از گذشته‌های دور که انسان‌ها به دنبال ساخت پناهگاه برای خود بوده‌اند، به صورت تجربی یاد گرفتند چگونه فضای بیرونی و داخلی سرپناه خود را طراحی کنند تا به اهدافی مانند امنیت یا زیبایی بصری برسند. با پیشرفت بشر و ابزارها، این کار به شیوه سنتی توسط معمارهای سنتی انجام می‌شد. اما به مرور این دانش به صورت آکادمیک درآمده و در مدارس و دانشگاهها به عنوان یک تخصص ارائه شد. رشته معماری یکی از رشته‌های جذاب گروه ریاضی و هنر و تلفیقی از طراحی، محاسبه و هنر است.
این رشته از شاخه رشته های مهندسی محسوب میشود و بین دانش‌آموزان رشته ریاضی و هنر طرفداران خوبی دارد. از طرفی درآمد و بازار کار این رشته هم مناسب است بنابراین تصمیم گرفتیم در این مطلب به صفر تا صد رشته مهندسی معماری بپردازیم. از اینکه رشته معماری چیست تا توانمندی‌های لازم برای انتخاب این رشته، شرایط ادامه تحصیل، مشاغلی که برای یک مهندس معمار وجود دارند و درآمد و بازار کار این رشته را توضیح داده‌ایم.
معرفی رشته معماری
رشته مهندسی معماری دو جنبه هنری و فنی دارد و کار یک مهندس معمار به بررسی فاکتورهای مرتبط با این دو مبحث مرتبط است. دانشجویان این رشته در دانشگاه علاوه بر اصول طراحی، اصول هنری و زیبایی‌شناسی، مباحث فنی برای طراحی از جمله محاسبات حجم‌ها، نماها و تأسیسات را هم آموزش می‌بینند. همچنین در پروژه‌های متعددی به تمرین می‌پردازد. یک دانشجوی معماری در طول دوران تحصیل به کار با نرم‌افزارهای نقشه‌کشی و طراحی آشنا میشود. اگر این آشنایی سطحی با کار بیشتر به تسلط تبدیل شود می تواند منبع درآمد خوبی داشته باشد. این رشته گرایش‌های متعددی دارد که هریک به طراحی و معماری بخش‌های مختلفی از بناها می‌پردازند. بنابراین تمرکز دروس آن‌ها بر این مبنا متغیر است و دانش‌آموزان می‌توانند با توجه به علایق خود روی گرایش خاصی کار کنند. این رشته تا مقطع دکتری هم پذیرش دارد.
توانایی های لازم برای مهندسی معماری
فردی که می‌خواهد وارد رشته و شغل معماری شود باید از جنبه‌های مختلف دارای توانمندی‌هایی باشد:
توانمندی‌های درسی
علاقه، استعداد و پشتکار در دروس محاسباتی، هندسی و هنر نقش اصلی را در موفقیت در این رشته ایفا می‌کنند. قوی بودن در تاریخ و جغرافیا هم به دلیل نقش سابقه هنر و طراحی، می‌تواند یک مزیت خوب برای معماران باشد.
قدرت تجسم بالا
وقتی شما با کاری که هنوز هیچ‌یک از اجزای آن مشخص نشده مانند ساخت یک ساختمان رو‌به رو هستید، طراحیسازه یا المان، چه در طراحی داخلی و چه طراحی خارجی، نیازمند قدرت تجسم بالا است که بتوان نسبت به نتیجه نهایی دیدگاهی دقیق پیدا کرد.
ذوق هنری
طراحی چه ذهنی و چه از نظر انجام عملی آن نیازمند ذوق هنری برای به نمایش گذاشتن زیبایی‌های بصری متفاوت است.
خلاقیت: در تمام کارهای هنری، خلاقیت یکی از عناصر جدانشدنی برای موفقیت در نتیجه نهایی محسوب میشود.
آشنایی با عناصر زیبایی شناختی بصری
با داشتن شناخت بالا و دانش در زمینه هنر و تاریخچه آن، می‌توانند طراحی‌های بهتر و متفاوتی انجام دهند.
توجه به جزییات
طراحی چه از نظر هنری و چه از دیدگاه فنی، نیازمند محاسبات دقیق است بنابراین یک مهندس معمار موفق، باید به ظرایف و نکات ریز توجه کافی داشته باشد.
پشتکار و به روز بودن
دانش فنی و هنر معماری روز به روز در حال پیشرفت هستند و یک مهندس معمار موفق برای همراه شدن با این سیر باید همیشه در حال مطالعه و بررسی منابع روز دنیا باشد.
ارتباط خوب با تکنولوژی
نرم‌افزارها و ابزراهای مختلفی برای معماری وجود دارند که لازم است به آن‌ها مسلط باشید و به صورت منظم با تغییرات آن‌ها پیش بروید.
رشته معماری در هنرستان
از آن‌جایی که این رشته تلفیقی از هنر و محاسبات است، برای بسیاری از دانش‌آموزان سوال میشود که بالاخره مهندسی معماری در چه رشته ای است؟ این رشته دانشگاهی را می‌توان از طریق ورود به رشته ریاضی یا رشته معماری فنی حرفهای و شرکت در کنکور ریاضی یا کنکور شاخه هنر در فنی حرفهای انتخاب کرد.
انتخاب رشته معماری از رشته ریاضی
در ادامه ضرایب دروس زیرگروه معماری را آورده‌ایم، اما به یاد داشته باشید که از کنکور ۱۴۰۲ به بعد، زیرگروه‌ها با یکدیگر ادغام می‌شوند و ضرایب دروس برای همه رشته‌های دانشگاهی یکسان است. رشته معماری در زیرگروه ۱ ریاضی قرار دارد و ضرایب دروس آن در جدول زیر آمده‌اند:
| ریاضی | فیزیک | شیمی |
| ۴ | ۳ | ۲ |
برای اینکه مقایسه‌ای بین این رشته و سایر رشته‌های ریاضی داشته باشید، توصیه می‌کنیم مطلب بازار کار رشته ریاضی را مطالعه کنید.
رشته معماری فنی حرفه ای
رشته معماری داخلی یکی از رشته‌های هنرستان و زیر مجموعه گروه هنر شاخه فنی و حرفهای است این رشته برای اولین بار در سال تحصیلی ۹۶ – ۱۳۹۵ در مدارس ارائه شد و اولین فارغ‌التحصیلان این رشته در خردادماه سال ۹۸ دیپلم خود را دریافت کردند. رشته های معماری گروه هنر در فنی حرفهای شامل ۲ گرایش معماری است:
- معماری داخلی
- نقشه کشی معماری
همچنین دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل از فنی و حرفهای می‌توانند در رشته و مقاطع زیر ادامه تحصیل دهند:
- کارشناسی ناپیوسته علمی کاربردی معماری
- کارشناسی ناپیوسته معماری سنتی
- کارشناسی ناپیوسته نقشه کشی معماری
رشته معماری بدون کنکور
دانش‌آموزان رشته ریاضی یا فنی حرفهای و کاردانش با داشتن دیپلم می‌توانند در رشته معماری بدون کنکور ثبت نام کنند. دانشگاه علمی کاربردی، دانشگاه آزاد، پردیس دانشگاه دولتی و دانشگاه پیام نور از جمله مراکز پذیر بدون کنکور معماری هستند.
بهترین دانشگاه های رشته معماری
از جمله بهترین دانشگاه‌هایی که مقاطع مختلف معماری را ارائه می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز
- دانشگاه هنر تهران
- دانشگاه ارومیه
- دانشگاه شهید بهشتی
- دانشگاه امیرکبیر تهران
- دانشگاه هنر اصفهان
شاخه های رشته معماری
فقط با داشتن کارشناسی معماری می‌توان در آزمون مقطع کارشناسی ارشد معماری شرکت کرد. شاخه گرایش های رشته معماری در مقطع کارشناسی ارشد عبارتند از رشته‌های زیر:
- گرایش معماری
- منظر
- تکنولوژی معماری
- معماری اسلامی
- بازسازی پس از سانحه
- انرژی معماری
- مرمت بناها و بافت‌های تاریخی
- مدیریت پروژه
- رشته معماری داخلی
بهترین گرایش رشته معماری بر اساس علایق و استعدادهای شما بستگی دارد و نمی‌توان یک نسخه ثابت برای همه پیچید. اما به طور کلی شاید به دلیل بازار کار بیشتر و درآمد بالای معماری داخلی و گرایش معماری، بتوان این دو گرایش را نسبت به بقیه ارجح دانست.
تفاوت رشته معماری و عمران چیست
هر چند که بسیاری از فضاهای کاری این دو رشته، در هم تنیده هستند اما در رشته معماری بیشتر جنبه‌های هنری بنا و ساختمان بررسی میشود اما در رشته عمران بیشتر بحث جنبه‌های فنی مطرح است. در فرایند ساخت ساختمان تصمیم‌گیری و محاسبات در زمینه اسکلت ساده نظیر تیرها، ستون‌ها، بادبندها و پی به عهده مهندس عمران و نمای ساختمان، پلان طبقات، دکوراسیون داخلی و مشابه آن‌ها، به عهده یک مهندس معمار است. برای آشنایی بیشتر با عمران مطلب رشته عمران را مطالعه کنید.
رشته معماری چند ترم است
کارشناسی معماری، شامل ۱۴۰ واحد به شرح زیر است که دانشجویان باید طی ۸ ترم و ۴ سال بگذرانند:
- دروس عمومی ۲۰ واحد
- دروس پایه ۲۹ واحد
- دروس اصلی ۶۰ واحد
- دروس تخصصی ۲۷ واحد
- دروس اختیاری ۴ واحد
دروس رشته معماری
جدول دروس کارشناسی رشته معماری را در ادامه مشاهده می‌کنید:
| دروس پایه | هندسه کاربردی، کارگاه مصالح و ساخت، درک و بیان محیط، بیان معماری، هندسه مناظر و مرایا، ریاضیات و آمار، انسان، طبیعت، معماری، مقدمات طراحی معماری |
| دروس اصلی | مبانی نظری معماری، آشنایی با معماری جهان، برداشت از بناهای تاریخی، آشنایی با معماری معاصر، نقشه‌برداری، تنظیم شرایط محیطی، تأسیسات الکتریکی (نور و صدا)، تأسیسات مکانیکی، مقاومت مصالح و سازه‌های فلزی، سازه‌های بتنی، ایستایی، متره و برآورد، مدیریت و تشکیلات کارگاه، مصالح ساختمانی، ساختمان، روستا، طرح معماری |
| دروس تخصصی | آشنایی با مبانی برنامه‌ریزی کالبدی، تحلیل فضاهای شهری، آشنایی با مرمت ابنیه، طرح معماری، طراحی فنی، طرح نهایی |
پرکاربردترین نرم افزارهای رشته معماری
از جمله نرم افزارهای معماری که هر مهندس معمار بنا بر گرایش و تخصص خود باید در کنار دروس دامشگاهی به آن‌ها مسلط باشد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تری دی استودیو مکس (3Dsmax)
- Civil 3D
- اتوکد (Autocad)
- راینو (Rhino)
- رویت (Revit)
- اسکچاپ (Sketchup)
- فتوشاپ (Photoshop)
- لومیون (Lumion)
- ادوبی ایندیزاین (Adobe Indesign)
- فوتوشاپ (Photoshop)
- وکتور ورکس (VectorWorks)
مهارت در استفاده از این نرم‌افزارها فرد را در شغل معماری متمایز خواهد کرد.
مشاغل مهندسی معماری
افرادی که در کارشناسی مهندسی معماری فارغ التحصیل می‌شوند، بیشتر در زمینه طراحی نما و سازه‌ها فعالیت دارند. در حالی‌که فارغ‌التحصیلان ارشد این رشته، در زمینه‌های هنری معماری بازار کار بیشتری دارند. فارغ‌التحصیلان می‌توانند در آزمون‌های استخدامی ادارات دولتی شرکت کنند یا در بازار کار آزاد و شرکت‌ها مشغول به کار شوند. تاسیس دفتر شخصی تا همکاری با شرکت‌های بزرگ مهندسی یا تدریس، بازه گسترده‌ای است که یک مهندس معمار می‌تواند بسته به توانایی‌ها و علاقه‌ای که دارد، در آن‌ها مشغول به کار شود. در ادامه تعدادی از مشاغل رشته معماری را نام برده‌ایم:
- استخدام در سازمان‌های دولتی مانند شهرداری، بنیاد مسکن، مسکن و شهرسازی و بانک‌ها (به عنوان کارشناس ارزیابی
- کار در زمینه تئاتر و هنر به عنوان طراح صحنه
- تاسیس دفتر طراحی معماری
- تاسیس شرکت ساخت و ساز
- کسب پروانه نظام مهندسی از وزارت راه، مسکن و شهرسازی
- طراح معمار در شرکت‌های معماری
- طراحی معماری نمای ساختمان
- طراحی داخلی ساختمان
- طراحی فضاهای شهری مانند پارک‌ها، میادین و محوطه‌ها
- نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی
- مدل‌سازی و طراحی سه بعدی پروژه‌های معماری
- ارائه خدمات مربوط به مصالح ساختمانی
- تدریس دروس معماری در مدرسه یا دانشگاه
- تدریس نرم‌افزارهای مرتبط با معماری
بازار کار رشته معماری
بازار کار این رشته به دلیل توجه بیشتر جوامع به زیباسازی و تکنیک در ساخت بناها، سازه‌ها و طراحی داخلی به سرعت در حال رشد و توسعه است. همچنین مشاغل این رشته بسیار متنوع و گسترده هستند و بازار کار این رشته از مشاغل دولتی و استخدام در ادارات تا مشاغل خصوصی و شخصی تنوع بالایی دارد. دریافت پروانه اشتغال یا تأسیس شرکت خصوصی هم زمینه‌های کاری فراوانی برای خود اشتغالی فارغ‌التحصیلان این رشته هستند.
درآمد رشته معماری
حقوق رشته معماری کاملا بستگی به میزات مهارت، تجربه، تحصیلات، گرایش و شغل فرد دارد. اما به طور کلی درآمد این رشته می‌تواند بسیار بالا باشد و فارغ‌التحصیلان رفاه مالی خوبی دارند. شرط درآمد بالای رشت معماری مانند همه رشته‌های دیگر، تلاش و پشتکار فرد است.
سخن پایانی
رشته معماری تلفیق زیبایی از هنر و مهندسی است که به طراحی، محاسبه و ساخت نماها، فضاهای مختلف و بناها می‌پردازد. دانش‌آموزان از دو رشته ریاضی در شاخه نظری و شاخه هنر در فنی و حرفهای می‌توانند گرایش‌های مختلف معماری را انتخاب کنند. همچنین این رشته پذیرش بدون کنکور و فقط از طریق سوابق تحصیلی دارد. همانطور که در این مطلب گفتیم بازار کار رشته معماری بسیار وسیع، متنوع و پردرآمد است. بنابراین اگر هم هنرمند خوبی هستید و هم به درس ریاضی و هندسه علاقه دارید، اگر دوست دارید فضاهای زیبا و خلاقانه خلق کنید، رشته معماری یکی از بهترین انتخاب‌ها برای شما خواهد بود که می‌توانید آن را تا مقطع دکتری هم ادامه دهید.
سوالات متداول
- رشته معماری در کدام گروه آزمایشی کنکور قرار داد؟
برای ورود به این رشته باید رشته ریاضی یا شاخه هنر در دبیرستان فنی و حرفهای را انتخاب کنند. - رشته معماری بدون کنکور پذیرش دارد؟
بله، این رشته پذیرش بدون کنکور از طریق سوابق تحصیلی یعنی معدل و نمرات متوسطه دارد. هر سال برخی از دانشگاهها پذیرش بدون کنکور در مقاطع کاردانی یا کارشناسی دارند. - بهترین دانشگاه های رشته معماری کدام هستند؟
دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز، دانشگاه هنر تهران، دانشگاه ارومیه، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه امیرکبیر تهران و دانشگاه هنر اصفهان بهترین دانشگاههای ارائه دهنده معماری هستند. - انتخاب رشته معماری از انسانی چگونه است؟
همانطور که در مطلب توضیح دادیم، رشته معماری از رشته ریاضی یا از هنرستان و فنی حرفه ای قابل انتخاب است. اگر در رشته انسانی درس خوانده‌اید و به معماری علاقه دارید، یا باید به دنبال تغییر رشته باشید، یا در دوره‌های بدون کنکور و شهریه‌پرداز ثبت نام کنید چون ورود به رشته معماری از انسانی امکان‌پذیر نیست. در این صورت نیز نیاز است که با شرکت در امتحانات ترمیمی معدل، برای دروس غیر مشترک سابقه تحصیلی ایجاد کنید.
