شاید یکی از جذاب‌ترین اتفاقات علمی برای دانش‌آموزانی که به درس ریاضی و همچنین محاسبات و تکنولوژی علاقه‌مند هستند، شرکت در المپیاد کامپیوتر باشد. تنها هدف از شرکت در المپیادهای دانش‌آموزی کسب مدال کشوری یا جهانی نیست. مطالعه منابع المپیاد کامپیوتر در هر مرحله، باعث تقویت پایه درسی، یادگیری مباحث کاربردی ریاضی، تمرین حل مسئله، خلاقیت ذهنی و مدیریت زمان میشود که تمامی این مهارت‌ها در کنکور سراسری، مسیر شغلی و حتی زندگی شخصی برای شما بسیار مفید خواهند بود. در ادامه این مطلب به معرفی منابع المپیاد کامپیوتر ۱۴۰۱ به تفکیک مرحله پرداخته‌ایم.
منابع مطالعاتی برای المپیاد کامپیوتر
المپیاد علوم کامپیوتر مانند سایر رشته‌های این مسابقه علمی، طی سه مرحله برگزار میشود تا در نهایت دانشآموزان برگزیده دوره تابستانی برای حضور در تیم ملی المپیاد جهانی انتخاب شوند. دانشآموزان برگزیده مرحله دوم، وارد دوره تابستانی می‌شوند و برای شرکت در رقابت جهانی، در کنار بهترین اساتید آموزش می‌بینند. در هر مرحله نوع طراحی سوالات و سطح آن‌ها متفاوت است بنابراین منابع المپیاد فیزیک را باید با توجه به مرحله مورد نظر انتخاب کنید؛ بیشتر از سطح المپیاد مطالعه کردن لزوما باعث موفقیت شما نمی‌شود بلکه باید برنامه‌ریزی درستی برای تسلط بر منابع هر مرحله داشته باشید.
منابع المپیاد کامپیوتر مرحله اول
هدف از مرحله اول المپیاد دانش آموزی جذب علاقه‌مندان به کامپیوتر و برنامه‌نویسی و انتخاب دانشآموزان مستعد برای ورود به مرحله دوم است. منابع المپیاد کامپیوتر دهم و منابع المپیاد کامپیوتر یازدهم یکسان هستند اما دانشآموزان سال دهم فقط به صورت آزمایشی میتوانند در مرحله اول و دوم المپیاد شرکت کنند. در این آزمون ۳۰ سوال ۵ گزینه‌ای از مباحث زیر طراحی می‌شوند:
- آنالیز ترکیبی
- ابزارهای ترکیبیاتی
- نظریه بازی ها
- نظریه گراف
- الگوریتم
- احتمال
- مسائل خلاقیت
- مسائل منطق ریاضی
منابع المپیاد کامپیوتر ۱۴۰۱ برای مرحله اول که از طرف مرکز ملی پرورش استعداد های درخشان اعلام شده، به شرح زیر است:
- کتاب ریاضی ۱ سال دهم متوسطه رشته ریاضی فیزیک، انتشارات چاپ و نشر کتابهای درسی ایران
- کتاب ترکیبات، علیرضا علیپور، انتشارات فاطمی
- کتاب آشنایی با الگوریتم‌ها، یحیی تابش، انتشارات فاطمی
- کتاب محافل ریاضی، انتشارات فاطمی
منابع المپیاد کامپیوتر مرحله دوم
این مرحله که معمولا در اردیبهشت ماه هر سال برگزار میشود، دو بخش کتبی (تشریحی، چند گزینه‌ای و ترکیبی از این دو) و عملی دارد که سؤالات آن‌ها به صورت مفهومی و تحلیلی طراحی می‌شوند. برای موفقیت در این بخش باید مهارت کدنویسی نیز داشته باشید. در این مرحله علاوه بر مطالعه منابع المپیاد کامپیوتر مرحله دوم، باید روی تسلط بیشتر بر منابع مرحله اول نیز همچنان کار کنید. یادگیری و کار با نرم‌افزارهای زیر نیز از ضروریات مرحله دوم این المپیاد است:
- Orwell dev-c++
- Emacs
- Codeblocks
- Gvim
- NotePad++
- gcc
در ادامه کتاب های المپیاد کامپیوتر برای مرحله دوم را ذکر کردهایم:
- کتاب استراتژی‌های حل مسئله، فصل‌های ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۸ و ۱۳
- کتاب آشنایی با نظریه گراف‌ها (معروف به کتاب وست)، فصل‌های ۱ و ۲
- ریاضی ۱ سال دهم رشته ریاضی فیزیک، انتشارات چاپ و نشر کتابهای درسی ایران
- ترکیبیات، علیرضا علیپور، انتشارات فاطمی
- آشنایی با الگوریتم‌ها، یحیی تابش، انتشارات فاطمی
- محافل ریاضی
- استراتژی‌های حل مسئله فصل‌های ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۸ و ۱۳
منابع دوره تابستانی المپیاد کامپیوتر
آزمون مقدماتی برنامه نویسی، مرحله سوم المپیاد کامپیوتر و شامل یک آزمون تمرینی و دو آزمونی انتخابی است. یک کامپیوتر نیز برای کمک به حل مسائل در اختیار هر شرکت‌کننده قرار می‌گیرد. برای موفقیت در این رقابت تنگاتنگ، باید به خوبی مهارت حل مسئله، خلاقیت، مدیریت زمان و کدنویسی خود را تقویت کرده باشید.
جدول منابع و مباحث آزمون المپیاد علمی کامپیوتر
در جدول زیر منابع و مباحث آزمون المپیاد علمی کامپیوتر و همچنین کتاب های المپیاد کامپیوتر که برای موفقیت در دوره تابستانی نیاز دارید را مشاهده می‌کنید.
| مباحث المپیاد کامپیوتر | منابع المپیاد کامپیوتر | منابع پیشرفته |
| اصل جمع و ضرب | آنالیز ترکیبی دکتر علیپور، ترکیبیات آقای ثروتی | – |
| جایگشت‌ها و ترتیب | آنالیز ترکیبی دکتر علیپور، ترکیبیات آقای ثروتی | تمرین سؤالات مرحله اول المپیاد کامپیوتر |
| جایگشت با تکرار، معادله سیاله، اصل شمول و عدم شمول | آنالیز ترکیبی دکتر علیپور، الفبای المپیاد ریاضی آقای محمد آبادی | تمرین سؤالات مرحله اول المپیاد کامپیوتر، ۱۰۲ مسئله ترکیبیات |
| رابطه بازگشتی | ترکیبیات دکتر علیپور (زرد فاطمی) | ۱۰۲ مسئله ترکیبیات |
| لانه کبوتر، آشنایی با گراف‌ها، استقرا، گراف (مسیرها و شمارش) | آنالیز ترکیبی دکتر علیپور، ترکیبیات دکتر علیپور (زرد فاطمی)، مقدمه‌ای بر نظریه گراف، الفبای المپیاد ریاضی آقای محمدآبادی | استراتژی‌های حل مسئله، نظریه گراف (وست)، ۱۰۲ مسئله ترکیبیات |
| دوگانه شمردن، درخت‌ها، همبندی | تورنمنت شهرها، المپیاد لنینگراد، نظریه گراف (وست) | تمرین سؤالات المپیادهای کشورهای مختلف |
| الگوریتم‌های مقدماتی، حل مسئله، گراف | نظریه گراف (وست)، سؤالات سایت Project Euler | تمرین سؤالات مسابقات برنامه‌نویسی CODEFORCES و SGU |
| الگوریتم‌های گراف، نظریه بازی‌ها، ناوردایی | ترکیبیات آقای ثروتی (جلد دوم)، سؤالات مسابقات آنلاین | تمرین سؤالات المپیادهای کشورهای مختلف |
راهنمای مبحثی منابع المپیاد کامپیوتر
در این بخش به صورت مبحثی بهترین منابع المپیاد کامپیوتر را نام برده‌ایم.
منابع مبحث ترکیبات
برای تسلط روی مباحث ترکیبات بهتر است کتابهای زیر را تهیه و مطالعه کنید:
- کتاب آنالیز ترکیبی نوشته علیرضا علیپور/ انتشارات فاطمی
- جلوه‌هایی از ترکیبات نوشته ویکتور برایانت/ ترجمه عباس ثروتی و مهدی محمدی/ انتشارات باشگاه دانش پژوهان جوان
- روش‌های ترکیبات۱و۲ نوشته علیرضا علیپور
- صد و دو مسئله ترکیبات
- ترکیبات شمارشی/ مولفان سید احسان آزرم‌سا و نگین‌السادات موسوی/ انتشارات خوشخوان
منابع مبحث گراف
- نظریه‌ی گراف نوشته داگلاس بی‌وست/ انتشارات گسترش علوم پایه
- آشنایی با نظریه گراف نوشته علیرضا علیپور/ انتشارات فاطمی
- آشنایی با گراف‌ها نوشته یحیی تابش/ انتشارات فاطمی
- درس‌هایی از نظریه گراف نوشته علیرضا علیپور/ انتشارات راه المپیاد
منابع الگوریتم
برای تسلط روی مبحث الگوریتم المپیاد علوم کامپیوتر بهتر است این کتاب‌ها را تهیه کنید و بخوانید:
- معماهای الگوریتمی نوشته دکتر محمد قدسی و مهندس یاشار گنجعلی/ انتشارات فاطمی
- مسئله‌های الگوریتمی نوشته دکتر محمد قدسی و مهندس محمد مهدیان/ انتشارات فاطمی
- آشنایی با الگوریتم‌ها از یحیی تابش/ انتشارات فاطمی
- ۶۰۰ مسئله‌ی چندگزینه‌ای از داده ساختارها و الگوریتم‌ها/ انتشارات فاطمی
- آشنایی با الگوریتم با رویکردی خلاقانه/ انتشارات دانش پژوهان جوان
منابع برنامه نویسی
- برنامه نویسی به زبان C++ نوشته عین‌الله جعفرنژاد قمی/ نشر علوم رایانه
- دایتل و دایتل ترجمه حسن محمدی و حسین محمدی/ انتشارات نورپردازان
- الفبای C++ تالیف علی امینیان/ انتشارات خوشخوان
سایت های مفید برای المپیاد کامپیوتر
از سایت‌های زیر می‌توانید برای یادگیری بیشتر استفاده کنید:
- سایت باشگاه دانش‌پژوهان جوان، آشنایی با فعالیت‌های مرکز رسمی برگزاری المپیادهای علمی ایران و آخرین اخبار المپیادها
- سایت المپدیا، دانش‌نامه‌ی المپیاد کامپیوتر ایران
- سایت فارسی.سی.پی، شامل مجموعه‌ای از ابزارها برای استفاده از الگوریتم‌ها و منابع المپیاد کامپیوتر زبان اصلی
- سایت کاهو، پرسش و پاسخ پیرامون سؤالات و منابع المپیاد کامپیوتر
- سایت المپیاد جهانی کامپیوتر، آشنایی با کمیته‌ها، آمار و ارقام، اساسنامه و سیلابس المپیاد جهانی
- سایت Codeshark، آرشیو سؤالات مرحله‌ی سوم
- سایت Project Euler، شامل تعداد زیادی مسائل ریاضی
بهترین کتاب های المپیاد کامپیوتر و بهترین نتیجه
عوامل اصلی موفقیت در هر آزمونی داشتن برنامه، استراتژی مشخص و پایبندی به آن‌ها در زمان آزمون هستند. امروزه رقابت شدیدی در المپیادها وجود دارد و خصوصا برای موفقیت در مرحله تابستانی و المپیاد جهانی به سطح دانش بالایی نیاز دارید که فقط با معرفی چند کتاب نمی‌توانید به مهارت‌های لازم دست پیدا کنید. به همین دلیل علاوه بر بهترین منابع المپیاد کامپیوتر برای حل مسائل و تمرینات مفید، در نهایت به برنامه‌ریزی دقیقنیاز دارید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به بهترین نتیجه برسید. شاید اولین قدم، تقویت پایه ریاضی از دوره متوسطه اول زیر نظر مجرب‌ترین معلم‌ها، باشد. استفاده از فضای تخصصی و دوره‌های آموزشی که برای پرورش استعدادها و خلاقیت شما در نظر گرفته شده، رسیدن به هدف را هموارتر می‌کند.
سخن پایانی
منابع و مباحث آزمون المپیاد علمی کامپیوتر که برای هر دوره از المپیاد ذکر شد را به دقت مطالعه کنید و از حل تمرینات و سؤالات المپیادهای سال‌های قبل غافل نشوید. راه پیدا کردن به هر مرحله از المپیاد به این معنی نیست که منابع مراحل قبل را کنار بگذارید. تسلط بر منابع المپیاد کامپیوتر حتی منابع مراحل قبل، احتمال موفقیت شما را بیشتر خواهد کرد. مطالعه و شرکت در المپیاد کامپیوتر، چه مدال بیاورید و چه نه، شما را برای برنامه‌نویسی در آینده آماده می‌کند. بنابراین اگر از سر و کله زدن با کامپیوتر لذت می‌برید، اگر به دنیای کدنویسی و برنامه‌نویسی علاقه دارید، اگر حل مسائل و تفکر خلاقانه را دوست دارید، المپیاد کامپیوتر بهترین فرصت برای شما و آشنایی با فضای تحصیلی و شغلی برنامه‌نویسی است. هر قدمی که برای آمادگی در المپیاد کامپیوتر برمی‌دارید، فارغ از نتیجه، شما را به یک آینده درخشان نزدیک‌تر خواهد کرد.
سوالات متداول
- منابع المپیاد دانش آموزی کامپیوتر چه هستند؟
منابع هر مرحله متفاوت است اما اصلیترین منبع کتابهای کامپیوتر دبیرستان و و دانش ریاضی در حد دبیرستان هستند. سایر منابع را به تفکیکی مبحث و هر مرحله از المپیاد رشته کامپیوتر در مطلب ذکر کردهایم. - مباحث المپیاد کامپیوتر مرحله اول چه هستند؟
در مرحله اول از مباحث آنالیز ترکیبی، ابزارهای ترکیبیاتی، نظریه بازی ها، نظریه گراف، الگوریتم، احتمال، مسائل خلاقیت و مسائل منطق ریاضی سوال طراحی میشود. - منابع المپیاد کامپیوتر دهم چه هستند؟
دانشآموزان پایه دهم فقط میتوانند به صورت آزمایشی در مرحله اول و در صورت قبولی در مرحله دوم ثبت نام کنند اما امکان شرکت در دوره تابستانی را ندارند بنابراین منابع المپیاد کامپیوتر برای این داوطلبان فقط منابع مرحله اول و دوم المپیاد کامپیوتر است.
