این روزها احتمالاً زیاد واژه زیست فناوری یا بیوتکنولوژی به گوشتان خورده است. شاید ندانید اما همه‌ی ما در زندگی تجربه استفاده از زیست فناوری را داریم، از درست کردن ماست گرفته تا واکسن زدن، همگی به نوعی دست پرقدرت زیست فناوری را در زندگی روزمره‌مان نشان می‌دهد و جذابیت بیوتکنولوژی نیز به گستردگی کاربردهای آن است. در این مطلب ضمن معرفی رشته زیست فناوری به توضیح درباره گرایش‌ها و آینده شغلی این رشته پرداخته‌ایم.
زیست فناوری چیست؟
زیست فناوری یا بیوتکنولوژی به معنای استفاده از سیستم‌های زنده و جانداران، برای توسعه یا تولید محصولات یا هر گونه کاربرد فناورانه که از سیستم‌های زیستی، جانداران یا مشتقات آن استفاده می‌کند تا محصولات یا فرآیندهای خاصی را ایجاد یا اصلاح نماید.
رشته زیست فناوری چیست؟
رشته بیوتکنولوژی یا زیست فناوری ترکیبی از علم زیست‌شناسی (بیولوژی) و فن (تکنولوژی) است. کارل کی در سال ۱۹۱۹ زیست فناوری را این‌طور تعریف کرد: «به‌کارگیری دانش‌های پزشکی و زیستی و اثر متقابل آن در فناوری‌های ساخت بشر».
هدف از رشته بیوتکنولوژی
زیست فناوری با استفاده از علم بیولوژی به ما کمک می‌کند تا مشکلات زیستی را حل کنیم و محصولات گیاهی و جانوری بهبودیافته و مفید تولید کنیم.
کاربردهای رشته بیوتکنولوژی (Biotechnology)
در این علم از موجودات زنده (ارگانیسم‌ها) یا فرآیندهای زیستی برای تولید، تغییر و یا اصلاح فرآوده‌ها، بهبود نژاد گیاهان و جانوران و همین‌طور تولید میکروارگانیسم‌های خاص استفاده می‌شود.
انواع زیست فناوری
محدوده علم بیوتکنولوژی را نمی‌توان به‌راحتی مشخص کرد! برای مثال نمی‌توان گفت این علم مثل علم زیست‌شناسی یا شیمی در حوزه علوم پایه قرار می‌گیرد، بلکه این علم مجموعه‌ای از علوم مختلف را در دل خود دارد. اگر زیست فناوری را یک درخت بدانیم میتوان گفت مجموعه‌ای از علوم مختلف مثل زیست‌شناسی مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، بیوشیمی، ایمونولوژی، داروسازی، مهندسی شیمی، مهندسی بیوشیمی، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، کامپیوتر و بسیاری از علوم دیگر ریشه‌های این درخت تنومند را تشکیل می‌دهند.
چرا زیست فناوری مهم است؟
ما انسان‌ها از ۶۰۰۰ سال قبل، از این علم در جهت تولید محصولات مفید استفاده می‌کردیم. نان‌های تخمیری و محصولات لبنی تخمیری (مثل پنیر و ماست) از جمله محصولاتی‌اند که از گذشته تا به امروز به روش زیستی تولید شده‌اند. زیست فناوری شاخه‌های بسیار متعدد و متنوعی دارد و عجیب نیست که در هر عرصه‌ای که چشم بیاندازیم (چه تولیدی و چه خدماتی) شاهد کاربردهای بیوتکنولوژی هستیم. دامنه این تاثیر از حوزه پزشکی (برای تولید انواع واکسن، هورمون‌های رشد مصنوعی، کیت‌های تشخیصی و انسولین سنتزی) تا کاربردهای صنعتی (مثل تصفیه آب، خاک، هوا)، صنایع غذایی (تولید مواد خوراکی مانند نان، سرکه، ماست و پنیر)، صنایع میکروبی، صنعت نساجی (صرفه‌جویی در هزینه‌ها، کاهش آلودگی زیست‌محیطی، کاهش استفاده از مواد شیمیایی) و همین‌طور عرصه کشاورزی (برای تولید محصولات کشاورزی بهبود یافته) دیده می‌شود.
تحصیل در رشته بیوتکنولوژی
گرایش های مختلف بیوتکنولوژی در دو مقطع کارشناسی و دکترای پیوسته از داوطلبان رشته تجربی در کنکور دانشجو میپذیرد. اگر درباره شرایط ورود به این رشته سوالی دارید مطالعه مطلب انتخاب رشته نهم تجربی را به شما توصیه می‌کنیم. در مقطع کارشناسی و مقاطع بالاتر برخی از گرایش‌ها قابل انتخاب هستند. دروس مهم برای این رشته به ترتیب شامل زیست، شیمی، ریاضی و فیزیک هستند.
رتبه لازم برای رشته بیوتکنولوژی
در سال تحصیلی ۱۴۰۰، آخرین قبولی با رتبه ۲۳۷۶۲ در سهیمه ایثارگر، در رشته بیوتکنولوژی دانشگاه مراغه دوره روزانه پذیرش داشته است. در مناطق ۱ تا ۳ نیز به ترتیب با رتبه‌های ۵هزار تا ۹هزار داوطلبان در دانشگاه‌های دولتی پذیرش شده‌اند.
رشته بیوتکنولوژی بدون کنکور
رشته بیوتکنولوژی جزو رشته های بدون کنکور نیز هست که می‌توانید در دانشگه سراسری یا آزاد، بر اساس سوابق تحصیلی و با پرداخت شهریه، آن را ادامه دهید.
رشته بیوتکنولوژی مناسب چه کسانی است
همان‌طور که گفتیم این علم تلفیقی از رشته‌های مختلف بوده و بسیار پژوهش محور و کاربردی است. بنابراین به جز علاقه به دروس این رشته و کار در آزمایشگاه، مهارت‌های کلیدی مختلفی کمک می‌کنند که در زمینه ادامه تحصیل و کار موفق‌تر عمل کنید:
- داشتن تفکر خلاقانه
- توانایی کار گروهی و مهارت‌هایا رتباطی
- توجه به جزئیات و دقیق بودن
- داشتن مهارت تحلیلی
- کنجکاو بودن و علاقه‌مندی به اکتشاف
- پشتکار زیاد
- صبر و شکیبایی در روند تحقیق و پژوهش
دروس رشته بیوتکنولوژی
در دوره کارشناسی بیوتکنولوژی، دانشجویان ملزم به گذراندن ۱۳۲ واحد درسی تئوری و آزمایشگاهی هستند. با توجه به اینکه این رشته در گرایشهای مختلفی ارائه می‌شود، در این قسمت دروس مشترک بین گرایشهای آن را برایتان آورده‌ایم تا کمی با فضای تحصیلی آن آشنا شوید.
| دروس مشترک زیست فناوری | روانشناسی عمومی، فلسفه عمومی، فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی، فلسفه و روش شناسی علوم، تاریخ علم، روش تحقیق، مبانی منطق، منطق ریاضی، اصول و مبانی مدیریت صنعتی، آشنایی با قرآن کریم، مبانی علم حقوق و روابط بین‌الملل، اصول علم اقتصاد، ریاضی عمومی، آمار و احتمالات، محاسبات علمی عددی، شیمی عمومی، شیمی‌آلی، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک، مکانیک، الکتریسته و مغناطیس، موج و حرارت، فیزیک جدید، زیست‌شناسی عمومی، زیست‌شناسی سلولی، زیست‌شناسی مولکولی، ژنتیک عمومی، ژنتیک میکروارگانیسم‌ها، اصول مهندسی ژنتیک، میکروبیولوژی عمومی، میکروبیولوژی کاربردی، بیوشیمی ساختمانی، متابولیسم، روشهای بیوشیمی و دستگاه‌ها، ایمنی‌شناسی، زیست‌شناسی پرتوی، اصول مهندسی بیوشیمی، موازنه جرم و انرژی، مکانیک سیالات، انتقال حرارت، انتقال جرم، مبانی بیوتکنولوژی پزشکی، مبانی بیوتکنولوژی مولکولی، مبانی بیوتکنولوژی کشاورزی، مبانی بیوتکنولوژی محیطی، مقررات زیست ایمنی |
گرایش های رشته زیست فناوری در مقطع کارشناسی
دانشجویان کارشناسی می‌توانند از سال دوم، گرایش خود را انتخاب کنند. گرایش های رشته بیوتکنولوژی در مقطع کارشناسی عبارت‌اند از:
- بیوتکنولوژی پزشکی
- بیوتکنولوژی فراورش زیستی
- بیوتکنولوژی میکروبی
- بیوتکنولوژی گیاهی (کشاورزی)
- بیوتکنولوژی غذایی
- بیوتکنولوژی محیطی و دریایی
رشته بیوتکنولوژی پزشکی
در رشته زیست فناوری پزشکی (Medical biotechnology) از سلول‌های زنده یا ترکیبات سلولی مختلف برای بهبود سلامتی جامعه انسانی استفاده می‌شود. در این حوزه تلاش دانشمندان بر این است که برای بیماری‌های انسانی مختلف راه درمانی موثری پیدا کنند. به همین دلیل هم این علم مطالعات مختلفی در زمینه شناخت انواع باکتری‌ها، سلول‌های گیاهی و جانوری را در بر می‌گیرد. مهم‌ترین حوزه مطالعاتی بیوتکنولوژی پزشکی، شناخت مولکول DNA است. شناخت این ماده ژنتیکی باعث می‌شود به اطلاعات مختلفی مثل چگونگی سنتز DNA و اندامک‌های مختلف هر سلول دست پیدا کنیم. اطلاعاتی که به دانشمندان کمک می‌کند تا با دستکاری ژن‌ها (مهندسی ژنتیک) آرایش ژنتیکی سلول مورد نظر را تغییر دهند یا خصوصیات مثبتشان را تقویت کنند. تولید واکسن و آنتی‌بیوتیک‌ها از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین دستاوردهای زیست فناوری پزشکی است.
رشته بیوتکنولوژی دارویی
بیوتکنولوژی پزشکی، شاخه زیست فناوری دارویی (Pharmaceutical Biotechnology) را هم در بر می‌گیرد. این گرایش در مقطع دکترا ارائه می‌شود. در زیست‌فناوری دارویی تلاش بر این است که از عوامل بیولوژیک (مانند میکروارگانیسم‌ها، سلول‌های گیاهی و جانوری، آنزیم‌ها) برای تولیدات و خدمات صنایع دارویی مثل داروها، واکسن‌های نوترکیب جدید، کیت‌های تشخیص بیماری‌های مختلف یا پادتن‌های ویژه استفاده شود.
رشته بیوتکنولوژی کشاورزی
روش انتخابی فرآیند زمان‌بری بود که در گذشته از آن بسیار استفاده می‌شد و هزینه‌های زیادی را به کشاورز تحمیل می‌کرد اما امروزه به‌راحتی میتوان خصوصیات مطلوب را به کمک دستکاری ژنتیکی در محصولات گیاهی و همین‌طور انواع دام و طیور تقویت کرد و به نسل‌های بعدی انتقال داد. در بیوتکنولوژی کشاورزی (Agricultural Biotechnology)، هدف اصلی تولید گیاهان، دام و طیوری است که از نظر ژنتیکی اصلاح شده‌اند. میتوان گفت بیوتکنولوژی کشاورزی، زیست فناوری گیاهی و زیست فناوری جانوری را در دل خود دارد.
- فرآیند اصلاح ژنتیکی ممکن است عملکرد را افزایش دهد یا به‌عنوان مثال گیاه را نسبت به آفات و شرایط محیطی نامطلوب سازگار کند.
- دانشجویان روی عملکرد محصولات کار می‌کنند یا ترکیب محصول نهایی (اسیدهای چرب، پروتئین‌ها، پلی‌ساکاریدها، طعم، رنگ) را تغییر می‌دهند تا ترکیبات غذایی محصول بهبود پیدا کنند یا قابلیت نگهداری محصولات افزایش پیدا کند.
- کاربردهای بیوتکنولوژی درعلوم جانوری نیز اهدافی مثل افزایش میزان شیر و گوشت دام یا افزایش میزان مقاومت در برابر بیماریها دنبال می‌شود.
رشته بیوتکنولوژی میکروبی
در گرایش بیوتکنولوژی میکروبی (Microbial Biotechnology) از انواع موجودات میکروسکوپی (میکروارگانیسم‌ها) برای تولید مواد مختلف (مثل هورمون‌های انسانی) یا تجزیه مواد (مثل آلاینده‌های آب و خاک) استفاده می‌شود. این روش که به آن نوترکیبی گفته می‌شود در تولید آفت‌کش‌های میکروبی، تولید انواع ماکرومولکول‌ها، استخراج انواع کانی‌ها و از بین بردن مواد زائد سمی در محیط‌های مختلف کاربرد دارد.
بیوتکنولوژی فراورش زیستی
این گرایش نسبتا جدید است و به طراحی انواع راکتورهای زیستی از مقیاس کوچک تا صنعتی میپردازد. راکتورهای زیستی با هدف رشد میکروب‌ها و مواد شیمیایی خاص حاصل از آن‌ها مانند مواد صنعتی، دارویی و آنزیم‌ها تولید میشوند. در این شاخه از رشته زیست فناوری با استفاده از محاسبات دقیق، شرایط خاصی برای جلوگیری از هدر رفتن زمان و مواد، جلوگیری از آلودگی محیط کشت و افزایش بهره‌وری فراهم میشوند.
گرایش های رشته زیست فناوری در مقطع کارشناسی ارشد
از پیوند رشته‌های مختلف با علم بیولوژی شاخه‌های متنوعی از جمله بیوتکنولوژی پزشکی، بیوتکنولوژی دارویی، بیوتکنولوژی کشاورزی، بیوتکنولوژی گیاهی، بیوتکنولوژی جانوری، بیوتکنولوژی میکروبی، بیوتکنولوژی دریا، بیوتکنولوژی قضائی یا پزشکی قانونی، بیوتکنولوژی غذایی، بیوتکنولوژی محیطی، بیوتکنولوژی صنعتی، بیوانفورماتیک، بیوتکنولوژی گیاهی، بیوتکنولوژی دام و طیور، بیوتکنولوژی نفت پدید آمده است. در تمام این حوزه‌ها کار پژوهشی انجام می‌شود اما فقط برخی از آن‌ها به صورت رشته دانشگاهی درآمده‌اند:
- بیوتکنولوژی میکروبی
- بیوتکنولوژی دارویی
- بیوتکنولوژی کشاورزی
- بیوتکنولوژی فراورش زیستی
- بیوتکنولوژی پزشکی
دانشگاه های دارای رشته بیوتکنولوژی در ایران
لیست دانشگاه‌های رشته بیوتکنولوژی را در ادامه مشاهده می‌کنید. این اطلاعات بر اساس کنکور ۱۴۰۱ است.
- دانشگاه تهران
- دانشگاه تربیت مدرس
- دانشگاه شهید بهشتی
- دانشگاه شاهد
- دانشگاه الزهرا
- دانشگاه تخصصی فناوری‌های نوین آمل
- دانشگاه کردستان
- دانشگاه کاشان
- دانشگاه مراغه
- موسسه غیرانتفاعی البرز قزوین
- دانشگاه غیرانتفاعی شهید اشرفی اصفهان
- دانشگاه غیرانتفاعی علم و هنر یزد
- موسسه غیرانتفاعی اندیشه سازان نکا
- موسسه غیرانتفاعی ربع رشیدی تبریز
- موسسه غیرانتفاعی سنا ساری
- موسسه غیرانتفاعی علامه نایینی نایین
- موسسه غیرانتفاعی میزان تبریز
- موسسه غیرانتفاعی نور دانش میمه
بر اساس اعلام رییس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) از دانشگاه های برتر رشته زیست فناوری میتوان به دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه ایران اشاره کرد.
شغل های بیوتکنولوژی بعد از فارغ التحصیلی
با توجه به این که بیوتکنولوژی یک حوزه نسبتا جدید و روبه رشد است، پتانسیل‌های شغلی این رشته بسیار بالاست و فارغ‌التحصیلان می‌توانند در زمینه‌های مختلفی مشغول به کار شوند که در ادامه توضیح داده‌ایم. درآمد رشته زیست فناوری به سطح تحصیلات و نوع شغل افراد بستگی دارد، در مشاغل آموزشی و پژوهشی درآمد کمتری نسبت به بازار کار تولیدی و خدماتی وجود دارد. می‌توانید برای اطلاع دقیق‌تر از وضعیت کاری گرایشهای مختلف تجربی، مطلب شغل های رشته تجربی را بخوانید.
واحدهای آموزشی
فارغ‌التحصیلان رشته زیست فناوری می‌توانند به‌عنوان مدرس در دانشگاه‌ها و واحدهای آموزشی مختلف، نیروهای توانمندی در زمینه زیست فناوری تربیت کنند.
مراکز تحقیقاتی و پژوهشی
رشته زیست فناوری دانش به‌روزی است هر روز امکان یک کشف تازه در آن وجود دارد. به همین دلیل فارغ‌التحصیلان این رشته با فعالیت در مراکز تحقیقاتی می‌توانند ابعاد جدیدی از این رشته را کشف و به دنیا معرفی می‌کنند.
واحدهای صنعتی
همان‌طور که گفتیم پای زیست فناوری به عرصه صنعت هم کشیده شده است، از تولیدی‌های نساجی گرفته تا انجام فرآیندهای بیوتکنولوژیکی برای حفظ محیط‌زیست، همگی عرصه‌هایی است که فارغ‌التحصیلان رشته زیست فناوری می‌توانند در آن فعالیت کنند.
مراکز داروسازی
کشف و تولید انواع داروها، سرم‌ها، واکسن‌ها عرصه دیگری است که با آغوش باز فارغ‌التحصیلان بیوتکنولوژی را میپذیرد. از جمله شرکت‌های داخلی که در این زمینه کار می‌کنند میتوان به سیناژن، سینووکس و انستیتو پاستور اشاره کرد.
مراکز تشخیصی
بسیاری از کیت‌های آزمایشگاهی برای بیماریها یا شرایط مختلف از طریق پژوهش‌های زیست فناوری تولید میشوند.
مراکز درمانی
استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان بسیاری از بیماریها از جمله سرطان یکی از جذاب‌ترین بخش‌های بیوتکنولوژی پزشکی است که بسیاری از فارغ‌التحصیلان را به خود جذب می‌کند.
کشاورزی
در صنعت کشاورزی کارهایی مانند تولید بذرهای مقاوم به بیماریها و انواع آفات برای کاهش مصرف آفت‌کش و سموم، تولید گیاهانی که نسبت به شرایط سخت و تنش‌های محیطی مقاومت بالاتری دارند و محصولاتی که باردهی بیشتری دارند در حوزه کارهای بیوتکنولوژی کشاورزی قرار دارند.
محیط زیست
تصفیه پساب‌های کارخانه‌جات و مراکز صنعتی و همین‌طور تصفیه خاک و هوای آلوده و حذف انواع آلاینده‌ها به کمک روشهای زیستی امکان‌پذیر است و مراکز مختلفی به پژوهش و کار در این حوزه می‌پردازند.
صنایع غذایی
کار در کاراخانه‌های تولید انواع پروتئین‌ها و همین‌طور محصولات حاصل از تخمیر که دارای ارزش اقتصادی بالایی هستند از زمینه‌های کاری محبوب و گسترده در ایران است.
بازار کار رشته بیوتکنولوژی در ایران
رشته بیوتکنولوژی یکی از رشته‌های نوین زیست شناسی به حساب می‌آید به همین دلیل شاید هنوز در کشورهای در حال توسعه، به نسبت رشته‌های کاربردی، شرایط کاری مرتبط و اختصاصی فراوانی برای آن وجود نداشته باشد. اما به هر صورت گذراندن دوره‌های تحصیلات تکمیلی، داشتن توانمندی‌های کارآفرینی، توانایی علمی و پشتکار کافی، می‌تواند به فارغ‌التحصیلان در به دست آوردن جایگاه شغلی کمک کند. دانش‌آموختگان دوره دوکترا امکان فعالیت به عنوان مدرس دانشگاه، دبیر مدارس و کار در آزمایشگاه‌ها را دارند. فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی ارشد نیز می‌توانند در شرکت‌های مختلف مرتبط با گرایش خودو موسسه‌های تحقیقاتی و پژوهشی کار کنند. با توجه به تخصصی‌تر شدن دروس در مقاطع بالاتر و از طرفی پیشرفته بودن مشاغل مرتبط با بیوتکنولوژی، امکان کار و پیدا کردن شغل مرتبط برای کسانی که مدرک کارشناسی ارشد و دکترا دارند، بیشتر است.
درآمد رشته بیوتکنولوژی
با توجه به مسیرهای شغلی رشته زیست فناوری که گفته شد، درآمد رشته بیوتکنولوژی نیز در حد متوسط است. اگرچه افرادی که بتوانند در شرکت‌های بزرگ این حوزه کار کنند یا در زمینه آموزش کنکوری موفق باشند، در زمینه کارآفرینی و تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول شوند، قطعا سطح درآمدی بالاتری دارند.
باشگاه زیست فناوری
اگر به دنیای جذاب بیوتکنولوژی علاقه‌مند هستید می‌توانید عضو باشگاه زیست فناوری شوید. این باشگاه شما را به سمت کشف استعدادهای درونی‌تان هدایت می‌کند و باعث می‌شود علاقه‌مندی‌هایتان در حوزه‌ی علوم زیستی را پیدا کنید. اهداف این باشگاه شامل موارد زیر است:
- میزان شناخت دانش‌آموزان از علم زیست‌فناوری و کاربردهای آن را بالا ببرد.
- دانش آموزان را به مطالعه، پژوهش و کارآفرینی در زمینه‌های مختلف زیست‌فناوری ترغیب کند.
- توانمندی‌های دانش‌آموزان را شکوفا و معضلات بومی را با کمک راهکارهای بیوتکنولوژیکی (زیست فناورانه) رفع کند.
- منابع علمی آموزشی را برای دانش‌آموزان و معلمان توسعه دهد.
- زیرساخت‌های آموزشی و پژوهشی را در مدارس و پژوهش‌سراهای کشور تجهیز کند.
- از کسب‌وکارهای آموزشی و ترویجی زیست فناوری در سطح دانش‌آموزی حمایت کند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم شما را با علم روز زیست فناوری و شاخه‌ها، کاربردها، گرایشهای تحصیلی، ادامه تحصیل و آینده شغلی آن‌ها آشنا کنیم. اگر شما هم در خودتان علاقه‌ای در زمینه زیست‌فناوری می‌بینید پس بهتر است وقت را تلف نکنید و با حضور در مسابقات پژوهشی مختلفی که مدارس و پژوهش‌سراها برگزار می‌کنند خود را برای تحصیلات دانشگاهی در این زمینه آماده کنید. این رویدادهای جذاب که با هدف فراهم کردن فرصت‌های زیست فناوری برای پژوهش دانش‌آموزان برگزار می‌شود فرصت مناسبی است تا استعدادهای دانش‌آموزی را شناسایی کند و به عرصه ظهور برساند.
سوالات متداول
- کاربردهای رشته بیوتکنولوژی چیست؟
انواع گرایش های زیست فناوری یا بیوتکنولوژی در حوزههای بسیار متنوعی مانند کشاورزی، صنایع غذایی، تولید دارو، درمان بیماریها، صنعت و محیط زیست کاربرد دارند. - از چه رشته ای میتوان رشته بیوتکنولوژی را انتخاب کرد؟
این رشته در مقاطع دکترای پیوسته و کارشناسی، از کنکور تجربی دانشجو میپذیرد. - گرایش های زیست فناوری چه هستند؟
این رشته بر اساس حوزه تمرکز روشهای بیوتکنولوژی، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا گرایشهای مختلفی شامل بیوتکنولوژی میکروبی، بیوتکنولوژی دارویی، بیوتکنولوژی کشاورزی، بیوتکنولوژی فراورش زیستی، بیوتکنولوژی مولکولی، بیوتکنولوژی محیطی و بیوتکنولوژی پزشکی دارد. - رشته بیوتکنولوژی پزشکی چیست؟
رشته بیوتکنولوژی پزشکی به صورت اختصاصی به تحقیق و بررسی تکنولوژیهای زیستی در حیطه تولید داروهای جدید، درمانهای نوین، روشهای تشخیص و تولید واکسن میپردازد. - رشته بیوتکنولوژی بدون کنکور هم پذیرش دارد؟
بله، رشته بیوتکنولوژی بدون کنکور هم در دانشگاه سراسری و هم در دانشگاه آزاد دانشجو میپذیرد که بر اساس سوابق تحصیلی پذیرش میشوند.
