گاهی‌اوقات گره‌های کوری در کار و زندگی‌مان می‌افتد که به هر دری می‌زنیم و هرچقدر هم فکر می‌کنیم، راهی برای بازکردنش به ذهن‌مان نمی‌رسد. برخی‌ها برای حل این گره‌ها و مشکلات، روی کاغذ شروع به حساب‌وکتاب‌های پیچیده و گاهی هم بی‌نتیجه می‌کنند. اما واقعا سری که درد نمی‌کند را چرا باید دستمال بست! وقتی می‌توان با کمی هوش حرکتی-جنبشی، گرهی را با دست باز کرد، چرا باید آن را با چنگ و دندان گرفت! ما در این مقاله قصد داریم به بررسی چیستی، چگونگی و روش‌های افزایش هوش کودک در زمینه‌ی مهارتهای حرکتی بپردازیم. اگر شما هم علاقه‌مند به آشنایی با ویژگیهای هوش بدنی جنبشی و تقویت هوش حرکتی کودکان هستید، با ما همراه باشید.
هوش بدنی و جنبشی چیست؟
یکی از انواع اصلی هوش در کودکان است که اولین‌بار توسط نظریه هوش‌های چندگانه گاردنر معرفی شد. او هوش حرکتی-جنبشی را «توانایی حل مسائل یا خلق محصولات با استفاده از بدن یا بخشی از آن» تعریف کرد. این استعداد را از طریق مولفه‌هایش بهتر و دقیق‌تر می‌توان شناخت:
- توانایی جسمانی
- سرسختی و تاب‌آوری
- انعطاف‌پذیری
- حفظ تعادل
- چابکی و تردستی
- فهم نشانه‌های زبان بدن و ذهن‌خوانی
- خود-بیانگری چهره‌ای و حرکتی
اهمیت تقویت هوش حرکتی جنبشی کودکان
شاید کنار هم قرارگرفتن مفاهیم هوش و بدن برای‌تان تعجب‌آور باشد، اما آنها به چند دلیل ارتباط معناداری با یکدیگر دارند. فهم این ارتباط‌ها باعث درک بهتر اهمیت این استعداد می‌شود:
- به اعتقاد ژان‌پیاژه، همه کودکان در طول 2 سال اول زندگی از طریق اعمال حسی-حرکتی فکر می‌کنند. این فرآیند اگرچه در سال‌های بعد کاهش پیدا می‌کند اما تا پایان عمر در جریان است؛
- ورزش و فعالیت جسمانی، توانایی شناختی ما را بهبود می‌بخشد؛
- نتایج تحقیقات حاکی از این است که وضعیت بدنی در هنگام مطالعه (ایستاده، نشسته، دراز کش و …) تأثیر زیادی بر پیشرفت یا افت تحصیلی دانش‌آموزان دارد؛
- و از همه مهم‌تر، اگر هوش را توانایی سازگاری با محیط تعریف کنیم، مولفه‌های هوش بدنی مانند کنترل حرکات بدن و سرعت و دقت عمل، تأثیر زیادی بر سازگاری ما با محیط اطراف‌مان دارند.
ویژگیهای هوش بدنی جنبشی در کودکان
کودکان دارای هوش حرکتی بالا عاشق فعالیت و تحرک هستند و مهمترین ابزار آنها برای یادگیری و خود-بیانگری، بدن‌شان است. به‌آسانی می‌توان آنها را از طریق ویژگیهای زیر شناخت:
- تسلط بر مهارتهای حرکتی درشت مانند دویدن و پریدن
- هماهنگی حرکات بدنی خوب
- تعادل، جابکی، سرعت و انعطاف‌پذیری بالا
- تسلط بر مهارتهای حرکتی ظریف که به هماهنگی دست و چشم نیاز دارند
- اجرای دستورالعملهای حرکتی به‌صورت دقیق و کامل
- علاقه به ساختن کاردستی
- لذتبردن از تجربیات هیجانانگیز
- یادگیری از طریق آزمونوخطا و عمل‌کردن
- اتکا به احساسات درونی در زمان تصمیم‌گیری
بازی ها و راهکارهای تقویت هوشی حرکتی جنبشی کودکان
ترکیب بازی و سرگرمی با فعالیتهای بدنی هم باعث نشاط مضاعف کودکان می‌شود و هم هوش بدنی آنها را افزایش می‌دهد. موارد زیر را به‌عنوان نمونه در نظر بگیرید و فعالیتهای مشابهی با آنها طراحی و اجرا کنید.
بازی ساده پرتابکردن و گرفتن توپ
این فعالیت به کودکان کمک می‌کند که مهارتهای هماهنگی حرکتی خود را بهبود ببخشند. در طول این بازی آنها به‌مرور یاد می‌گیرند که چگونه بر اساس سرعت و فاصله توپ، خود را برای گرفتن آن و پرتاب دقیقش به سمت هدف آماده کنند. همچنین باعث بهبود هماهنگی چشم با دست می‌شود. بعد از تسلط کودک بر این بازی، ورزش‌ها و فعالیتهای جدی‌تری مانند والیبال و بسکتبال را به او آموزش دهید. برای دیگر بازیهای توپی، از مقاله 6 پیشنهاد جذاب برای بازی با توپ در خانه استفاده کنید.
گذر از مسیرهای با مانع
گذر از یک مسیر با مانع نه‌تنها سرگرم‌کننده است، بلکه روشی عالی برای افزایش این نوع هوش است. انجام فعالیت‌هایی مانند استفاده از طناب پرش، بالارفتن از نردبان و عبور از گودال (البته با رعایت احتیاط)، به بهبود هماهنگی چشم-دست کمک می‌کنند. در طول این فعالیت‌ها، کودک از تمام بدن خود برای انجام موفقیت‌آمیز یک عمل استفاده می‌کند.
ساخت کاردستی
فرزندتان را تشویق به ساخت چیزی از روی مدل واقعی یا با استفاده از قدرت خیال خود کنید. برای ترغیب کودک به ساختن اشیای مختلف هم می‌توانید مواد اولیه‌ای مانند خمیربازی برایش تهیه کنید. برای کودکان دبستانی و نوجوانان، یادگیری هنرهایی مانند مجسمه‌سازی و سفالگری نیز می‌تواند مناسب باشد. ساخت چیزهای مختلف با استفاده از دست، نه‌تنها فعالیتی لذت‌بخش برای کودکان سنین مختلف است، بلکه خلاقیت آنها را نیز افزایش می‌دهد. اگر به دنبال راهی برای افزایش خلاقیت فرزندتان هستید، از مقالات بازی هایی برای تقویت خلاقیت در کودکان و معرفی 10 بازی با کاغذ استفاده کنید.
پیوستن به گروه های ورزشی
کودک را به انجام بازیهای گروهی با خانواده، دوستان و دیگر همسالان تشویق کنید. در صورت امکان و علاقه او، ثبت‌نامش در رشته‌های ورزشی مختلف مانند ژیمناستیک، فوتبال، والیبال، تکواندو و کاراته نیز گزینه خوبی است.
بازی های حسی برای کودکان
این بازیها در درک بهتر محیط و دنیای پیرامون، یادگیری ویژگیهای حسی و توانایی انجام کارهای پیچیده و ظریف به کودکان کمک می‌کنند. برای آشنایی بهتر و دقیق‌تر با این بازیها، به مقاله معرفی بازی های حسی برای کودکان مراجعه کنید.
مسیرهای شغلی احتمالی کودکان دارای هوش حرکتی-جنبشی بالا
- معمار، نجار، صنعتگر، آتش‌نشان
- مجسمه‌ساز، بازیگر، ورزشکار، مربی ورزشی
- کشاورز، باغبان، جنگلبان، مکانیک، جواهرساز، طراح
- پرستار، جراح، فیزیوتراپیست، متخصص بیماری‌های عصب و عضله
مشکلات کودکان دارای هوش بدنی بالا
این کودکان با شیوههای آموزش و امتحان‌گرفتن سنتی و رسمی مشکل دارند. علاوه بر این، گاهی به خاطر پرانرژی‌بودن‌‌شان سرزنش می‌شوند. هر کدام از این موارد را در ادامه به‌صورت مختصر توضیح می‌دهیم.
چالش با شیوه های سنتی و رسمی آموزش
یکی از مهمترین مشکلات این کودکان، عدم سازگاری شیوههای سنتی آموزش با سبک یادگیری آنها است. روش سنتی آموزش مبتنی بر سخنرانی است و در بسیاری از موقعیت‌ها ضروری و کاملا موثر است. با این وجود، برخی از دانش‌آموزان، خصوصا افراد دارای هوش بدنی بالا، با چنین روشی میانه خوبی ندارند. آنها نیاز به حرکت، لمس و تجربه دارند و از طریق روش‌های پویا و عملی یاد می‌گیرند. این موضوع در مورد دانش‌آموزان پسر بیشتر صدق می‌کند. اگر فرزندتان بیش‌ازحد حواسپرت است، برای از مقاله علل حواسپرتی کودکان و راهکارهای رفع آن کمک بگیرید.
چالش با آزمون های سنتی و مداد-کاغذی
مدارس برای سنجش اثربخشی آموزش و اطمینان از مطالعه دانش‌آموزان، موظف به امتحان‌گرفتن هستند. این آزمون‌ها مستلزم استفاده از هوش کلامی-زبانی هستند و مانع بزرگی بر سر راه استعدادیابی کودکان و نوجوانان محسوب می‌شوند. خلاصه اینکه نمرات آزمونهای مداد-کاغذی به سود افراد دارای مهارتهای کلامی تمام می‌شود و دیگر دانش‌آموزان را در موضع ضعف قرار می‌دهد.
سرکوب نیاز به فعال ماندن
این کودکان نیاز شدیدی به فعالیت و تحرک دارند. آنها در حین راه‌رفتن و به‌صورت کلی فعالیت جسمانی، بهتر و سریع‌تر یاد می‌گیرند. اگر این نیاز توسط والدین و معلمان نادیده گرفته شود، منجر به کاهش عزت‌نفس، بیزاری از مدرسه و بروز مشکلات رفتاری در کودکان می‌شود. البته امروزه والدین و معلمان اطلاعات بیشتری درباره انواع تیپ شخصیتی منحصربه‌فرد کودکان دارند و رفتارشان را تاحد امکان با نیازهای خاص آنها مطابقت می‌دهند.
سخن پایانی
هوش بدنی-جنبشی یکی از انواع هشت‌گانه هوش مطرح‌شده توسط هوارد گاردنر است که در سازگاری با محیط به ما کمک می‌کند. این هوش با مولفه‌هایی از جمله تاب‌آوری، هماهنگی حسی-حرکتی و چابکی شناخته می‌شود. تقویت این استعداد در سازگاری با محیط و بهبود عملکرد شناختی به کودکان کمک می‌کند. بنابراین، باید بخشی از فعالیتهای روزانه آنها را به انجام بازیها و فعالیت‌هایی مانند پرتابکردن و گرفتن توپ اختصاص دهید. تعلیم‌وتربیت این کودکان چالش‌هایی نیز دارد، زیرا آنها با شیوههای سنتی آموزش یاد نمی‌گیرند و به دلیل پرتحرکی، به‌احتمال بیشتری مورد بدرفتاری قرار می‌گیرند.
سوالات متداول
- نحوه پرورش هوش حرکتی-جنبشی کودک چیست؟
بخشی از زمان روزانه را برای انجام بازیها و فعالیتهای عملی و پویا مانند پرتابکردن و گرفتن توپ، ساخت کاردستی، پیوستن به گروههای ورزشی و بازیهای حسی در نظر بگیرید. - کودکان دارای هوش حرکتی-جنبشی بالا چه ویژگیهایی دارند؟
تسلط بر مهارتهای حرکتی درشت مانند دویدن و پریدن، تسلط بر مهارتهای حرکتی ظریف مانند نخکردن سوزن، سرعت و دقت عمل بالا، لذتبردن از تجربیات هیجانانگیز، اجرای دستورالعملهای حرکتی و علاقه به یادگیری از طریق آزمونوخطا، از مهمترین ویژگیهای آنها است. - کودکان دارای هوش بدنی-جنبشی بالا با چه مشکلاتی دستبهگریبان هستند؟
چالش با شیوههای سنتی آموزش و آزمونهای مداد-کاغذی و برخورد نادرست با انرژی مضاعف آنها، از مهمترین مشکلات این کودکان هستند.
