المپیاد یک آزمون بزرگ، هیجان‌انگیز و جذاب است؛ میان‌بر که می‌تواند مسیر موفقیتتان را کوتاه‌تر کند و زودتر شما را به مقصد برساند. یکی از اعضای خانواده المپیادهای دانش آموزی المپیاد زیست است. شناختن نحوه مطالعه برای المپیاد زیست، اولین کلید برای موفقیت در این آزمون است. هر سال دانش‌آموزان پایه دهم و یازدهمی که به زیست علاقه دارند، در زمستان شال و کلاه میکنند و به رقابتی چند مرحله‌ای به اسم المپیاد می‌روند. موفقیت در مسیر المپیاد، نیاز به شگردها و رمزهایی دارد. آگاهی از منابع المپیاد زیست، برنامه‌ریزی برای المپیاد زیست و شناختن زیر و بم‌های این مسیر، می‌تواند کمکتان کند. در این مقاله با روش برنامه ریزی و مطالعه برای المپیاد زیست آشنا میشوید.
نگاهی کلی به المپیاد زیست و مراحل آن
المپیاد زیست، اولین بار در سال ۱۹۶۰ در کشور چک برگزار شد؛ پای ایران از سال ۱۹۹۹ به این رشته از المپیادهای دانش آموزی باز شد. تیم‌های ایرانی مدال‌های رنگارنگی کسب کردند و ایران در سال ۲۰۱۸، میزبان المپیاد جهانی زیست شد. هر کشور، هر سال ۴ دانش‌آموز را به مسابقه جهانی می‌فرستد. این دانش‌آموزها باید از سه مرحله المپیاد داخلی عبور کنند تا به تیم جهانی برسند. بعد از پایان این سه مرحله، از دارندگان مدال طلا آزمون‌های دیگری گرفته می‌شود تا سرنوشت تیم ملی زیست ایران مشخص شود. این مقاله‌ها را نیز مطالعه کنید: المپیاد ریاضی، المپیاد نجوم
چطور برای المپیاد زیست برنامه ریزی کنیم؟
اگر می‌خواهید رازهای برنامه ریزی درسی و نحوه مطالعه برای المپیاد زیست شناسی را بدانید و می‌پرسید «از کی برای المپیاد زیست بخونم؟» باید بگوییم در قدم اول، باید نگاهی کلی به مباحث داشته باشید. مباحث، خصوصاً در مراحل دوم و سوم متنوع و قوی‌هیکل‌اند و باید زمان کافی برای رسیدن به تمام آن‌ها را داشته باشید.
در برنامه ریزی برای المپیاد زیست اولویت‌بندی داشته باشید و از هر مبحث، آثار مهم معرفی شده را بخوانید و بعد به سراغ حل کردن نمونه سوال‌ها بروید. یکی از اصلی‌ترین راه‌های موفقیت در المپیاد، رسیدن به مدال طلا و نشستن روی نیمکت تیم‌ملی زیست ایران، آشنایی با فضای المپیاد است. تا می‌توانید نمونه سوال‌های المپیاد زیست حل کنید و در هر مبحث نقاط قوت و ضعفتان را پیدا کنید. همچنین نمونه‌سوال‌های المپیادهای سال‌های گذشته، کلید طلایی شما برای موفقیت در این آزمون است. سوال‌های سال قبل را پیدا کنید و در هر مبحث اطلاعاتتان را بسنجید. این مقاله را نیز مطالعه کنید: المپیاد فیزیک، المپیاد شیمی
نحوه مطالعه برای المپیاد زیست شناسی
منابع المپیاد زیست مانند سایر رشته‌ها فراوان و متنوع هستند. دانش‌اموزان اغلب بین منابع سردرگم می‌شوند و نمی‌دانند چطور برای موفقیت در المپیاد برنامه ریزی کنند. همانطور که گفتیم باید در قدم اول به کتاب‌های زیست دبیرستان مسلط شوید . بعد به سراغ مطالب پیشرفته‌تر و تخصصی بروید. سوالات المپیاد را نمی‌توانید با حفظ کردن یا لزوما تکرار زیاد جواب بدهید. در این بخش چندان کاری با منابع المپیاد زیست نداریم و بیشتر می‌خواهیم ببینیم چگونه باید برای المپیاد زیست بخوانیم؟
مطالعه پیوسته برای المپیاد زیست
یکی از نکات مهم در یادگیری زیست شناسی این است که هر روز منابع را مطالعه کنید. اینکه یک روز ۶ ساعت درس بخوانید و یک روز هیچ مطالعه‌ای نداشته باشید به شدت تسلط شما به مباحث و قدرت تحلیل را کاهش می‌دهد. بنابراین یک روند متعادل مطالعه روزانه که در توان شما باشد را در نظر بگیرید و به آن پایبند باشید.
پرورش مهارت حل مسئله
المپیاد زیست، یکی از آزمون‌هایی‌ست که از شما حسابی قدرت حل‌مسئله می‌خواهد. بنابراین، وقت مطالعه سعی کنید با هر مطلب، مفهومی برخورد کنید و از دیدگاه‌های مختلف آن را مورد بررسی قرار دهید.
خلاصه نویسی برای المپیاد زیست
خلاصه نویسی می‌تواند در موفقیت در آزمون حسابی به کارتان بیاید؛ وقت مطالعه از هر مطلب خلاصه‌برداری کنید. دقت کنید که اصول خلاصه نویسی یعنی پوشش‌دهی کامل، سادگی، قابل فهم بودن و مختصر بودن را رعایت کرده باشید تا در زمان جمع‌بندی بتوانید به آن مراجعه کنید. در منابع المپیاد زیست به مطالب و مباحث فظی زیادی بر می‌خورید که باید آن‌ها را با استفاده از روش‌های مختلف حفظ کردن مثل تصویر سازی، کشیدن نمودار و درخت اطلاعات حفظ کنید. بدون اینکه نیاز باشد جملات طولانی بنویسید، مطالب را به صورت شاخه‌ای به هم ربط دهید.
شبیه سازی المپیاد زیست
شبیه‌سازی المپیاد یکی از راه‌های پیدا کردن نقاط ضعف و قدرت و کاهش استرس است. می‌توانید از کتاب‌های تستی جامع و سوالات المپیاد سال قبل استفاده کنید. سعی کنید در زمان اصلی آزمون و ایجاد شرایط مشابه، به سوال‌ها پاسخ بدهید. شرکت در آزمون‌های آزمایشی المپیاد هم یکی دیگر از راه‌های خوب برای تمرین آزمون است.
رفع اشکال
بعد از اینکه به سوالات تألیفی المپیاد پاسخ دادید یا در آزمون آزمایشی شرکت کردید، تعداد پاسخ‌های درست و غلط را بررسی کنید و حتما به رفع اشکال بپردازید. نقاط ضعف خود را شناسایی کنید و اگر در درک موضوعی مشکل داشتید قبل از پرداختن به مباحث بعدی، اشکالات خود را برطرف کنید. بعد از آزمون به پاسخنامه نگاه کنید و سعی کنید روی نقاط ضعفتان تمرکز کنید و دوباره مطالعه کنید.
استفاده از تجربه مدال آوران المپیاد زیست
یکی دیگر از راه‌های موفقیت در آزمون، استفاده از می‌توانید از منابع و وب‌سایت‌های مختلف، از تجربه‌های مدال‌آوران سال‌های گذشته و نفرات برتر آزمون زیست را بخوانید و از آن‌ها استفاده کنید. تیم ایران در المپیاد زیست افتخارآفرینی‌های زیادی داشته و می‌توانید مسیر رسیدن به مدال‌ها و صندلی‌های جهانی را از کسانی که قبلاً رفته‌اند، بپرسید. مقاله‌های المپیاد سلول های بنیادی، المپیاد علوم کامپیوتر، المپیاد نانو را نیز مطالعه کنید.
چند نکته طلایی برای موفقیت در المپیاد زیست
- قانون کلی یادگیری مثال در مباحث غیر از تکامل و اکولوژی این است که اگر جاندار یا پدیده‌ای مثال زده شده که تیپیک و معمول است باید آن را حفظ کنید.
- اگر بین کمپبل و کتابی دیگر تناقضی دیدید، کمپبل را ملاک قرار دهید. چون در صورتی که نیاز باشد نسبت به کلید یا سوالات اعتراض کنید، کمپبل قابل استنادترین کتاب است.
- مباحث جذاب ژنتیک مولکولی مورد توجه طراحان و از آن مهمتر پایه مولکولی کل حیات هستند بنابراین روی این مباحث تسلط پیدا کنید.
- علوم اکولوژی و تکامل بر پایه مشاهدات در طبیعت و مثال‌ها هستند بنابراین مثالهای هر پدیده اکولوژیک، به خصوص موارد مطرح شده در کتاب‌های کمپبل و مبانی اکولوژی رفتار کربز و دیویس را به خوبی بدانید.
- در مطالعه برای المپیاد زیست از هر منبعی، به دنبال الگوهای کلی در مکانیسم‌های حیات باشید، نه اینکه هر مکانیسم را به صورت مستقل حفظ کنید.
سخن پایانی
نحوه مطالعه برای المپیاد زیست شناسی، برنامه ریزی درست برای آزمون و شناختن اولویت‌ها، شما را از صافی‌های هر مرحله عبور می‌دهد و به قله‌های بالاتر این آزمون می‌رساند. کافی است اولویت‌بندی کنید، منابع را بشناسید، با مسائل مفهومی روبه‌رو شوید و از جنبه‌های مختلف به هر مسئله‌ای نگاه کنید. در این مقاله با منابع و بعضی از چم و خم‌های مسیر المپیاد زیست آشنا شدید؛ حالا نوبت این است که آستین‌هایتان را بالا بزنید و برای یک مسابقه هیجان انگیز و مهم آماده شوید. مسابقه‌ای که علاوه بر ارتقای سطح علمی‌تان و مدال‌های رنگارنگ، می‌تواند برایتان مزایای زیادی مثل معاف شدن از کنکور داشته باشد. می‌توانید به صفحه رتبه برتر‌های المپیاد مدارس سلام هم نگاهی بیندازید و با مدال‌آوران این مجموعه آشنا شوید.
سوالات متداول
- چگونه در المپیاد زیست موفق شویم؟
برای موفقیت در هر المپیادی از جمله المپیاد زیست، با توجه به مفهومی بودن سوالات و در کنار آن وجود حفظیات فراوان، باید تکرار، تمرین و به چالش کشیدن و ارتباط دادن موضوعات به یکدیگر را به کار بگیرید. در این المپیاد مهارتهای حل مسئله، تفکر انتقادی و تفکر خلاق به شما کمک میکنند. بنابراین سعی کنید همه مباحث را با استفاده از مثالهای مختلف یاد بگیرید. - چگونه برای المپیاد زیست درس بخوانیم؟
قبل از هرچیز باید تمام مسائل زیست را به جای حفظ کردن با مثال یاد بگیرید. مباحث را صرفا از روی یک منبع تکرار نکنید بلکه هر مبحث را یک بار از روی کمپبل و یک بار از روی یک منبع تخصصی دیگر مطالعه کنید. - چگونه به زیست کمپبل مسلط شویم؟
به طور کلی شما باید برای المپیاد زیست به کتاب کمپبل مسلط باشید اما منظور از تسلط حفظ کردن کلمه به کلمه نیست. بهترین راه تسلط به مفاهیم مطرح شده در این کتاب، این است که کمپبل را به صورت مبحثی بخوانید و سپس همان مبحث را دوباره از کتاب تخصصی دیگری مطالعه کنید. دوباره به کمپبل برگردید و آن را مرور کنید. به این شکل مبحث را عمیقتر متوجه میشوید و کمپبل را بهتر درک میکنید.
