انواع دستگاه‌های برش لیزری با دقت بالا، ساختارهای مکانیکی یا بافت‌های زیستی که این روزها در پزشکی کاربرد زیادی دارند، توسط محقق‌ها و کارشناس‌های رشته مهندسی پزشکی ساخته می‌شوند. این رشته درواقع ترکیب اصول مهندسی و علم پزشکی است. دانش مهندسی پزشکی بسیار گسترده است و گرایش‌های متفاوتی دارد. اما چطور می‌شود در این رشته تحصیل کرد؟ مهندسی پزشکی زیر شاخه تجربی است یا ریاضی؟ آیا رشته مهندسی پزشکی بدون کنکور هم پذیرش دارد؟ چه آینده شغلی و بازار کاری در انتظار یک مهندس پزشکی است؟ برای پیدا کردن جواب این سؤالات و کلی مطلب دیگر راجع به رشته مهندسی پزشکی مثل درآمد این رشته یا دروس دانشگاهی رشته مهندسی پزشکی با این مطلب سلام همراه باشید.
معرفی رشته مهندسی پزشکی
رشته مهندسی پزشکی یک جاده جذاب است که رشته پزشکی را به مهندسی وصل می‌کند. انواع شاخه‌های مهندسی مثل مهندسی کامپیوتر، مهندسی مواد، مکانیک و الکترونیک در این رشته کاربرد دارند. هدف از مهندسی پزشکی استفاده از علوم مهندسی برای برطرف کردن نیازهای علم پزشکی در زمینه ساخت و مراقبت از تجهیزات تشخیصی و درمانی است.
وظایف مهندس پزشکی
مهندسان پزشکی تلاش می‌کنند تا با ابتدا با تحلیل شرایط درمانی، مشکلات مختلف موجود در مسیر تشخیص و درمان بیماریها را شناسایی کنند و سپس در مسیر عیب‌یابی، نگهداری، تعمیرات، ارتقا و ساخت ابزارها، تجهیزات، دستگاهها و نرمافزارهای پزشکی، به مراحل تشخیص، کنترل و درمان بیماریها کمک کنند. مثلاً دستگاه‌های برش لیزری که طول دوران نقاهت بعد از جراحی را کاهش می‌دهند و دقت بالاتری دارند، نمونه‌ای از تلاش‌های یک گروه مهندسی پزشکی است. در واقع به جز تولید، مهندسان پزشکی در مسیر استفاده، تعمیرات، پشتیبانی، نگهداری، تنظیم و استاندارد کردن دستگاه‌هاش پزشکی و درمانی را نیز انجام می‌دهند.
توانایی‌های لازم برای رشته مهندسی پزشکی
یک مهندس پزشکی عاشق پژوهش و تحقیق است و از سروکله زدن با اعداد و آمار و تحلیل داده‌های مختلف لذت می‌برد. قدرت تجسم خوبی دارد و می‌تواند خیلی ساده دستگاه موردنظرش را در ذهنش بسازد یا برای تحلیل یک دستگاه تشخیصی یا تجسم یک بافت و ساختار زنده خیلی سریع ویژگی‌های بیولوژی موجودات زنده را در ذهنش تصور کند. توانایی کار گروهی و حل مسئله هم از دیگر ویژگی‌هایی است که یک مهندس پزشکی معمولی را تبدیل به یک مهندس پزشکی ویژه می‌کند.
مهندسی پزشکی از رشته ریاضی
این رشته از شاخه‌های ریاضی است که برای انتخاب آن باید درباره شرایط انتخاب رشته نهم ریاضی مانند حد نصاب نمرات، معدل و هدایت تحصیلی، اطلاعات لازم را داشته باشید. با شرکت در کنکور سراسری میتوانید در پذیرش با کنکور و همچنین ثبت نام دانشگاه‌های بدون کنکور مهندسی پزشکی که صرفا بر اساس سوابق تحصیلی پذیرش دارند، اقدام کنید.
رتبه لازم برای قبولی در رشته مهندسی پزشکی
از آنجایی‌که این رشته تلفیقی از علوم مهندسی مختلف و پزشکی است بنابراین برای قبولی در آن نیاز به رتبه بالا دارید. بر اساس آمار و رتبه‌های قبول‌شدگان رشته مهندسی پزشکی در سال ۱۳۹۹ معمولاً برای قبولی در دانشگاه‌های معتبر و بزرگ مثل امیرکبیر یا شهید بهشتی و تهران لازم است که رتبه‌ی زیر هزار کسب کنید؛ که البته با توجه به سهمیه مناطق، ساکنین منطقه سه می‌توانند با رتبه‌های بیشتر هم در این رشته قبول شوند. اما اگر دوست دارید حتماً رشته مهندسی پزشکی بخوانید و به دانشگاههایی غیر از دانشگاه شهرهای بزرگ فکر می‌کنید، خوب است بدانید که دانش آموزان رشته ریاضی تا رتبه سه هزار هم توانستند در رشته مهندسی پزشکی در دانشگاههایی مثل دانشگاه بیرجند و میبد تحصیل کنند.
چطور از رشته تجربی وارد رشته مهندسی پزشکی شویم؟
در کنکور سراسری تنها دانش آموزان رشته ریاضی می‌توانند وارد رشته مهندسی پزشکی شوند. اما اگر دانشآموز تجربی هستید و نیم‌نگاهی هم به رشته مهندسی پزشکی دارید میتوانید روی تحصیل در دانشگاه‌های بدون کنکور مثل دانشگاه پیام نور و یا دانشگاه آزاد حساب کنید. هرچند در سال اول باید چند واحد ریاضی پیش‌نیاز را بگذرانید.
کارشناسی مهندسی پزشکی
دروه کارشناسی این رشته ۴ سال (۸ ترم تحصیلی) است و دانشجویان باید در این مدت ۱۴۰ واحد را بگذرانند که برخی تئوری و برخی عملی و کارگاهی هستند:
- دروس عمومی: ۲۰ واحد
- دروس پایه: ۲۶ واحد
- دروس اصلی: ۴۷ واحد
- دروس تخصصی: ۴۷ واحد
دروس رشته مهندسی پزشکی
تمام دانشجویان مهندسی پزشکی صرف‌نظر از گرایشی که انتخاب می‌کنند باید برخی دروس را بگذرانند و بعد از انتخاب گرایش خود نیز باید مباحث اختصاصی گرایش را بخوانند. میتوانید درس های رشته مهندسی پزشکی که برخی مشترک و برخی مختص گرایش‌ها هستند را در ادامه مشاهده کنید.
| دروس پایه مشترک | محاسبات عددی، استاتیک و مقاومت مصالح در مهندسی پزشکی، ریاضیات مهندسی، مقدمه ای بر مهندسی پزشکی زیستی، تجهیزات عمومی بیمارستان‌ها و کیلینیک‌‌های پزشکی، ریاضی عمومی، معادلات دیفرانسیل، فیزیک عمومی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، الکترونیک، مدارهای منطقی، بهداشت عمومی، اصول توانبخشی وسایل و دستگاهها، اصول و کلیات مدیریت خدمات بهداشتی ـ درمانی، اصول سیستم های رادیولوژی و رادیوتراپی، فیزیولوژی، آناتومی، فیزیک پزشکی، زبان تخصصی مهندسی پزشکی، بیوفیزیک، کارورزی، پروژه، آمار حیاتی و احتمالات، مدارهای الکتریکی |
| دروس اصلی مشترک | فیزیولوژی، آناتومی، ریاضیات مهندسی، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، ایمنی و حفاظت الكتریكی، سیگنال‌‌ها و سیستمها، مدیریت فنی تجهیزات و استانداردهای ایمنی پزشكی، فرآیندهای فیزیولوژیك، انفورماتیك پزشكی، فراصورت در پزشكی، بیومكانیك بالینی، شبیه‌سازی و مدل‌سازی سیستمهای بیولوژیكی، پردازش سیگنالهای حیاتی، بیومتریال، تصویرگری پزشكی و پردازش تصویر، لیزر و كاربردهای آن در مهندسی پزشكی، آزمایشگاه مهندسی بالینی، سیستم های اطلاع‌رسانی پزشکی |
| دروس اختصاصی گرایش بیومواد | ترمودینامیک، شیمی عمومی، خواص مواد مهندسی، مقدمه‌ای بر کاربرد مواد مهندسی در پزشکی، پدیده‌های نفوذ، انتقال جرم و انتقال حرارت، فرآیند شکل‌دهی و ساخت بیومتریال‌ها، پروتزهای بیومتریال‌ها، کارگاه آزمون‌های بیولوژیکی، شیمی آلی، دینامیک و ارتعاشات در مهندسی پزشکی، مکانیک سیالات، بیوشیمی |
| دروس اختصاصی گرایش بیومکانیک | دینامیک و ارتعاشات در مهندسی پزشکی، خواص مواد مهندسی، مقدمه‌ای بر کاربرد مواد مهندسی در پزشکی، مکانیک سیالات، کینزیولوژی و بیومکانیک مقدماتی، ارتز و پروتز، طراحی اجزا، دینامیک ماشین، ترمودینامیک و انتقال حرارت، طراحی و تولید به کمک کامپیوتر، شیمی عمومی، بیوشیمی |
| دروس اختصاصی گرایش بیوالکتریک | مدارهای الکتریکی، ماشین‌های الکتریکی مستقیم و متناوب، الکترونیک، میکروپروسسور، مخابرات آنالوگ و دیجیتال، تکنیک پالس، حفاظت الکتریکی در سیستمهای بیمارستانی، سیستمهای کنترل خطی، اندازه‌گیری الکترونیکی، تجزیه و تحلیل سیستمها، مقدمه‌ای بر هوش محاسباتی و زیستی |
گرایش های رشته مهندسی پزشکی
رشته مهندسی پزشکی دارای سه گرایش بیومواد، بیوالکتریک و بیومکانیک است. بعضی از درس‌ها در هر سه گرایش یکسان است اما دروس تخصصی با توجه به اهداف هر رشته متفاوت هستند. طول مدت تحصیل در این رشته چهار سال است و بعد دانشجویان می‌توانند با ادامه تحصیل در رشته مهندسی پزشکی، مباحث تخصصی‌تر را دنبال کنند. برای مقاطع بالاتر به جز گرایش‌های اصلی مهندسی پزشکی، داوطلبان امکان انتخاب رشتههای زیر را هم دارند:
- مهندسی پزشکی بالینی
- مهندسی بافت
- پردازش تصاویر پزشکی
- مهندسی توانبخشی
- مهندسی ورزش
- مدل‌سازی سامانه‌های فیزیولوژیکی
- ابزار دقیق در مهندسی پزشکی
مهندسی پزشکی گرایش بیومواد
این شاخه رشته مهندسی پزشکی نیاز به پایه و دید مهندسی بیشتری دارد و دانشجویان باید بتوانند به خوبی اصول شیمی و زیست‌شناسی را با علم مهندسی و ریاضیات ترکیب کنند. در گرایش بیومواد بر روی طراحی و ساخت انواع تجهیزات بیمارستانی و آزمایشگاهی مثل وسایل تفکیک دقیق عناصر مختلف مثل قند خون، دستگاه‌های اندازه‌گیری مثل انواع دستگاه‌های سنجش سطح شنوایی یا سیگنالهای مغزی مطالعه می‌شود. متخصصین گرایش بیومواد رشته مهندسی پزشکی در طراحی و ساخت قطعات الکترونیک دستگاه‌های مختلف تشخیص مثل دستگاه سونوگرافی، سیتی اسکن، ام آر آی، ساخت انواع مواد و ساختارهای کاربردی مثل قالب‌ها و اندام مصنوعی، مواد تشخیصی بیماریها نقش داشته باشند و به این ترتیب به بهبود یا تسریع روند درمان بیماران کمک کنند.
مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک
بدن ما درواقع یک ساختار مکانیکی زیستی بزرگ است. وقتی هزاران ماهیچه و مفصل همکاری می‌کنند تا پای ما تکان بخورد، یا هزاران مویرگ با جریانی درست و صحیح وظیفه خون‌رسانی به اندام‌ها را به ریزاندام‌ها را به عهده می‌گیرند، یعنی اصول مکانیک و سیالات در بدن ما به بهترین شکل اجرا می‌شود. در گرایش بیومکانیک مهندسی پزشکی
تلاش می‌شود تا با درک ساختارهای زیستی و چگونگی کارکرد آن‌ها و ترکیب آن با اصول فیزیک، اندام‌های مصنوعی مطابق با نیازها و ساختارهای فیزیولوژی بدن ساخته شود. انواع دریچه‌های قلب مصنوعی، مفصل‌ها و پروتزها هنر دست مهندس‌های پزشکی شاخه بیومکانیک است.
مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک
متخصص مهندسی پزشکی شاخه بیوالکتریک می‌تواند انواع دستگاهها و تجهیزات پردازشگر پزشکی را طراحی کند یا با توجه به تسلطش روی دستگاه‌های پزشکی، روی سفارش و تامین قطعات از خارج از کشور نظارت داشته باشد. اما تخصص اصلی فارغ‌التحصیلان شاخه بیوالکتریک مهندسی پزشکی پردازش تصاویر و علائم حیاتی، ساخت و طراحی تجهیزات مانیتورینگ بیمارستان و وسایل آزمایشگاهی، مراقبت و تجهیز دستگاه‌های بیمارستانی و ابزارهای توانبخشی در کنار مدل‌سازی ساختارهای بیولوژیکی و زیستی است.
بازار کار رشته مهندسی پزشکی
فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی می‌توانند با توجه به علاقه، گرایش و توانمندی‌های خود در بخش‌های مختلف صنایع فعالیت کنند. مثلاً در شرکت‌های دانش‌بنیان و خصوصی یا شرکت‌های بزرگ دولتی بر روی ساخت انواع ساختارهای پروتزی، دستگاه‌های اندازه‌گیری پیشرفته، دستگاه‌های تصویربرداری تلفیقی، سه‌بعدی کار کنند یا در انواع لابراتوارها به طراحی و تولید انواع پروتز بپردازند. بسیاری از متخصصان مهندسی پزشکی هم می‌توانند در بخش‌های بیمارستانی در بخش تجهیز وسایل، پایش و تحلیل اطلاعات در جلسات مختلف درمانی بپردازند. میزان درآمد مهندسی پزشکی متفاوت است. نوع پروژه، محل کار و تجربه به شکل مستقیم بر روی درآمد فارغ‌التحصیلان تأثیر می‌گذارد؛ اما با توجه به گسترش شاخه‌های این علم و نیاز کشور به ساخت و توسعه تجهیزات پزشکی بومی به نظر می‌رسد بازار همچنان به متخصصان مهندسی پزشکی توانمند نیاز دارد.
سخن پایانی
توانایی کاهش رنج بیماران تنها در تحصیل در رشتههای پزشکی خلاصه نمی‌شود. یک مهندس پزشکی می‌تواند با کمک خلاقیت و علم کافی ابزاری دقیق برای تشخیص سریع‌تر سرطان یا یک پروتز زیستی با عوارض کمتر بسازد. با توجه به همین ارزش انسانی بزرگ، در این مطلب به سراغ معرفی رشته مهندسی پزشکی رفتیم و از حداقل رتبه برای ورود به این رشته و گرایش‌های مختلف رشته مهندسی پزشکی مثل بیوالکتریک و بیومکانیک در کنار بیومواد گفتیم و در آخر به بررسی دقیق سطح درآمد و بازار کار رشته مهندسی پزشکی پرداختیم؛ حالا میتوانید با راحتی نگاهی به لیست ارزش‌ها و توانایی‌هایتان بیندازید و با خیال راحت برای آینده برنامه‌ریزی کنید.
سوالات متداول
- مهندسی پزشکی زیرگروه کدام رشته است؟
مهندسی پزشکی یکی از رشتههای مهندسی و مختص دانشآموزان رشته ریاضی است. - آیا از رشته تجربی میتوان مهندسی پزشکی خواند؟
خیر، فقط دانشآموزان رشته ریاضی حق شرکت در کنکور ریاضی و انتخاب رشته مهندسی پزشکی را دارند اما اگر دانشآموز تجربی هستید و به این رشته علاقه پیدا کردهاید، میتوانید برای دانشگاههایی که بدون آزمون پذیرش دانشجو دارند اقدام کنید. - وظیفه یک مهندس پزشکی چیست؟
شناسایی مشکلات تشخیص و درمان بیماریها، تعمیر، نگهداری، ارتقا و ساخت ابزارها، دستگاهها، تجهیزات و نرمافزارهای پزشکی که مسیر تشخیص، کنترل و درمان بیماریها را هموارتر کنند.
