تنبلی در نوشتن تکالیف مدرسه، بی علاقه بودن نسبت به انجام تکالیف یا تکمیل نکردن به موقع کارهای مدرسه از چالش‌های والدین خصوصا در مورد کودکان دبستانی و در زمان مجازی بودن مدارس است. برخی از والدین روش تنبیهی را در پیش می‌گیرند، برخی می‌خواهند به هر نوع باج دادن کودک را ترغیب به انجام تکالیف کنند. اما هیچکدام از این روش‌ها نتیجه بلندمدت یا حتی کوتاه مدت مناسبی ندارد. بد نیست قبل از هر چیز بدنیم چرا کودکان نسبت به مدرسه، انجام دادن تکالیف یا درس خواندن بی‌انگیزه هستند؟ دچار اهمال کاری و انجام ندادن تکالیف میشوند؟ و در نهایت به عنوان والدین یا معلم با بچهای که مشق نمینویسد چه کنیم؟ در این مقاله درباره این موارد مفصل صحبت کرده‌ایم.
علل تنبلی دانش آموزان در نوشتن تکالیف
برای اینکه راه درستی برای ترغیب کودک به نوشتن تکالیف مدرسه انتخاب کنیم، بهتر است ابتدا به علت و ریشه مشکل بپردازیم. تنبلی، کودک لجباز بودن یا عدم علاقه کودک به درس، فقط دلایل ظاهری این موضوع هستند و توضیح مناسبی برای ریشه مشکل مشق ننوشتن ارائه نمی‌دهند. بنابراین نباید به این برچسب‌ها متوسل شوید یا آن‌ها را به عنوان یک دلیل قلمداد کنید. به جای استفاده از این صفات، به لیستی از دلایل انجام ندادن تکالیف مدرسه که در ادامه آورده‌ایم توجه کنید:
- ابتلا به اختلالات یادگیری مانند اختلال املا در کودکانی که کند مینویسند.
- ترس و اضطراب شدید کودک از تنبیه یا سرزنش شدن
- برخورد نامناسب والدین یا معلم در صورت اشتباه در تکالیف دانشآموز
- ناسازگاری و ناهماهنگی بین سلیقه و رفتارهای تربیتی پدر و مادر
- ابتلا به مشکلات حسی حرکتی
- نداشتن خواب و استراحت کافی
- عدم وجود عوامل انگیزشی مناسب برای سن کودک
- وجود مشکلات آموزشی در مدرسه و عدم یادگیری صحیح مطالب در کلاس
- نامناسب بودن محیط منزل برای تمرکز دانشآموز
- ضعف اعتماد به نفس دانشآموز
- ناکامی در ارتباط با دوستان معلم و احساس منفی نسبت به مدرسه
- ابتلا به مشکلاتی مانند نقص توجه و عدم تمرکز یا بیش فعالی
- گاهی کودکان ناخوداگاه برای انتقام گرفتن از والدین در انجام تکالیف خود تعلل میکنند.
- نداشتن مهارت‌های دوست‌یابی در مدرسه و انزوا
۷ روش علاقه مند کردن کودکان به انجام تکالیف
روش‌هایی که در این بخش توضیح داده‌ایم، لزوما به طور مستقیم مربوط به انجام تکالیف نباشند. اما کمک میکنند که کودک با انجام تکالیف و درس خواندن ارتباط بهتری برقرار کند.
مطالعه و فعالیت همزمان با کودک
یکی از روشهای علاقه مندی به انجام تکالیف این است که شما هم الگوی خوبی برای کودک باشید. طوری برنامه‌ریزی کنید که همزمان با کودک مشغول کار یا مطالعه باشید. به این ترتیب کودک عادت به نشستن پای تکالیف را می‌بیند و یاد می‌گیرد. وقتی کودک برای انجام تکالیف مدرسه مقاومت میکند، به او بگویید که شما هم می‌خواهید کنار او مشق‌هایتان را انجام دهید و درباره عواقب انجام ندادن کارهایتان صحبت کنید.
قصه گویی درباره انجام ندادن تکالیف
کتابخوانی برای کودکان، داستان‌سرایی و قصه‌گویی اثرگذاری بسیار خوبی روی کودکان دارد. بنابراین می‌توانید داستان‌ها یا قصه‌هایی از کودکان منظم یا کودکانی که تکلیفشان را انجام نمی‌دهند بگویید. بهتر است از داستان‌های استاندارد که در بازار موجود است استفاده کنید. چون تمام جملات و روایت‌هایی که بیان می‌کنید روی کودک موثر هستند. مراقب باشید که در داستان‌سرایی زیاده روی نکنید. مثلا گفتن اینکه کودکی تکالیفش را انجام نداد و تبدیل به قورباغه شد، هیچکس دوستش نداشت یا فقیر و ناتوان شد شاید کودک را وادار به انجام تکالیف کند اما احساس ناامنی و فشار روانی زیادی روی کودک ایجاد میکند.
برنامه ریزی برای کودک
کودکان هم نیاز به برنامه‌ریزی دارند اما شما باید این برنامه را برایشان تنظیم کنید. در برنامه ریزی برای انجام تکالیف مدرسه این نکات را مد نظر قرار دهید:
- زمانی برای درس خواندن و نوشتن در نظر بگیرید که شرایط منزل آرام و مهیا است.
- مدت زمانی که کودکان در سنین مختلف قادر به تمرکز هستند. کودکان کلاس اول تا سوم در هر بار مشق نوشتن توانایی ۱۰ تا۲۰ دقیقه دارند و دانشآموزان کلاس چهارم تا ششم تا ۵۰ دقیقه میتوانند وقت بگذارند.
- کودک باید در زمان انجام تکالیف استراحت کافی کرده باشد.
- خواب شبانه، زمان خواب و بیداری کودک را تنظیم کنید به صورتی که بین ۷ تا ۹ ساعت خواب مفید داشته باشد.
- می‌توانید از کودک برای تعیین زمان مطالعه نظرخواهی کنید.
- برنامه بیش از اندازه خشک و بدون انعطاف نباشد و زمانی برای بازی، استراحت و تفریح متناسب با سن و عادات قبلی کودک باز بگذارید.
- در برنامه ریزی خود به انتخاب بهترین زمان انجام تکالیف مدرسه نیز توجه داشته باشید.
به تعویق انداختن لذت ها
یک ترفند برای مشق نوشتن این است که برای کودک تشویقی در نظر بگیرید که لزوما مادی نباشد. مثلا به او قول دهید اگر تکالیفش را انجام دهد کاری که دوست دارد مثل بازی یا بیرون رفتن را انجام می‌دهد. در واقع هدف از این نوع پاداش‌ها و نوع آن باید به صورت یک عامل انگیزشی باشد و حالت باج دادن پیدا نکند. با کودک صحبت کنید و به او یاد بدهید که بعضی چیزها را تا بعد از انجام وظایفش به تعویق بیندازد. این تمرین را می‌توانید برای کارهایی به جز انجام دادن تکالیف نیز انجام دهید. به این ترتیب مهارت خودکنترلی در کودک رشد میکند.
پذیرایی با خوراکی های خوشمزه
فرزندتان با چه خوراکی‌هایی به وجد می‌آید؟ به صورت یک روتین منظم در زمان درس خواندن خوراکی‌ها یا میوه‌هایی که دوست دارد را برایش آماده کنید. همچنان توجه کنید این کار حالت باج‌دادن پیدا نکند. از طرفی خوراکی‌هایی که در تایم درس خواندن دانشآموز آماده می‌کنید باید مغذی و مفید باشد. وقتی کودک کاری که دوست ندارد را انجام می‌دهد اما در کنار آن یک لذت را تجربه میکند، ذهن با دریافت پاداش انگیزه بیشتری برای تکرار عادت پیدا خواهد کرد.
کاربردی کردن دروس در زندگی
یکی از دلایلی که کودکان یا نوجوانان نسبت به دروس خود بی انگیزه هستند، ندانستن لزوم یادگیری آن‌ها است. چرا باید این درس‌ها را بخوانند؟ کجا به دردشان می‌خورد؟ این‌ها سوالاتی است که اغلب دانشآموزان می‌پرسند. بنابراین باید انجام دادن تکالیف و روند یادگیری را برای آن‌ها جذاب کنید. وقتی بیرون می‌روید از فرزندتان بخواهید تابلوها را برایتان بخواند یا فروشگاه مورد نظر شما را پیدا کند. یا مثلا بخواهید برای خواهر، برادر یا والد دیگر کارت پستال درست کند.
ترکیب درس خواندن با مسابقه
مسابقه‌ای با شرکت کودک و یک یا چند نفر از اعضای خانواده ترتیب دهید. اگر کودک در درس مورد نظر ضعیف است، دفعه اول بازی را در قالب گروه‌های دو نفره انجام دهید. ۲ سوال مربوط به تکالیف درس را از هر گروه بپرسید و زمان کافی برا حل کردن به آن‌ها بدهید. هم‌گروهی به کودک کمک میکند تا سوالات را حل کنند و برنده شوند. دور بعدی را به صورت تکی و با همان سوالات تکراری انجام دهید.
نکات مهم نقش والدین در انجام تکالیف مدرسه
به عنوان والدین باید در زمان تمرین با فرزندتان یا برای نظارت بر عملکرد او به نکات زیر توجه کنید.
ایجاد فضای شخصی
گاهی مداخله مداوم، دستور دادن و تعیین تکلیف کردن دائمی والدین به کودک فرصت نمی‌دهد متناسب با توانایی و علاقه خود تکالیف را انجام دهد. بنابراین کمی فضا به کودک بدهید و فقط در نقش یک ناظر باشید مگر اینکه مشکل مشق ننوشتن برطرف نشود.
پیشگیری از وابسته کردن کودک
مراقب وابستگی کودک به کمک‌هایی که برای نوشتن تکالیف انجام می‌دهید، باشید. بعضی از والدین آنقدر برای نوشتن تکالیف فرزندشان استرس دارند و به هر قیمتی می‌خواهند نمره بالا بگیرد که حاضرند خودشان تکالیف را انجام بدهند. گرفتن نمره پایین ضرر بسیار کمتری نسبت به ایجاد وابستگی در کودک دارد.
عدم کمک کردن به انجام تکالیف در هنگام خشم
وقتی از کودک عصبانی هستید یا خشم دارید، برای کمک کردن اقدام نکنید چون کودک خشم شما را احساس میکند. هر تجربه‌ای با احساسی همراه است و این احساس، نقش کلیدی در میل به تکرار در کودکان دارد. وقتی کودک در زمان انجام تکالیف احساس فشار و تنش میکند، برای دفعات بعدی سعی میکند هر طور شده از از انجام دادن تکالیف مدرسه فرار کند.
ایجاد محیطی آرام برای انجام تکالیف
محیط انجام تکالیف برای فرزندتان باید آرام و با کمترین میزان حواس‌پرتی باشد. نور کافی، دمای مناسب، سکوت، عدم وجود وسایلی که باعث حواس‌پرتی میشوند مانند تلویزیو روشن و تبلت از موارد مهمی هستند که باید برای فرزندتان آماده کنید. همچنین اگر محل انجام تکالیف او، جایی مشخص باشد که نسبت به آن حس خوبی دارد، نتیجه بهتری می‌گیرید.
تقویت رابطه عاطفی والدین و فرزند
رابطه عاطفی شما با فرزندتان از انجام دادن تکالیف کم اهمیت‌تر نیست بنابراین از به کار بردن جملات قهری مانند «اگر تکلالفیت رو انجام ندی دوستت ندارم» حتما خودداری کنید. کودکانی که دائم با این جملات روبرو میشوند، یاد می‌گیرند که دوست داشتن شرطی است.
برچسب زدن ممنوع
هیچ‌گاه برچسب‌هایی مانند تنبل، بدخط یا کم‌هوش را به کودک نزنید. این برچسب‌ها باور و شناخت کودک نسبت به خودش را تغییر می‌دهند و روی عزت نفس او اثر منفی دارند. چون در نهایت کودک باور میکند که تنبل است و خودش را با این ویژگی تعریف میکند.
تقویت حس مسئولیت پذیری
هیچ‌وقت تکالیف فرزندتان را انجام ندهید حتی اگر منجر به نمره کم او شد. کودک باید با نتیجه عملکرد خود روبرو شود. روی مسئولیت‌پذیری کودک کار کنید در غیر این صورت فقط در حضور و با نظارت شما می‌تواند تکالیفش را انجام دهد.
تقویت حس قانونمندی کودک
فرزندتان را در همه جوانب زندگی، به رعایت قوانین و دنبال کردن دستور‌العمل‌ها تشویق کنید و الگوی خوبی برای او باشید. بخشی از انگیزه انجام تکالیف به تمایل درونی کودکان برای پیروی از قواعد برمی‌گردد.
سخن پایانی
یکی از چالش های رایج والدین با فرزندانشان خصوصا در زمان مجازی شدن مدارس، تنبلی در نوشتن تکالیف است. هرچند که ما اسم آن را تنبلی می‌گذاریم اما این واژه تنها یک برچسب و توصیف است که به رفع مشکل کمکی نمی‌کند. برای اینکه بتوانید کار موثری برای فرزند یا دانش‌اموز خود انجام دهید ابتدا ریشه مشکل را شناسایی کنید. چرا کودک نسبت به درس علاقه‌مند نیست؟ آیا احساس استرس دارد؟ بازیگوش است و تمرکز ندارد؟ آیا مطالب را خوب متوجه نمی‌شود؟ با سوالاتی از این دست می‌توانید به دلیل اصلی انجام ندادن تکالیف برسید. بعد از آن وقتش رسیده که با ترکیبی از روش‌ها از جمله تشویق به اندازه و درست، اصلاح روش فرزندپروری، ایجاد انگیزه، پاداش به موقع، تجربه خوشایند از درس خواندن و مهیا کردن شرایط خانه برای کودک، او را برای انجام دادن تکالیف مدرسه تشویق و راهنمایی کنید.
پیشنهاد می‌کنیم مطلب دعوای بچه ها در مدرسه را نیز مطالعه کنید. نداشتن مهارت‌های دوست‌یابی و انزوا در مدرسه نیز یکی از عوامل بی‌انگیزه بودن نسبت به تحصیل و انجام ندادن تکالیف است.
سوالات متداول
- چرا کودکان در انجام تکالیف تنبلی میکنند؟
علل مختلفی مانند اختلال در یادگیری، مشکلات حسی، آموزش نامناسب در مدرسه، احساس منفی نسبت به معلم، تنبیه و سرزنش شدید دانشآموزان میتوانند باعث بیعلاقه شدن به انجام تکالیف یا استرس و اضطراب زیاد میشوند. - با بچهای که مشق نمینویسد چه کنیم؟
قبل از هر چیز به دنبال پیدا کردن ریشههای تنبلی و انگیزه نداشتن فرزندتان باشید، در مرحله بعدی به دنبال بهبود رابطه عاطفی خود و اصلاح روشهای فرزندپروری باشید. روشهای سهلانگارانه یا مستبدانه در برخورد با کودکان تاثیر معکوس دارند. احساس آرامش، امنیت و اطمینان از برخورد مناسب اطرافیان با اشتباهات، کمک میکند دانشآموزان با خیال آسودهتری به سراغ انجام تکالیف بروند. - بهترین زمان انجام تکالیف مدرسه چه موقع است؟
برای زمان انجام تکالیف به فرزندتان سخت نگیرید، بهترین زمان برای انجام تکالیف مدرسه زمانی است که دانشآموز احساس آمادگی و اشتیاق دارد. تنها نکته مهم این است که نباید نوشتن تکالیف را به آخرین زمان موکول کنید. از طرفی به محض رسیدن کودک به خانه، با وجود خستگی و گرسنگی برای انجام تکالیف اصرار نکنید.
