را به تصمیم‌گیری نهایی برای انتخاب مناسب‌ترین اسباببازی نزدیک‌تر می‌کنیم.
بازی با اسباببازی سنتی چه مزایایی دارد؟
همزمان با رشد فناوری و بازیهای دیجیتال، استفاده از اسباببازی موردعلاقه پدران و مادران‌مان کمی کاهش پیدا کرده است. البته این دسته از اسباببازیها هنوز هم جایگاه خود را در بین خانواده‌ها حفظ کرده‌اند و والدین برای سرگرم‌کردن و آموزش فرزندان از آنها استفاده می‌کنند. اما این اسباببازیها چه مزیتی دارند و چه کمکی به رشد کودک می‌کنند:
رشد زبان و افزایش مهارت های ارتباطی و تعاملات اجتماعی
اسباببازیهای سنتی باعث افزایش تعامل میان خواهر و برادرها و دیگر کودکان می‌شوند. بازیهای تعاملی برای رشد بچه‌ها مهم هستند و به تقویت مهارتهای اجتماعی ضروری مانند برقراری ارتباط، رعایت نوبت، تقسیم‌کردن و سازش یا مصالحه کمک می‌کنند. یادگیری این مهارت‌ها در طول بازی، بچه‌ها را برای مسائلی مانند دوست یابی کودکان در مدرسه آماده می‌کنند.
افزایش فعالیت بدنی
ماهیت برخی اسباببازیهای سنتی مانند بازی با توپ در خانه به‌گونه‌ای است که به افزایش فعالیت جسمانی فرزندتان کمک می‌کند. فعالیت‌های جسمانی نیز به‌نوبه‌خود باعث بهبود مهارت‌هایی مانند تعادل، هماهنگی حرکتی و چابکی کودک می‌شوند. بنابراین، اسباببازیهای سنتی انتخاب مناسبی برای تشویق کودک به بازی در فضای آزاد و گرفتن کمی ویتامین D هستند.
افزایش همدلی و درک نقطه نظرات دیگران
کمک به رشد مهارتهای کلامی و پرورش همدلی یا اصطلاحا درک نقطهنظرات دیگران، یکی دیگر از فواید ملموس و بسیار مهم بازی های گروهی برای کودکان است. اسباببازیهای سنتی با شرایط و حرفه‌های زندگی واقعی مانند پزشک، فروشنده و آشپز شباهت زیادی دارند و بازی با آنها، تفکر شهودی و مهارت وانمودسازی کودک را تقویت می‌کند. در طول بازیهای وانمودی، کودک باید بتواند خود را جای دیگری تصور کند، واکنش‌های او در موقعیت‌های مختلف را حدس بزند و نقش او را برعهده بگیرد.
هرچه توانایی کودک در درک دیدگاه دیگران و شرایط، نقش‌ها و وظایف آنها افزایش پیدا کند، همدلی او در موقعیت‌های مختلف نیز بالاتر می‌رود. علاوه بر این، درک بهتری از کارها و مسئولیت‌های دیگران کسب می‌کند و به‌احتمال بیشتری از موضوعاتی مانند حمایت والدین از فرزندان در طول سال تحصیلی آگاهی دارد و از کمک‌گرفتن نمی‌ترسد.
پرورش خلاقیت کودک
اگرچه اسباببازیهای سنتی و دیجیتال هر دو در تحریک خلاقیت کودکان موثر هستند، اما سنتی‌ها در این زمینه دست بالا را دارند. به‌عنوان مثال، یک خانه عروسکی را با تمام وسایل داخل آن از جمله میز، صندلی، تخت، کمد، اجاق گاز، ماشین لباسشویی و عروسک‌های مختلف تصور کنید: چینش وسایل در این خانه‌ها کاملا به ذوق و سلیقه کودک و انتخاب‌های آزاد او وابسته است و تفکر خلاق را تشویق می‌کند. اگر به‌دنبال بازیهای بیشتری برای افزایش خلاقیت فرزندتان هستید هم از مقاله بازی هایی برای تقویت خلاقیت در کودکان کمک بگیرید.
بهبود رابطه والد-فرزندی
بازیهای سنتی و ماهیت تعاملی آنها به استحکام روابط خانوادگی نیز کمک می‌کند. به‌عنوان مثال، در طول انجام بازیهای صفحه‌ای مانند منچ یا مونوپولی، همه اعضا دور یک صفحه می‌نشینند و گاهی ساعت‌ها با یکدیگر تعامل و گفت‌وگو می‌کنند. این فرآیند به ایجاد روابط و پیوندها کمک می‌کند و باعث افزایش احساس امنیت و صمیمیت فرزند با والدین می‌شود.
بازی با اسباببازی سنتی چه معایبی دارد؟
اسباببازیهای سنتی اصولا ضرر خاصی نداشته‌اند و ندارند؛ فقط چند مسئله خیلی جزئی و کم‌اهمیت در این زمینه وجود دارد که دانستن آنها و رعایت نکات احتیاطی بد نیست:
- برخی از آنها مانند تفنگ و شمشیر شاید کمی رگه‌های ترویج خشونت داشته باشند که باید در انتخاب و میزان بازی کودک با آنها دقت کنید.
- · قسمت‌های تیز، کوچک و به‌صورت کلی خطرناک آنها، ظرفیت آسیب‌رساندن به کودک را دارند.
- نسبت به همتایان دیجیتال خود کمی کسل‌کننده هستند و مشارکت کمتر کودک را موجب می‌شوند.
مزایای اسباببازی دیجیتال
اسباببازیهای دیجیتال نیز به بخشی جدایی‌ناپذیر از تفریح و بازیهای کودکان تبدیل شده‌اند و اگر نگاه جانبدارانه را کنار بگذاریم، مزایای زیادی نیز دارند. بیایید با هم به فواید این بازی‌ها نگاهی بیندازیم:
کمک به رشد سواد دیجیتال
خواه‌ناخواه در دنیای دیجیتال زندگی می‌کنیم و جهان مجازی به بخشی از دنیای واقعی ما انسان‌ها تبدیل شده است. اسباببازیهای دیجیتال برای ورود کودکان به دنیای مجازی و پیچیدگی‌های آن فرصتی ایدئال فراهم می‌کنند. اگر در زمان و به شیوه درستی این اسباببازیها را به فرزندتان معرفی کنید، آنها به‌صورتی ملموس‌تر با رشد فناوری و گستردگی تأثیر آن در زندگی روزمره آشنا می‌شوند.
پشتیبانی از آموزش های سنتی
برخی اسباببازیهای دیجیتال واقعا طراحی جالبی دارند و به بهبود کیفیت آموزش کمک می‌کنند؛ به‌عنوان مثال:
- اسباببازی موزیکال فیشر پرایس متناسب با گروه سنی نوزادان باعث تعامل بیشتر با محیط، تقویت مهارتهای حسی-حرکتی و یادگیری رابطه علت-معمولی در آنها می‌شود.
- تبلت‌ها و گوشی‌های هوشمند وی‌تک، بازیهای خلاقانه و آموزشی جذابی دارند و همچنین تمرین خوبی برای استفاده از گوشی و تبلت در نوجوانی و بزرگسالی هستند. اگر قصد خرید گوشی و تبلت برای فرزندتان را دارید، حتما ابتدا نگاهی به مقاله سن مناسب خرید موبایل و تبلت برای کودکان بیندازید.
معایب اسباب بازی دیجیتال
اسباببازیهای دیجیتال باوجود تمام خوبی‌های‌شان ولی بازهم از زندگی و شرایط دنیای واقعی فاصله زیادی دارند؛ به‌همین‌دلیل، استفاده نادرست و افراطی از آنها با معایبی همراه است:
ایجاد سبک زندگی و عادات ناسالم
ماهیت غیر متحرک و ثابت اکثر اسباببازیهای دیجیتال باعث افزایش یکجانشینی کودکان می‌شود و آنها را به کم‌تحرکی عادت می‌دهد. کم‌تحرکی نیز منجر به بروز چاقی و دیگر بیماری‌های جسمانی می‌شود؛ همچنین، رشد مهارتهای حرکتی را کند و حتی متوقف می‌کند. استفاده افراطی از تلویزیون، گوشی، تبلت و دیگر لوازم دارای صفحه نمایش نیز باعث آسیب به چشم‌ها می‌شود و حتی در برخی تحقیقات به مضرات آن بر رشد ساختارهای مغزی اشاره شده است. اگر فرزند شما هم از گوشی همراهش زیاد استفاده می‌کند و به دنبال راهی برای اصلاح رفتار او هستید، از مقاله قوانین استفاده از موبایل برای کودکان و نوجوانان استفاده کنید.
انزواطلبی و عدم علاقه به تعاملات اجتماعی
افراط در استفاده از اسباببازیهای دیجیتال و درگیری بیش‌ازحد با آنها، گاهی وقتی برای تعاملات اجتماعی باقی نمی‌گذارد. برخی کودکان تمام روز را در اتاق‌شان و مشغول بازیهای ویدئویی هستند و حتی وعده‌های غذایی‌شان را در حین انجام بازی مصرف می‌کنند. این موضوع اگر به عادت تبدیل شود، اصلاح آن تقریبا غیرممکن است؛ پس باید از ابتدا مراقب آن باشید تا فرزندتان به مشکلاتی مانند گوشه‌گیری و پیامدهای آن مانند افسردگی و اضطراب در کودکان و نوجوانان دچار نشود.
مهارت های ارتباطی ضعیف
استفاده بیشتر از اسباببازیهای دیجیتال باعث کاهش تعاملات دوستانه، خانوادگی و اجتماعی می‌شود و درنهایت، ضعف مهارتهای برقراری ارتباط را به همراه دارد. ضعف در مهارتهای ارتباطی، مشکلات بسیاری را برای این کودکان در پی دارد؛ مثلا آنها توان مواجهه با قلدری در مدرسه را ندارند یا در زمینه انجام کار گروهی در مدرسه به مشکل می‌خورند.
اعتیاد به بازی های دیجیتال
کارخانه‌های سازنده بازیهای دیجیتال همواره به‌دنبال افزایش جذابیت بازیهای خود نسبت به شرکت‌های رقیب هستند. این فرآیند رقابتی و جذابیت زیاد برخی از اسباببازیهای دیجیتال، شب‌وروز و خواب‌وخوراک را از کودک می‌گیرد و موجب اعتیاد او به پیوسته بازی‌کردن می‌شود. این اعتیاد نیز پیامدهای منفی بیشماری مانند اهمال کاری تحصیلی دانش‌آموزان را به‌دنبال دارد.
از اسباب بازی های دیجیتال استفاده نکنیم؟
محدودکردن کامل اسباببازیهای دیجیتال برای کودکان نه شدنی و نه منطقی است؛ اما باید مراقب عوارض استفاده افراطی فرزندتان از آنها باشید و به نکات زیر توجه کنید:
- حتما در طول بازی کودک با اسباببازیهای دیجیتال، مدام با او گفت‌وگو کنید و با استفاده از واژگان متنوع، مهارتهای کلامی‌اش را افزایش دهید.
- اسباببازیها و نحوه بازی با آنها را به فعالیت‌ها و شرایط زندگی روزمره پیوند دهید.
- زمان استفاده از صفحه‌نمایش را با توجه به سن کودک تنظیم کنید.
- حتما در کنار بازی با آنها، از اسباببازی سنتی جذاب و مناسب نیز استفاده کنید.
- روش‌های مختلف بازی با یک اسباببازی خاص را به کودک نشان دهید و ذهنش را خلاق و پویا نگه دارید.
- · حتما بر نوع محتوا و مفهوم پشت بازیهای ویدئویی نظارت داشته باشید.
اگر نمی‌دانید زمان آزاد فرزندتان در تابستان یا تعطیلی‌های بلندمدت را چطور پر کنید، سری به مطلب اوقات فراغت دانش آموزان در تابستان بزنید.
سخن پایانی
اگرچه مزایای اسباببازیهای سنتی به دیجیتال می‌چربد و معایب کمتری نیز دارد، اما هردوی آنها به رشد جسمانی، شناختی و روانی کودک کمک می‌کنند. واقعا معیار دقیق و قاطعی برای برتری کامل و صددرصد یکی بر دیگری وجود ندارد؛ پس انتخاب بین آنها بر داشتن اطلاعات کامل در مورد هر بازی و آگاهی از بهترین شرایط سنی و موقعیتی انجام آن توسط کودک بستگی دارد. بعد از انتخاب اسباببازی هم باید تاحد امکان مضرات احتمالی آن را کاهش و مزایای جسمانی، روانی، رفتاری و شناختی‌اش را افزایش دهید.
سوالات متداول
- اسباب بازی دیجیتال چه معایبی دارد؟
سبک زندگی و عادات ناسالم رفتاری، انزواطلبی و عدم علاقه به تعاملات اجتماعی، مهارتهای ارتباطی ضعیف، اعتیاد به بازیهای کامپیوتری و اهمالکاری تحصیلی از مهمترین معایب این دسته از اسباببازیها هستند. - اسباب بازی سنتی چه مزایایی دارد؟
رشد مهارتهای کلامی، افزایش تعاملات اجتماعی، تحریک فعالیت جسمانی، بهبود رابطه والد-فرزندی، پرورش خلاقیت کودک، افزایش همدلی و درک بهتر نقطهنظرات دیگران از مهمترین مزایای این دسته از اسباببازیها هستند. - برای فرزندم اسباب بازی دیجیتال بخرم یا سنتی؟
هر دو دسته اسباببازیها مزایا و معایب خاص خود را دارند و بسته به سنوسال کودک و مرحله رشدی او، باید بین آنها انتخاب کنید و بعد از انتخاب اسباببازی هم تاحد امکان راهی برای کاهش معایب و افزایش مزایای آن برای رشد جسمانی، شناختی، رفتاری و روانی فرزندتان بیابید.
