عوامل بسیاری مانند رواج استفاده از ابزارهای الکترونیکی، درگیری والدین با کار خانه و شغل، بی‌حوصلگی والدین و نبود فضای زیاد در خانه‌ها برای بازی و فعالیت کودکان، دست در دست هم داده‌اند تا زمان استفاده کودکانو نوجوانان از موبایل بیشتر شود. از زمانی که استفاده از فضای مجازی، بازی و به طور کلی موبایل و تبلت جای خود را هرچه بیشتر در زندگی انسان باز کرد، درباره مضرات موبایل برای کودکان و نوجوانان شنیده‌ایم. اما آیا استفاده از موبایل و تبلت هیچ فایده‌ای برای بچه‌ها ندارد؟ در این مطلب می‌خواهیم علاوه بر نکات منفی استفاده از موبایل، فواید استفاده از آن را نیز بررسی کرده و بگوییم باید برای آسیب نرسیدن به فرزندانمان، استفاده از موبایل باید چه قوانینی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: راهنمای سن مناسب خرید موبایل و تبلت برای کودکان
قوانین استفاده از موبایل برای کودکان
باید برای کاهش آسیب به کودکان و نوجوانان و بهینه کردن استفاده از تکنولوژی در زندگی بچه‌ها، لازم است سری قوانین تنظیم شود که رعایت یا عدم رعایت آنها به ترتیب پیامدهای مثبت و منفی به همراه داشته باشد. این پیامدها می‌توانند بازدارنده از تخطی و مشوقی برای انجام قوانین باشند. تا جای ممکن سعی کنید خودتان هم ورژنی از این قوانین را انجام دهید چون بچه‌ها از شما الگوبرداری می‌کنند. قبل از هرچیز توصیه می‌کنیم علت وضع این قوانین را به فرزندتان توضیح دهید و سپس در یک فضای مشارکتی با فرزندتان قوانین را تعیین کنید.
در مطلب مراقبت از کودکان در فضای مجازی هم ۵ راهبرد موثر را برای این موضوع توضیح داده‌ایم.
موبایل شخصی برای کودکان ممنوع
داشتن موبایل شخصی برای کودکان تا سنی که نیازی به آن نیست (حداقل تا پایان سن دبستان)، ضرورتی ندارد. وقتی شما موبایل شخصی برای فرزندتان می‌گیرید، قانع کردن او برای اینکه از وسیله خودش استفاده نکند کار دشوارتری خواهد بود. استفاده کودکان از تلفن همراه با هم قرار بگذارید که استفاده از موبایل در حضور خودتان باشد و فقط از موبایلی که تحت نظارت شما است استفاده کنند.
استفاده آفلاین از برنامه ها
بهتر است زمانی که گوشی را در اختیار کودک قرار می‌دهید، اینترنت آن را قطع یا محدود کنید. همچنین از برنامهها و بازی‌هایی برای کودکان استفاده کنید که آفلاین باشند. اگر هم به اسباب‌بازی‌ها و بازیهای دیجیتال برای کودکان علاقه دارید، ابتدا نگاهی به مقاله مقایسه اسباب بازی سنتی با دیجیتال بیندازید.
استفاده از موبایل و تبلت قبل از خواب ممنوع
استفاده از موبایل در زمان خواب، ساعت شبانه‌روزی بدن را به هم می‌ریزد و مانع یک خواب آرام و به موقع می‌شود. بنابراین چند ساعت قبل از خواب، کودکان را با بازی یا کتابی که دوست دارد سرگرم کنید تا به دنبال استفاده از موبایل و تبلت نباشد.
کنترل مدت زمان استفاده از گوشی موبایل و تبلت
بر اساس تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، مدت زمان مناسب استفاده از گوشی باید طبق قوانین زیر باشد:
- سن کمتر از ۱۸ ماهگی: ممنوع
- سنین ۲ تا ۵ سال: یک ساعت در روز
در کودکان ۵ سال به بالا والدین باید مدت استفاده را محدود کرده و طوری این میزان را برنامه‌ریزی کنند که خللی در رشد و سلامت آنها وارد نشود. یکی از مشکلات استفاده زیاد از موبایل، کم تحرکی و تأثیر بر عملکردهای شناختی کودکان است. زمان استفاده از موبایل و تبلت را کنترل کنید و به آن پایبند بمانید. با کودک مشورت کنید که اگر به این قانون عمل نکرد چه پیامد منفی برایش داشته باشد و اگر به این قوانین پایبند بود چه فوایدی دارد. از روش‌هایی استفاده کنید که کودک ترغیب به کنار گذاشتن موبایل سر ساعت مشخصی شود. مثلا ساعت کوک کنید و در پایان زمان مورد نظر، آهنگ مورد علاقه کودک پخش شود. همچنین میتوانید برای زمان بعد از استفاده از موبایل، یکی از فعالیت‌های مورد علاقه فرزندتان را انجام بدهید.
کنترل مکان استفاده از موبایل
استفاده از موبایل باید منحصر به مکان خاصی باشد. مثلا هنگام غذا خوردن، موقع انجام تکالیف، زمانی که مهمان دارید یا مهمانی می‌روید، در مکان‌های عمومی، جای استفاده از موبایل و تبلت نیست. بنابراین هرگز برای راحتی بیشتر خودتان، در این تایم‌ها موبایل به دست بچه‌ها ندهید. راه‌های زیادی مثل استفاده از بازیهای رومیزی، نقاشی و بازیهای گروهی باعث سرگرمی کودکان می‌شوند و می‌توانند جای موبایل را به خوبی پر کنند.
استفاده از فضای مجازی برای کودکان ممنوع
هرچند در سال‌های گذشته و به دلیل شیوع کرونا، آنها با برنامه‌های ارتباطی آشنا شدند؛ اما استفاده از این امکانات فقط باید تحت نظر شما باشد. به هیچ عنوان نباید روی گوشی یا تبلتی که به دست کودکان می‌دهید، شبکه‌های اجتماعی نصب شده باشد چون کودکان هرچیزی که ببینند را بیشتر طلب می‌کنند.
تغییر لیست مخاطبان گوشی ممنوع
شما به عنوان والدین باید نظارت کامل روی مخاطبان در گوشی موبایل کودک داشته باشید. لیست مخاطبان موبایل باید فقط شامل افرادی باشد که شما صلاح می‌دانید کودک با آنها ارتباط داشته باشد. بنابراین هیچ شماره‌ای بدون نظارت شما نباید به مخاطبان موبایل یا تبلتی که کودک دارد اضافه شده باشد.
قوانین استفاده از موبایل برای نوجوانان
برای سن نوجوانی هم قوانینی که در بخش قبل گفتیم قابل اجرا هستند اما مسئله این است که در این سنین، بچه‌ها قانون‌پذیری کمتری دارند. اگر توانسته باشید در سنین کمتر آنها را به استفاده مناسب از موبایل عادت دهید، در این مرحله موفق‌تر هستید. در این سنین عملکرد خود شما به عنوان والدین، نسبت به قوانین و اجبار کردن آنها، تأثیر بیشتری روی فرزندتان دارد. نوجوانان کنجکاو هستند و اطلاعات زیادی درباره فضای مجازی، موبایل و تبلت از همسالان خود یاد می‌گیرند. بنابراین در این سنین باید در عین حال که بیشتر آنها را درک می‌کنید، قوانینی در نظر بگیرید که در فضای دوستانه، با نیازشناسی، اعتماد، گفتگو و به دور از سخت‌گیری بیش از اندازه باشد. چند مورد از قوانین خاص این سنین را هم در ادامه توضیح داده‌ایم که بهتر است در مورد چند و چون اجرای آنها با نوجوان خود به توافق برسید.
گذاشتن رمز بر روی موبایل ممنوع
یکی از خطر قرمزها در قوانین قوانین استفاده از موبایل برای نوجوانان گذاشتن رمز بر روی موبایل و تبلت بدون اطلاع و نظارت والدین است. بهتر است در سنین کمتر بتوانید در صورت لزوم به تمام اطلاعات این وسایل دسترسی داشته باشید. در سنین بالاتر این قانون مفهومی ندارد و بهتر است به فضای خصوصی فرزندتان احترام بگذارید.
صحبت با افراد غریبه ممنوع
یکی از موارد آسیب رسان در نوجوانی، کنجکاوی بالا و تمایل به ارتباطات مجازی است در حالی که نسبت به آسیب‌ها و خطرات احتمالی این فضا مانند کودک آزاری آنلاین ناآگاه هستند. بنابراین کنترل نوجوانان در فضای مجازی ضرورت دارد و باید به فرزندتان توضیح بدهید که چرا بهتر است با دوستان که شما می‌شناسید و به صورت محدود صحبت کند. درباره عواقب پاسخ به پیام افراد غریبه او را آگاه کنید و خطرات این کار را برایشان روشن کنید. علاوه بر این چت کردن یا ارتباط حتی با دوستان مورد اعتماد شما از طریق موبایل، نباید به عادت و اعتیاد تبدیل شود. بنابراین روی یک محدوده زمانی خاص برای چت یا تلفن توافق کنید.
نصب برنامه بدون هماهنگی ممنوع
امروزه برنامه‌های بسیار متنوعی برای موبایل تولید می‌شوند که جذابیت فراوانی دارند. اما آیا استفاده از همه این برنامهها برای نوجوانان لزوما مفید است؟ طبیعتا خیر، ضمن اینکه حتی داشتن برنامه‌های مفید هم اگر از حد تعادل خارج شود فقط اعتیاد به موبایل، بی تحرکی و عدم فعالیت اجتماعی آنها را به دنبال دارد. با نوجوان خود درباره مضرات استفاده بیش از اندازه برنامهها، کاربردی که دارند صحبت کنید و سعی کنید تفریحات با وسایل هوشمند را با تفریحات دیگری که دوست دارد جایگزین کنید.
ارسال نکردن عکس خصوصی برای دیگران
فضای مجازی و برنامه‌های ارتباطی محل رایجی برای آزار رساندن و سوءاستفاده از بچه‌ها هستند. با توضیح کامل این موارد به فرزندتان، آنها را از ارسال یا دریافت هر نوع عکس خصوصی از خودشان، منزل یا فضای خصوصی حتی برای دوستان و آشنایان منع کنید و حتما دلایل این ممنوعیت را توضیح دهید. از فرزندتان بخواهید اگر با هرگونه درخواست عکس روبرو شدد، حتما این موضوع را به اطلاعتان برساند.
عدم استفاده از موبایل به صورت پنهانی
هنگام استفاده فرزندتان از موبایل و تبلت، باید در نزدیکی آنها باشید تا بر فعالیت‌هایشان نظارت داشته باشید. بنابراین درباره استفاده از تبلت و موبایل در اتاق خواب و به صورت یواشکی صحبت کنید و تا جای ممکن به صورت روی این مورد غیر مستقیم نظارت داشته باشید.
مزایا و معایب موبایل برای دانش اموزان
تکنولوژی امروزه با زندگی و آموزش پیوند عمیقی دارد بنابراین حذف یا منع کامل آن امکان‌پذیر نیست. بنابراین بهتر است بدانیم این وسیله جذاب چه فواید و مشکلاتی می‌تواند داشته باشد و در صورت امکان این موارد را برای بچه‌ها هم توضیح بدهیم.
فواید تلفن همراه برای دانش آموزان
استفاده صحیح از موبایل برای دانش‌آموزان خصوصا در سنین بالاتر می‌تواند مزایای متعددی داشته باشد به شرط اینکه درباره این موارد از کودکی با آنها تمرین شده باشد، دوستان خوبی برایشان باشید و به حرفتان گوش دهند و خودتان هم در مدیریت استفاده از موبایل خوب عمل کنید. برخی از فواید تلفن همراه برای دانش آموزان شامل موارد زیر هستند:
- افزایش خلاقیت: استفاده از برخی برنامهها می‌تواند باعث بروز خلاقیت دانش‌آموزان شود.
- سواد دیجیتال: استفاده از تکنولوژی امروزه با تمامی مشاغل پیوند خورده است و مهارت در کار با موبایل و تبلت می‌تواند مهارت و سواد دیجیتال را تقویت کند.
- یادگیری بالاتر: در موبایل امکان آموزش با بهره‌گیری از انواع روش‌های سمعی و بصری و درگیر کردن ذهن با مطالب وجود دارد که یادگیری را افزایش می‌دهند.
- امکان انجام بازیهای آموزشی: برخی از بازی‌ها ضمن سرگرم کردن کودکان به شیوه‌ای غیر مستقیم مهارت‌هایی مانند زبان انگلیسی یا دروس مختلف را تقویت می‌کنند.
- کنترل بچه‌ها: با نصب برنامه‌های خاصی روی وسایل هوشمند، میتوانید مکان فرزندتان را ردیابی کنید یا با او در تماس باشید و این یکی از مهمترین نکات مثبت موبایل است.
مضرات موبایل برای کودکان و نوجوانان
برخی از مضرات استفاده از موبایل برای کودکان و نوجوانان به دلیل ماهیت این وسیله و برخی به دلیل استفاده نادرست از آن هستند که در این قسمت به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌کنیم.
- کم تحرکی
- اضافه وزن و چاقی کودکان
- تأثیر نامطلوب بر فعالیت‌های انتخاب‌گرایانه مغزی
- اثرات منفی امواج رادیویی ناشی از تلفن همراه
- مشکلات ستون فقرات در اثر استفاده زیاد
- به هم خوردن ساعت خواب و بیداری
- نداشتن خواب عمیق
- افزایش استرس و اضطراب
- آسیب به چشم در اثر نور آبی صفحه موبایل و تبلت
- کاهش مهارت‌های اجتماعی
- خشونت و رفتارهای تکانشی
- گوشه گیری نوجوانان، تمایل به انزوا و افزایش احساس تنهایی در نوجوانی
- کاهش صبر و حوصله
- کاهش اشتها
- کاهش تمرکز و ایجاد حواس‌پرتی
- وابستگی به موبایل و اپلیکیشن‌ها
- قرار گرفتن در معرض محتوای نامناسب
- بلوغ زودرس
- امکان روبرو شدن با آزار سایبری
یکی از مواردی که به آن اشاره کردیم اثر کار زیاد با موبایل روی تغریه است؛ برای اینکه بدانید تغذیه مناسب باید به چه صورت باشد مطالعه مطلب تغذیه دانش آموزان در مدارس را پیشنهاد می‌کنیم.
سخن پایانی
بالاخره موبایل برای کودکان و نوجوانان خوب است یا بد؟ هماطور که گفتیم، هر ابزاری از جمله موبایل و تبلت، در کنار مزایا و فواید، در صورت استفاده نادرست می‌توانند مانند یک شمشیر دو لبه موجب آسیب شوند. از طرفی تکنولوژی آنقدر با زندگی و درس دانش‌آموزان عجین شده که امکان ممنوعیت و حذف آن وجود ندارد. بنابراین باید برای بهره بردن از این تکنولوژی‌ها، بدون اینکه فرزندانمان را دچار آسیب کنند، قوانین استفاده از موبایل را با کمک آنها، به صورت عادلانه وضع کرده و به اجرای آنها پایبند بمانیم.
علاوه بر این، خودتان هم باید برای مدیریت استفاده از موبایل الگوی مناسبی برای کودکان و نوجوانان باشید. بر روی موبایل یا تبلتی که در اختیار فرزندتان قرار می‌دهید، نرم‌افزارهایی نصب کنید تا دسترسی کودک به اینترنت و فضای مجازی را محدود کند. در این مطلب درباره این قوانین، مزایا و معایب استفاده از موبایل صحبت کردیم که امیدواریم با در نظر گرفتن آنها و افزایش اطلاعات خودتان از این وسایل، صحبت کردن با بچه‌ها و ایجاد یک رابطه موثر با آنها، مانع ایجاد مشکل در درس و رشد فرزندتان شوید.
سوالات متداول
- آیا ممنوع کردن تلفن همراه برای کودکان و نوجوانان صحیح است؟
موبایل و تبلت و تکنولوژی، جزئی جدانشدنی از زندگی و آموزش هستند بنابراین نه میتوان و نه صحیح است که آن را حذف کرد بلکه با قوانینی که در این مطلب گفتیم میتوانید استفاده از آن را مدیریت کنید. - مضرات موبایل برای کودکان و نوجوانان چه هستند؟
از مضرات استفاده نامناسب از موبایل میتوان به استرس و اضطراب، کاهش فعالیت، اضافه وزن، کاهش تمرکز و به هم خوردن ساعت خواب و بیداری آنها اشاره کرد. - فواید تلفن همراه برای دانش آموزان چه هستند؟
اگر قوانین استفاده از موبایل برای کودکان و نوجوانان را رعایت کنید، میتوانید از فوایدی مثل آموزش با برنامهها و بازیهای مختلف، افزایش خلاقیت و سواد دیجیتال بهرهمند شد.
