اطلاعات منبع قدرت هستند و گاهی ارزشی حتی بیش از پول و سلاح پیدا میکنند. افراد صاحب نفوذ هم برای جا نماندن از دیگر رقبا، همیشه افرادی را برای آوردن خبرهای دست اول استخدام میکنند. این خبرچین‌ها هم برای رسیدن به نان‌ونوا و از سر وظیفه، اطلاعات روز را جمع‌آوری و در اختیار روسای خود قرار می‌دهند. اما علل خبرچینی کودکان چیست؟ آن‌ها برای رسیدن به چه چیزی چغلی میکنند؟ آیا باید به جاسوسی‌کردن آن‌ها واکنش نشان دهیم؟ اگر جواب مثبت است، نحوه برخورد با خبرچینی کودکان چگونه باید باشد؟ بیایید با هم به بررسی این مسائل و سوالات احتمالی دیگر بپردازیم.
خبرچینی در کودکان
«مامان، علی تاب تووی حیاط رو شکست!» «بابا، اون هفته باد شیشه رو نشکسته بود، مریم شکست!» «شایان کیک توو یخچال رو بدون اجازه برداشت و خورد!» این جملات برای‌تان آشنا هستند؟ آیا فرزند شما دائما چغلی خواهر، برادر، دوستان و همکلاسی‌هایش را می‌کند؟ هرچند بد و نادرست، اما این اتفاق در بچه‌های پیش‌دبستانی و دبستانی رایج است.
خبرچینی به معنای گزارش‌دادن کارهای اشتباه خواهر/برادر، دوست و همکلاسی به افراد صاحب نفوذ مانند والدین و معلمان است. تقریبا تمام کودکان (حتی گاهی بزرگسالان) در محیط‌های ناامن و استرس‌زا، برای فرار از خطر، رازهای دیگران را برملا میکنند؛ ولی سخن‌چین‌ها ظاهرا بی‌دلیل این کار را میکنند. به نظر شما چه چیزی امنیت آن‌ها را به خطر می‌اندازد و چرا کودکان خبرچینی میکنند؟
بیشتر بخوانید: معرفی ترس‌های طبیعی کودکان
علت خبرچینی کودکان
عوامل بسیار زیادی بر افزایش یکباره این موضوع در حدود 5-6 سالگی تأثیرگذار هستند. در ادامه مهمترین دلایل سخن چینی در کودکان را بررسی می‌کنیم؟
یادگیری درباره قوانین درست و غلط
خبرچینی با آگاهی کودک از درست و غلط و شکل‌گیری پایه‌های اخلاقی در او شروع می‌شود. به اعتقاد پیاژه، روان‌شناس رشد، بچه‌ها در حدود 6 سالگی شروع به درون‌سازی قوانین و مقررات میکنند و به‌شدت هم در پایبندی به آن‌ها جدی هستند. به همین دلیل، وقتی بچه‌های دیگر از این قوانین تبعیت نمی‌کنند، احساس نگرانی کرده و به بزرگسالان گزارش می‌دهند. در واقع خبرکشی کاملا هم چیز بدی نیست و نشان‌دهنده رشد شناختی و اخلاقی کودک است.
جلب توجه و تایید دیگران
جلب توجه والدین و دیگر اطرافیان برای کودکان پیش‌دبستانی بسیار مهم است. این موضوع گاهی تا نوجوانی ادامه می‌یابد و حتی به یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری اختلال شخصیت نمایشی در نوجوانان تبدیل می‌شود. برخی کودکان مدام در دورهمی‌ها یا مدرسه برای تاییدگرفتن یا تشویق‌شدن، گناه دیگر کودکان را برملا میکنند. آن‌ها مخصوصا در موقعیت‌های حاکی از احساس رهاشدگی مانند عدم آماده سازی فرزند اول برای تولد فرزند دوم، از سخنچینی برای تثبیت موقعیت‌شان یا بد جلوه‌دادن دیگر همسالان استفاده میکنند.
آزمایش قدرت و احساس کنترل بر دیگران
کودکان گاهی از سخنچینی برای ابراز قدرت و گرفتن کنترل روابط استفاده میکنند. نمونه بارز آن در «نه‌گفتن» افراطی بچه‌ها در حدود 3 سالگی است. آن‌ها در حال امتحان‌کردن حوزه و میزان اقتدارشان هستند و به دنبال فهم چیزهایی مانند موارد زیر هستند:
- آیا می‌توانند مادر و پدر را عصبی و کلافه کنند؟
- چگونه باید بداخلاقی‌های خواهرم را جبران کنم؟
- آیا سخنچینی به برتری من بر دیگران همسالان کمک می‌کند؟
- چگونه باید دیگران را عصبی کنم؟
- از چه طریقی باید دیگران را مطیع خود کنم؟
این کودکان معمولا شخصیت‌هایی بسیار قدرت‌طلب دارند و مدام به دنبال پیداکردن راهی برای غلبه بر دیگران هستند. اگر به اطلاعات بیشتری درباره شخصیت فرزندتان نیاز دارید، از مقاله شناخت انواع تیپ شخصیتی کودکان استفاده کنید.
چالش در حل تعارضات با همسالان
بچه‌های پیش‌دبستانی و دبستانی در نحوه تعامل درست با همسالان و مدیریت تعارضات مهارت کافی ندارند. بنابراین هنگام مواجهه با پرخاشگری، زورگویی، بی‌توجهی و خلاصه هر چالش ارتباطی با آن‌ها، از والدین‌شان توقع مداخله دارند. با استفاده از مقالاتی مانند روش های آموزش مهارت حل مسئله به کودکان و نوجوانان، مهارت‌های موردنیاز را یادشان بدهید.
انتقام گرفتن
اگرچه بیشتر سخن‌چینی‌ها آسیب‌زا نیستند، اما گاهی قصد شومی پشت‌‌شان پنهان است و قصد تخریب دیگری را دارند. کودکان گاهی به‌قصد تلافی و جبران، چغلی میکنند و پته فرد خاطی را روی آب می‌ریزند. کودکان حسود هم شاید از این روش برای جبران شکست استفاده کنند؛ در این زمینه از مقاله افزایش تحمل شکست در کودکان از طریق آموزش برد و باخت استفاده کنید.
با خبرچینی کودک چه کنیم؟
چغلی‌کردن کودکان شاید در ابتدا موضوع مهمی به نظر نرسد اما در طولانی‌مدت باعث خستگی و کلافه‌گی والدین و تخریب روابط کودک با همسالان می‌شود. از طرف دیگر در شکل گیری شخصیت کودک نیز تأثیر منفی دارد. برخی از والدین به‌جای اصلاح رفتار کودک، اشتباه او را می‌بخشند. دلیل این کارشان هم به یکی از 2 موضوع زیر مربوط است:
- خودشان را در اصلاح مشکل ناتوان می‌بینند.
- از توجیهات صرفا منطقی اما نه واقع‌بینانه استفاده میکنند؛ مثلا می‌گویند: «اگر فرزندم کاری کرده که نباید می‌کرده، پس مهم نیست که من آن را از کجا بفهمم!!!!!!!!!!»
برخورد با خبرچینی کودکان واقعا موضوع مهمی است. این مشکل اگرچه از روابط خواهر/برادری شروع می‌شود، اما کل خانواده را وارد چالش و ناهماهنگی می‌کند. پس بیایید به بررسی راهکارهای کودک فضول و خبرچین بپردازیم. ما برای‌تان یک راهنمای 5 مرحله‌ای آماده کرده‌ایم.
1. آموزش تفاوت بین سخن چینی و شکایت
کودکان گاهی به دردسر می‌افتند و روی کمک بزرگسالان برای حل آن حساب می‌کند. بیان‌نکردن این مشکلات، عواقب بسیار بدتری از سخنچینی دارد. پس قبل از هر چیز، تفاوت سخنچینی و کمک‌گرفتن را به‌صورت دقیق و با مثال‌های عینی برایش توضیح دهید.
مثال اول:
- سخنچینی: «علی به ظرف غذام دست زد!»
- شکایت: «علی ناهارمو قایم کرده و بهم نمیده!»
مثال دوم:
- سخنچینی: «زهرا یکی از آجرهای خونه‌سازی رو برداشت!»
- شکایت: «زهرا با آجرهای خونه‌سازی زد توو سرم!»
2. تمرکز را از محتوای سخن به نیت آن برگردانید
بهترین و موثرترین راه‌حل، آگاه‌سازی کودک از هدف پشت‌پرده رسواکردن دیگری است. بنابراین با پرسیدن سوالات تامل‌برانگیز، کودک را تشویق به درون‌نگری کنید. سوالات‌تان باید به‌گونه‌ای باشد که تمرکز را از محتوای خبر به انگیزه افشای آن جابه‌جا کند. مثلا بگویید:
«می‌دونستی این چیزی که گفتی باعث میشه برادرت احساس بدی داشته باشه و حتی اونو توو دردسر بندازه؟!»
با این روش، او را در مورد دلایل کارهایش به فکر فرو می‌برید؛ وقتی دلیل رفتارهای‌مان را بدانیم و اصطلاحا درون‌نگری داشته باشیم، با چالش‌ها بهتر رو به رو می‌شویم و تصمیمات واقع‌بینانه‌تری می‌گیریم.
بیشتر بخوانید: روان شناسی عیدی دادن به کودکان
3. از پیامدهای منفی سخن چینی برایش بگویید
از مضرات رسواکردن دیگران صحبت و به پایداری روایط فرزندان و همسالان اشاره کنید: اینکه روابط خواهر/برادری و دوستی‌ها طولانی‌تر از هر رابطه دیگری هستند و سال‌ها پس از مرگ والدین نیز ادامه پیدا میکنند. اینکه آن‌ها باید از هر فرصتی برای محکم‌کردن پیوندهای دوستانه با همسالان استفاده کنند و سخنچینی چه بلایی بر سر دوستی‌ها می‌آورد. مثلا بگویید:
- «عزیزم، وقتی خطاهای خواهر/برادرت رو افشا می‌کنی، چه فکری راجب تو می‌کنن؟»
- · «فاطمه، میگم به نظرت گفتن اشتباهات دوستات به معلم باعث صمیمت رابطه‌تون میشه یا اونو خراب می‌کنه؟»
منحرف‌کردن توجه فرزند از مزایای سخنچینی به تفکر درباره خوبی‌های دوستی و رفاقت باعث می‌شود تا از سر تقصیرات اطرافیان بگذرد و نگرشی حمایت‌گرانه پیدا کند. این نگرش در بهبود تکانشگری کودکان نیز موثر است؛ برای اطلاعات بیشتر در این زمینه به مقاله تکانشگری کودکان چیست مراجعه کنید.
4. در پیدا کردن جایگزین برای سخن چینی به او کمک کنید
هیچ‌چیزی بدون جایگزین ممکن نیست و دقیقا مشکل تنبیه نیز همین است؛ ما در تنبیه فقط می‌گوییم چه نکن، اما جایگزینی هم به فرد خاطی ارائه نمی‌کنیم. طبق این قاعده، شما هم باید به کودک در پیدا کردن جایگزین کمک کنید. مثلا بگویید:
- «به‌جای افشای شیطنت‌های همکلاسی‌ها، چیکار می‌تونستی واسه بهتر شدن شرایط انجام بدی؟»
- · «به نظرت اگه برادرت را به کار درست تشویق می‌کردی، الان حال جفت‌تون بهتر نبود؟»
داستان یک تیر و دو نشان است: هم سخنچینی فرزندتان را از بین می‌برید و هم تصمیم‌گیری در شرایط سخت و آن‌چه خردمندی نامیده می‌شود را به او آموزش می‌دهید. برای اطلاع در مورد نحوه تشویق کودکان هم می‌توانید از مقاله روش صحیح جایزه دادن به کودکان چیست؟ استفاده کنید.
5. آموزش ها را با او تمرین کنید
تمرین، کارآمدترین روش تبدیل دانش به عمل است. هر چقدر هم شرایط انجام تمرین به موقعیت‌های واقعی زندگی نزدیک‌تر باشد، سودمندی آن بیشتر و بیشتر خواهد بود. روش‌های زیادی مانند ایفای نقش و بازی برای تمرین مهارت‌ها وجود دارد. مثلا با استفاده از گام‌های زیر تکنیک ایفای نقش را اجرا کنید و به اصلاح رفتار هر دو کودک بپردازید:
- صحنه جرم را بازسازی کنید.
- به هر دو کودک اجازه انجام دوباره اقدامات‌شان را بدهید.
- از کودک خبرچین درخواست کنید که برادرش را به انجام کار درست تشویق کند.
- از برادر بخواهید که به تشویق‌ها توجه و از خواهرش تشکر کند.
حتما از این روش‌ها (بازی و فعالیت عملی) برای بهبود مهارت‌های فرزندتان استفاده کنید. اگر هم به آموزش زبان دوم به فرزندتان علاقه دارید، از مقاله بازی برای افزایش دایره لغات زبان انگلیسی کودکان استفاده کنید.
سخن پایانی
خبرچینی در کودکان پدیده‌ای تقریبا شایع است. این موضوع از حدود 6 سالگی و با شکل‌گیری پایه‌های اخلاقی در ذهن کودک، شروع می‌شود. اگرچه این موضوع تا حدودی طبیعی است و به حل تناقضات ذهنی او درباره درست و غلط مربوط است، اما گاهی‌اوقات هم به نیت بدجنسی و دوبه‌هم‌زنی انجام می‌شود. این موضوع باعث تخریب روابط کودک با همسالان می‌شود و بر شکل‌گیری شخصیت سالم در او تأثیر منفی دارد. بنابراین باید از توجیه و بهانه‌تراشی دست بردارید و راهی برای حل آن پیدا کنید. پیروی از مراحل ارائه‌شده در این مقاله به شما در دست‌یابی به این هدف کمک خواهد کرد.
سوالات متداول
- با خبرچینی کودکان چگونه برخورد کنیم؟
روشهایی مانند برگرداندن تمرکز از محتوای سخن به نیت آن، تبیین پیامدهای منفی خبرچینی، توصیه درباره جایگزینهای سخنچینی و استفاده از تکنیکهایی مانند بازی و ایفای نقش برای تمرین آموزشها، حتما در رفع این مشکل به شما کمک خواهند کرد. - علت خبرچینی کودکان چیست؟
یادگیری قواعد اخلاقی، توجه و تاییدطلبی، آزمایش قدرت و میزان کنترل بر دیگران، ناتوانی در حل تعارضات با همسالان و انتقامگرفتن از مهمترین دلایل خبرچینی در کودکان است.
