تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که اگر بخواهیم در مورد مسائل علمی و علم آموزی با کودکانمان صحبت کنیم، چه راهکارهایی وجود دارد؟ شاید حتی گاهی با خودمان آرزو کرده‌ایم ای کاش قدرتی جادویی داشتیم تا می‌توانستیم چیزهای خیلی مختلفی به کودکانمان بیاموزیم! اما حالا که چنین قدرتی نداریم می‌توانیم با کمک نکاتی که توصیه‌ی متخصصان است به خودمان و البته کودکانمان کمک کنیم تا راحت‌تر مسائل علمی و نکاتی مختلف در رابطه با جهانی که در آن زندگی می‌کنیم را بیاموزند.
این مقالات را نیز مطالعه کنید: پرورش تاب آوری در کودکان و مشارکت فرزندان در کارهای خانه و ترک تحصیل دانش آموزان
۱) احساس شگفتی و هیجان نسبت به جهان اطراف را برای علم آموزی درون کودکان پرورش دهید
به احتمال خیلی زیاد دیگر می‌دانید که کودکتان به طور طبیعی نسبت به دنیای پیرامونش و هر آنچه که در آن می‌بیند، کنجکاو است! یکی از روش‌هایی که می‌توانید به کمک آن کودکتان را کنجکاوتر کنید، سوال پرسیدن است؛ از او در مورد چیزهای جالبی که در اطرافش می‌بیند سوال بپرسید و نسبت به پاسخ‌هایی که می‌دهد خودتان را هیجان‌زده نشان دهید: «من خیلی تعجب می‌کنم که وقتی داره بارون میاد کِرم‌ها از خاک میان بیرون، نظر تو چیه؟»، «برای من خیلی جالبه که وقتی خورشید طلوع میکنه گودال‌های آب ناپدید میشن، تو هم بهش دقت کردی؟»
۲) کودکتان را به مشاهده و اکتشاف علمی فعالانه تشویق کنید
پدر و مادر، برای فرزندانشان بهترین الگو هستند و در واقع رفتار آنهاست که میتواند نگرش و رفتار فرزنشان را جهت دهد. این موضوع در مورد نگرش کودکان نسبت به مسائل علمی و علم آموزی نیز صدق می‌کند. برایتان پیش آمده که متوجه حیرت و تعجیب کودکتان از دیدن حشره‌ای کوچک شوید؟ این بار که کنجکاوی و هیجان کودکتان را نسبت به حشره‌ای کوچک دیدید، از کنار آن بی‌تفاوت نگذرید. در بررسی رفتار آن حشره، ظاهر و عملکردش، کودک خردسالتان را با خود همراه کنید. سعی کنید از او سوالاتی بپرسید که اشتیاقش را برای بررسی‌های بیشتر، بالا ببرد. برای مثال از او بپرسید: «فکر میکنی این حشره‌ی کوچک کجا زندگی میکنه؟»، «تو تا حالا تو حیاط خونه‌مون حشره‌ی دیگه‌‌ای هم دیدی؟»
۳) در برنامه‌ی فعالیت‌های روزانه زمانی را برای اکتشاف‌های علمی و علم آموزی قرار دهید
سعی کنید کوچکترین فرصتی را هم برای مشاهده و اکتشاف در کنار کودکتان از دست ندهید. این فرصت‌ها می‌توانند در خارج از خانه و حتی در همسایگی شما باشند. مهم این است که شما تیزبین باشید و به موقعیت‌های مختلف، به عنوان فرصتی برای یادگیری موضوعی جدید نگاه کنید. برای مثال اگر در خانه و یا در حیاط گیاه نگهداری می‌کنید، هنگام آبیاری آنها کودکتان را با خود همراه کنید و در مورد گیاهان مختلف و شکل و بافت برگ آنها، با او گفتگو کنید. یا زمانی که با کودکتان برای خرید میوه و سبزیجات به فروشگاه می‌روید، برای او در مورد تفاوت سبزیجاتی مثل هویج و سیب‌زمینی که داخل خاک رشد می‌کنند با میوه‌هایی نظیر سیب که رشدشان بر روی درخت است، توضیح دهید.
این مقاله را نیز مطالعه کنید: مراقبت از موجودات زنده و احساس همدلی در کودکان
۴) کودکتان را با وسایل ساده‌ای که به اکتشاف‌های علمی‌اش کمک می‌کنند، مجهز کنید
در هر خانه‌ای، وسایل ساده‌ای یافت می‌شوند که به کودکان کمک می‌کنند در راه مشاهده و اکتشاف علمی، توانمندتر شوند و به این ترتیب، تجربه‌ای بهتر در این راه کسب کنند. برای مثال یک قاشق کهنه میتواند در حفر کردن خاک و یک جعبه‌ی کفش میتواند برای جمع کردن انواع سنگ‌هایی که کودکتان جمع‌آوری کرده، و یا هر چیز دیگری که تصمیم گرفته کلکسیونی از آن داشته باشد، کمک کند. برای کودکتان یک ذره‌بین ساده تهیه کنید تا بتواند اشیائی که جمع‌آوری می‌کند را با دقت بیشتری بررسی کند.
۵) با کودکتان در مورد مشاهده، اکتشاف و اندیشه‌های علمی صحبت کنید
مکالمات و صحبت‌های شما با فرزندتان به او کمک می‌کند تا ارتباطات و الگوهای بین پدیده‌های مختلف جهان را پیدا کند؛ ضمن اینکه نقش بسیار مهمی در ساختن ایده‌ها و اندیشه‌های علمی در ذهنش دارد. از او سوال‌هایی بپرسید که اینگونه آغاز می‌شوند: «آیا متوجه شده‌ای که…. ؟»، «به نظرت شباهت یا تفاوت …… در چیه؟»، «فکر میکنی چه اتفاقی بیفته اگه…؟». پرسیدن این سوال‌ها او را تشویق می‌کند تا به مسائل و موضوعات مختلف مثل یک دانشمند فکر کند. او را ترغیب کنید تا مشاهدات، اکتشافات و ایده‌هایش را با دوستانش و همچنین دیگر اعضای خانواده به اشتراک بگذارد.
۶) کودکتان را تشویق کنید تا مشاهدات و ایده‌های علمی خودش را برای شما ارائه دهد
نمایش و ارائه‌ی تصویری به کودکتان کمک می‌کند تا در مورد آنچه که مشاهده کرده صحبت کند و تجربیاتش را با شما در میان بگذارد. او را تشویق کنید تا با روش‌های مختلفی نظیر نقاشی کشیدن، مشاهداتش را به شما نشان دهد. برای مثال، کودک میتواند با حرکت دادن بدنش، برداشتی که از پرواز پرنده داشته را نشان دهد، یا میتواند با کشیدن یک نقاشی پرنده‌ای را که در حیاط خانه دیده برایتان توصیف کند. برای بعضی از کودکان داشتن یک دفترچه‌ی کوچک برای ثبت مشاهداتشان و علم آموزی، تجربه‌ای بسیار لذت‌بخش است. برای مثال اگر کودکتان به دنیای پرندگان علاقه‌مند شده می‌توانید برایش دفترچه‌ای کوچک تحت عنوان «کتابچه‌ی پرندگان من» درست کنید و گاهی خودتان یا کودکتان تصاویری از مشاهدات او ثبت کرده و به این کتابچه، ضمیمه کنید.
۷) سعی کنید از تجارب خانوادگی برای علم‌آموزی کودکتان، نهایت استفاده را ببرید
روابط و تجاربی که شما به عنوان خانواده‌ی کودکتان با او به اشتراک می‌گذارید، فرصتی منحصر به فرد برای او به وجود می‌آورد تا متوجه شود هرآنچه که در اطرافش است چگونه در گذر زمان تغییر و یا حتی رشد می‌کند. برای مثال در حین اینکه حیوانات خانگی کوچکی همچون سگ‌ها و گربه‌ها به مرور زمان بزرگ می‌شوند، توجه کودکتان را نسبت به تغییرات ظاهری آنها و همچنین توانمندی‌هایی که به مرور کسب می‌کنند، جلب کنید. تصاویری از دوران نوزادی کودکتان به او نشان بدهید و برایش توضیح بدهید که خودش هم در این مدت چه تغییراتی داشته و چقدر بزرگ شده!
۸) تمام اعضای خانواده را در اکتشافات علمی کودکان درگیر کنید
علایق و تعاملاتی که اعضای خانواده با یکدیگر به اشتراک میگذارند، می‌توانند تجربیات علمی کودک را غنی‌تر کنند. اعضای خانواده را تشویق کنید تا همگی در این مسیر مشارکت داشته باشند. برای مثال ممکن است فرزند بزرگتر شما دوست داشته باشد در تشخیص و طبقه‌بندی برگ‌هایی که کودکتان جمع‌آوری کرده و یا معرفی کتاب‌هایی در مورد درختان، به او کمک کند؛ خاله یا عمویش ممکن است بتوانند به او کمک کنند تا با یکدیگر بذر یک نوع گیاه را در باغچه بکارند. پدربزرگ و مادربزرگ هم که احتمالا قصه‌هایی شنیدنی از تجارب خودشان در مورد جمع‌آوری و نگهداری گیاهان مختلف برای کودکتان دارند.
۹) به دنبال ماجراجویی‌های علمی و علم آموزی بروید
برنامه‌ها و گردش‌های خانوادگی می‌توانند فرصت‌هایی برای مشاهده و اکتشاف دنیای طبیعت، فراهم آورند. برای مثال با کودکتان برای پیاده‌روی به یک پارک یا یک باغ بروید و به او کمک کنید تا مجموعه‌ای از برگ‌ها، دانه‌ها و یا میوه‌هایی که روی زمین ریخته‌اند را جمع‌آوری کند، آنها را با دقت مشاهده کند، بافتشان را لمس کند و تلاش کند تا آنچه را تجربه کرده، توصیف کند. این ماجراجویی‌ها می‌توانند هیجان‌انگیزتر هم باشند. مثلا برای قایق سواری در دریاچه یا برکه‌ای کوچک کودکتان را همراه خود ببرید و با هم به مرغابی‌ها غذا بدهید، یا به یک موزه‌ی علمی بروید، برای مشاهده‌ی یک آکواریوم بزرگ و بررسی موجودات آبزی برنامه‌‌ریزی کنید و یا در یک شب که آسمان صاف و مهتابی بود، برای دیدن ستارگان از خانه بیرون بروید.
۱۰) با کودکتان کاوش‌های علمی سرگرم‌کننده و بامزه داشته باشید!
یادتان نرود که این مشاهدات و اکتشافت علمی باید برای کودکتان جنبه‌ی سرگرم کننده هم داشته باشند. برای مثال کودکتان را تشویق کنید برای بیان تجربیاتش از ریتم‌ها و اشعار مختلف استفاده کند. توصیه می‌کنیم با کودکتان فیلم «گربه‌ی کلاه به سر» را ببینید تا از آن چیزهای مختلفی یاد بگیرید! ضمن اینکه بسیاری از برنامه‌ها و بازی‌های رایانه‌ای هم می‌توانند در عین سرگرمی، درس‌های علمی مختلفی برای فرزندتان داشته باشند، از آنها نیز غافل نشوید.
این مقاله را نیز مطالعه کنید: بازی‌های برای تقویت خلاقیت کودکان و تاثیر کتاب‌خوانی در رشد و شکوفایی کودکان
