شیمی یکی از دروس اصلی رشته تجربی و یکی از رشته‌های دانشگاهی است که دانش‌آموزان علاقه‌مند به دنیای اتم‌ها، پیوندها، مولکول‌ها و فعل و انفعالات شیمیایی، آن را انتخاب می‌کنند. اگر شما هم به این رشته فکر می‌کنید، در این مطلب بسیاری از نکاتی که به شما در شکل‌گیری یک دیدگاه صحیح درباره رشته شیمی کمک می‌کنند را توضیح دادهایم.
معرفی رشته شیمی
رشته شیمی در دانشگاه به مطالعه تخصصی‌تر و دقیق‌تر تمام ذرات و اتم‌های شناخته شده می‌پردازد. یک شیمیدان باید اطلاعات جامعی درباره فرمول‌ها، واکنش‌ها و نتایج ترکیب مواد مختلف با یکدیگر داشته باشد و بتواند فعل و انفعالات شیمیایی را بررسی و پیش‌بینی کند.
رشته شیمی مناسب چه کسانی است؟
قبل از هرچیز واضح است که باید به درس شیمی که در دبیرستان می‌خوانید علاقه داشته باشید و از غرق شدن در مطالب مرتبط با شیمی احساس لذت کنید. چون در آینده تحصیلی و شغلی این رشته به طور کلی با مواد و ترکیبات و واکنش‌های آنها سر و کار دارید. بنابراین اگر قرار است شیمی یکی از انتخاب‌های آخر شما و صرفا برای ورود به دانشگاه باشد، در تصمیم خود تجدید نظر کنید. اگر واقعا این رشته را دوست دارید، پس قطعا قبولی در آن برایتان اولویت دارد. در غیر این صورت ممکن است در مسیر درسی و شغلی خود دچار افت انگیزه و کاهش بازده شوید.
توانایی های لازم جهت تحصیل در رشته شیمی
به غیر از علاقه، با توجه به دروس دانشگاهی، گریاش‌های مختلف و مشاغل رشته شیمی، توانایی های لازم برای رشته شیمی را میتوان در لیست زیر خلاصه کرد:
- کنجکاوی و علاقه به کاوش و جستجو
- استعداد تحصیلی و علاقه به شیمی، ریاضی و فیزیک
- علاقه به انجام کارهای انفرادی مانند کار در آزمایشگاه
- علاقه به صنعت
- داشتن پشتکار برای کسب دانش روز
- زبان انگلیسی بالا برای مطالعه منابع روز
- جزئی نگری و توجه به نکات کوچک
- استعداد و علاقه نسبت به دروس حفظی
- دید فضایی خوب
- تفکر خلاق برای زمینه‌های پژوهشی
- داشتن مهارت‌های ذهنی مانند تحلیل و استدلال
کنکور رشته شیمی
دو گرایش رشته شیمی را می‌توانید هم از طریق کنکور تجربی و هم کنکور ریاضی انتخاب کنید و به نوعی بین این دو رشته شناور محسوب می‌شود. در رشته ریاضی، محاسبات و فیزیک بیشتری را یاد می‌گیرید و در رشته تجربی شیمی بیشتری می‌خوانید. بنابراین با توجه به گرایش یا زمینه شغلی شیمی که به آن علاقه‌مند هستید، انتخاب کنید که از شاخه های رشته ریاضی فیزیک یا از زیر شاخه های رشته تجربی، وارد کارشناسی شیمی شوید. در کنکور سال‌ها بعد زیرگروه‌ها با یکدیگر ادغام می‌شوند و به همین دلیل ضریب دروس مختلف در کنکور برای همه رشته‌ها یکسان هستند.
رشته شیمی بدون کنکور
برخی از رشته‌های از جمله شیمی، در تعدادی از دانشگاه‌های آزاد، پردیس خودگردان، پیام نور، علمی کاربردی و غیر انتفاعی پذیرش بدون کنکور دارند که بر مبنای معدل داوطلبان انجام می‌شود. برای شرکت در این رشته‌ها باید ثبت نام جداگانه‌ای را در موعد مقرر انجام دهید. تحصیل در رشته‌های بدون کنکور نیازمند پرداخت شهریه است. اگر تصمیم دارید اول وارد رشته ریاضی شوید و از این رشته شیمی بدون کنکور را انتخاب کنید،درباره اینکه برای رفتن به رشته ریاضی معدل باید چند باشد مطالعه کنید.
کارشناسی شیمی در دانشگاه
دوره کارشناسی شیمی حدود ۴ سال و ۸ ترم طول میکشد و دانشجویان طی این مدت باید ۱۳۷ واحد درسی را بگذرانند:
- دروس عمومی: ۲۰
- دروس پایه: ۲۶
- دروس اصلی: ۵۹
- دروس تخصصی: ۱۷
- دروس اختیاری: ۱۵
جدول دروس رشته شیمی
| دروس پایه | ریاضی عمومی، فیزیک پایه، آزمایشگاه فیزیک، شیمی عمومی، آزمایشگاه شیمی عمومی |
| دروس الزامی مشترک | معادلات دیفرانسیل، شیمی آلی، آزمایشگاه شیمی آلی، شیمی تجزیه دستگاهی، آزمایشگاه شیمی تجزیه، شیمی فیزیک، شیمی معدنی، زبان تخصصی شیمی، جداسازی و شناسایی ترکیبات آلی، روش استفاده از متون علمی شیمی، آزمایشگاه شیمی فیزیک، آزمایشگاه شیمی معدنی، کاربرد طیف سنجی در شیمی آلی، مبانی کامپیوتر و برنامه‌ریزی |
| دروس اختیاری | شیمی و فناوری رنگ، فناوری پلیمرها، شیمی و فناوری نفت، خوردگی فلزات، کاربرد رایانه در شیمی، صنایع شیمیایی آلی، پروژه کارشناسی، آشنایی با واحد تحقیق و توسعه |
معرفی گرایشهای رشته شیمی در دانشگاه
تفاوت بین گرایش های رشته شیمی تنها در تعداد کمی از واحدهای درسی است و سایر واحدها مشترک هستند. کارشناسی شیمی دو گرایش اصلی محض و کاربردی دارد اما در مقطع کارشناسی ارشد گرایشهای دیگری نیز هستند که برای اینکه دیدگاه کامل‌تری از آینده تحصیلی شیمی داشته باشید، در ادامه راجع به آنها توضیح دادهایم.
شیمی محض
شیمی محض فقط در مقطع کارشناسی قابل انتخاب است و برای مقاطع بالاتر باید یک گرایش دیگر را انتخاب کنید. گرایش محض همانطور که از نام آن پیداست، به پایه‌ای ترین مباحث علم شیمی در ۴ حوزه تشکیل‌دهنده آن یعنی شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی تجزیه و شیمی فیزیک می‌پردازد. هدف از شیمی محض پرورش دانشجویانی است که بتوانند در اینده به کارهای تحقیقاتی یا آموزش بپردازند. دانشجویان این گرایش، تئوری‌های بنیادی شیمی را مطالعه می‌کنند. فارغ التحصیل رشته شیمی محض در آغاز فعالیت‌های صنعتی نقش دارد، قبل از اینکه به کاربرد و عمل برسد. زیرا متخصصان این رشته در واقع به مسائل تئوریک ساخت و مطالعه مواد می‌پردازند. مشاغلی که برای این رشته وجود دارند را در ادامه مثال زده‌ایم:
- آموزش و پرورش
- موسسه‌های آموزشی و کنکوری
- صنایع و معادن
- آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و آموزشی
- صنایع شیمی
شیمی کاربردی
شیمی کاربردی برخلاف شیمی محض، علاوه بر مطالعه اصول بنیادی این علم، به بررسی و تببین روش‌هایی که بتوان از این علم در زندگی استفاده کرد و کاربردهای آن می‌پردازد. به همین دلیل این گرایش با استقبال بیشتری روبرو است. شیمی کاربردی را میتوان نقطه تلاقی شیمی محض و مهندسی شیمی در نظر گرفت که دو سر طیف علم شیمی هستند. مشاغل این رشته هم به تناسب علاقه و مطالعات شما، می‌تواند در آزمایشگاه‌های سنتز مواد، انجام کارهای پژوهشی، آزمایشگاه گیاهان دارویی، پتروشیمی، کارخانه‌های تولید انواع مواد و ترکیبات شیمیایی مانند رنگ، رزین و پلاستیک، صنایع دارویی، صنایع بهداشتی و در حوزه تولید، سنجش و کنترل کیفی باشد.
شیمی آلی
همانطور که در دبیرستان خوانده‌اید، مواد آلی یا ارگانیک ترکیباتی هستند که یکی از عناصر اصلی سازنده آنها، کربن است. از دانش مطالعه مواد آلی در صنایع مختلفی مانند رنگ‌سازی، مواد غذایی، تولید پوشاک، پتروشیمی، مواد پلاستیک و لاستیکی، داروسازی، پزشکی و ده‌ها صنعت دیگر استفاده کرد. از آن‌جایی که منشأ ترکیبات آلی، موجودات زنده هستند، ارتباط تنگاتنگی بین شیمی آلی و زیست‌شناسی نیز وجود دارد. بنابراین شاید دانش‌آموزانی که از تجربی وارد این شاخه می‌شوند، نسبت به رشته ریاضی، نگاه متفاوتی به شیمی آلی داشته باشند. یک فارغ التحصیل رشته شیمی آلی در زمینه‌های مختلفی مانند داروسازی، پتروشیمی و نفت، آزمایشگاه‌های کنترل کیفی، صنعت تولید مواد شیمیایی و صنایع شیمی آلی مشغول به کار شوند. بیشتر کارهای پژوهشی این رشته نیز در حوزه سنتز و شناسایی ترکیبات آلی، تهیه و تولید کاتالیست‌ها، نانوژل‌ها و انرژی‌های نو انجام می‌شوند.
اگر به شیمی آلی و کاربرد آن در علوم پزشکی و زیستی علاقه‌مند هستید، شاید بد نباشد به مطلب شغل های رشته تجربی هم نگاهی بیندازید تا با بازار کار سایر شاخه‌های این رشته هم آشنا شوید.
شیمی معدنی
منشأ مواد معدنی برخلاف مواد آلی، کانی‌ها، خاک و به طور کلی دنیای غیر زنده است. شیمی معدنی به مطالعه، شناخت، دسته‌بندی و بررسی واکنش‌های مواد معدنی می‌پردازد. بهترین بازار کار رشته شیمی معدنی، در شهرهای بزرگ یا شهرهای صنعتی است چون مشاغل آن مرتبط با صنایع و معادن (کارخانه‌های پتروشیمی، تولید مواد شوینده، تولید مواد شیمیایی مختلف، استخراج از معادن) هستند. البته موقعیت‌های کاری آموزشی و پژوهشی نیز مانند سایر گرایش‌ها برای شیمی معدنی وجود دارد. به دلیل محدودیت‌های شغلی بیشتر، این گرایش از محبوبیت نسبتا کمتری بین داوطلبان برخوردار است.
شیمی تجزیه
شاخه‌ای از شیمی که مطالعه و بررسی انواع روش‌های جداسازی، شناسایی و بررسی کمی و کیفی اجزای یک ماده می‌پردازد. این رشته اهمیتی زیادی در صنعت، تکنولوژی، داروسازی، صنایع غذایی و پزشکی دارد و به همین دلیل یکی از گرایشهای محبوب شیمی است. زمینه‌های کاری جذابی مانند کار در صنایع تولیدی، کار در بخش کنترل کیفی، بررسی و کنترل آلاینده‌ها، بررسی عیار فلزات گران‌بها و نظارت بر تولیدات شیمیایی، پزشکی، دارویی و غذایی دارد. در دانشگاه‌های ایران پروژه‌های این رشته در سه زمینه الکتروشیمی، جداسازی، کروماتوگرافی و اسپکتروسکوپی انجام می‌شوند که شاید با برخی از آنها در دروس دبیرستان آشنا شده باشید. پیشنهاد می‌کنیم برای کسب یک دیدگاه کامل‌تر در مورد رشته‌های ریاضی، مطلب شغل های رشته ریاضی را هم مطالعه کنید.
شیمی فیزیک
شیمی فیزیک از گرایش‌ها بنیادی و پایه‌ای شیمی است. دانشجویان این رشته تلاقی بین فیزیک و شیمی را مطالعه کرده و از قوانین و محاسبات فیزیکی، برای تعریف، ارزیابی و پیش‌بینی وقایع شیمیایی استفاده می‌کنند. ساخت و تولید وسایلی مانند قطعات الکترونیکی، ترانزیستورها، باطری ماشین و گوشی‌های هوشمند از کاربردهای این شاخه هستند. بسیاری از پژوهش‌هایی که در این گرایش انجام می‌شوند، مربوط به روش‌های نظری و محاسباتی هستند. اگر بخواهید در این گرایش ادامه تحصیل دهید، با مباحثی مانند رفتار گازها، قوانین ترمودینامیک (اول، دوم و سوم)، مکانیک کووانتوم، سنتیک شیمیایی و بررسی تعادل در واکنش‌های شیمیایی آشنا می‌شوید.
شیمی نانو
رشته نانو شیمی یا شیمی نانو، یک گرایش نسبتا نو در رشته شیمی است. نانو در واقع به یک رویکرد متفاوت نسبت به دانش شیمی اشاره دارد. کاربردهای این رشته به زمینه‌های بسیاری مانند سوخت، پلیمر، رنگ، ساخت و ساز، مصالح، پوشاک، دارو، غذا و هر آنچه به شیمی، مهندسی شیمی و مهندس مواد مربوط است، برمی‌گردد. در این رشته میتوان به مطالعه تمام مطالب گرایشهای دیگر، اما از دید نانو پرداخت و در این زمینه فعالیت کرد که چگونه میتوان با استفاده از نانو ذرات، کاربردهای شیمی در زندگی و صنعت را بهبود بخشید. بنابراین یک بازار کار باالقوه فارغ‌التحصیلان رشته شیمی، بخش تحقیق و توسعه مراکز مختلف است. به دلیل نو بودن و توجه خاصی که این رشته به تکنولوژی و پیشرفت دارد، از محبوبیت بالایی برخوردار است.
تفاوت رشته شیمی با مهندسی شیمی
مهندسی شیمی اگرچه بر مبنای اصول شیمی است اما محوریت آن مهندسی و مکانیک محسوب می‌شود. در حالی‌که رشته شیمی به صورت مستقیم با مباحث شیمی سر و کار دارد. مشاغل این دو رشته هم تفاوت بسیاری دارند. مهندسان شیمی در طراحی، برنامه‌ریزی، ساخت و راه‌اندازی تأسیسات و تجهیزات مرتبط با مواد شیمیایی در مقیاس بزرگ و صنعتی فعالیت می‌کنند.
بازار کار رشته شیمی
نمی‌توان ادعا کرد که رشته شیمی خصوصا در مقطع کارشناسی بازار کار خوبی دارد، اما یک فارغ التحصیل رشته شیمی که به خوبی درس خوانده است، کارآموزی گذرانده، مدرک ارشد یا دکترا دارد، خصوصا در گرایشهای نزدیک‌تر به صنعت مانند شیمی کاربردی و شیمی تجزیه، می‌تواند در کارخانه‌های مختلف مشغول به کار شود و درآمد مناسبی داشته باشد یا به تدریس در مدارس و دانشگاه‌ها مشغول شود.
شغل های رشته شیمی
از جمله زمینه‌های فعالیت این رشته میتوان به کار در مشاغل زیر اشاره کرد:
- توسعه داروها در صنعت پزشکی
- بررسی کیفیت محصولات غذایی
- نظارت بر کیفیت و آلودگی منابع آب
- کار در صنایع پلیمر
- مشاغل محیط زیستی مانند کنترل دفع آفات و زباله‌ها صنعتی
- کار در آزمایشگاه‌های کنترل کیفی در صنایع مختلف
- تدریس و پژوهش
- صنایع رنگ
- صنایع معادن و استخراج
- سازمان محیط زیست
- سازمان استاندارد
- معاونت و سازمان‌های وابسته به غذا و دارو
- بخش کنترل، کیفیت و توسعه کارخانه‌ها
- اپراتور دستگاه‌ها آنالیز کمی و کیفی
- شرکت‌های فروش مواد و تجهیزات آزمایشگاهی
- پالایشگاه‌های نفت و پتروشیمی
سخن پایانی
شیمی دنیای مواد از ریزترین اجزا تا بزرگترین آنها است و بر اساس مباحثی که روی آنها تمرکز دارد، دارای گرایشهای متعددی در مقطع کارشناسی و ارشد و دکترا است که تعریف آنها و آینده شغلی‌شان، توضیح دادیم. اگر توانمندی و علاقه کافی برای ادامه این رشته و ورود به بازار کار و درآمد حقوق مناسب را در خودتان می‌بینید، شیمی را با اطمینان در گزینه‌های اول انتخاب رشته خودتان قرار دهید.
سوالات متداول
- رشته شیمی چند سال است؟
در کارشناسی شیمی دانشجویان ۱۳۷ واحد را میگذرانند که حدود ۴ سال و ۸ ترم طول میکشد. - مهمترین دروس دانشگاهی رشته شیمی چه هستند؟
در گرایشهای مختلف دروس مهم تفاوت دارند اما از مهمترین آنها میتوان به دروس شیمی عمومی، شیمی آلی، شیمی معدنی و آزمایشگاه دروس اشاره کرد. - گرایش های رشته شیمی چه هستند؟
این رشته در مقطع کارشناسی به دو گرایش محض و کاربردی تقسیم شده است و در مقاطع بالاتر گرایشهای بیشتری دارد که در همین مطلب توضیح دادهایم.
